Ռոզալին Քարթեր

	Ռոզալին Քարթեր; անգլ.՝ Rosalynn Carter[…]
Կուսակցություն՝	Դեմոկրատական կուսակցություն
Կրթություն՝	Georgia Southwestern State University? (1946)
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ, կանանց իրավունքների պաշտպան, ինքնակենսագիր և գրող
Դավանանք	բապտիստություն
Ծննդյան օր	օգոստոսի 18, 1927[…]
Ծննդավայր	Փլեյնս, Ջորջիա, Ջորջիա
Վախճանի օր	նոյեմբերի 19, 2023 (96 տարեկան)
Վախճանի վայր	Փլեյնս, Ջորջիա, Ջորջիա
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Ի ծնե անուն	անգլ.՝ Eleanor Rosalynn Smith
Ամուսին	Ջիմի Քարթեր
Զավակներ	Ջեք Կարտեր, Էմի Կարտեր, James Earl Carter III? և Jeff Carter?
Ինքնագիր
Պարգևներ	American Peace Award? «Դելտա» մրցանակ՝ համաշխարհային փոխըմբռնման համար Կանանց փառքի ազգային սրահ Կանանց ասամբլեայի մրցանակ արվեստում նվաճումների համար Պարդեսի մարդասիրական մրցանակ մտավոր առողջության ոլորտում Sarnat Prize? և Ladies' Home Journal Women of the Year?
Rosalynn Carter

Էլեանոր Ռոզալին Սմիթ Քարթեր (անգլ.՝ Eleanor Rosalynn Smith Carter, օգոստոսի 18, 1927(1927-08-18)^[5]^[6]^[7]^[…], Փլեյնս, Ջորջիա, Ջորջիա^[1]^[2]^[8] - նոյեմբերի 19, 2023(2023-11-19)^[9]^[10]^[1], Փլեյնս, Ջորջիա, Ջորջիա^[11]^[1]), ԱՄՆ նախագահ Ջիմի Քարթերի կինը՝ ԱՄՆ առաջին տիկինը, 1977 թվականի հունվարի 20-ից մինչև 1981 թվականի հունվարի 20-ը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլեանոր Ռոզալին Սմիթը ծնվել է Ջորջիա նահանգի Պլեյնս գյուղում։ Նրա հայրը ֆերմեր էր և սեփական ավտոմասերի սեփականատեր, իսկ մայրը՝ դերձակ, տնային տնտեսուհի էր։ Երբ աղջիկը 13 տարեկան էր, նրա հայրը մահացել է լեյկոզից։ Լինելով ընտանիքի ավագ երեխան՝ Ռոզալինն օգնում էր մորը դաստիարակել իր երկու եղբայրներին ու քրոջը։ Ավարտելով միջնակարգ դպրոցը՝ նա ընդունվել է քոլեջ, սակայն շուտով թողել է ուսումը։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած նրանց ընտանիքները վաղուց ծանոթ էին^[16], Ռոզալին Սմիթը Ջիմի Քարթերի հետ ծանոթացել է միայն 1945 թվականին։ Նրանք ամուսնացել են 1947 թվականի հուլիսին։ Ընտանեկան զույգն ուներ չորս երեխա՝ Ջոն Ուիլյամ «Ջեք» (1947), Ջեյմս Էրլ «Չիպ» (1950), Դոննել Ջեֆրի «Ջեֆ» (1952) և Էմի Լին (1967)։ 1953 թվականին նրա ամուսինը, կարիերան թողնելով ծովային նավատորմում, զբաղվել է գետնանուշի աճեցմամբ՝ շարունակելով մահացած հոր գործը։ Ռոզալին, ըստ էության, դարձել է նրա ընկերը բիզնեսում՝ հաշվի առնելով հաշվապահական պարտականությունները։

Ճանապարհ դեպի քաղաքականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1962 թվականին Ջիմի Քարթերն ընտրվել է Ջորջիա նահանգի սենատոր, իսկ 1970 թվականին ստանձնել Է նահանգի նահանգապետի պաշտոնը։ Այդ ժամանակից ի վեր Ռոզալինը սկսել է ակտիվ քաղաքական կյանք վարել։ Սկզբում նա մի փոքր վախեցավ իր նոր պարտականություններից, բայց շուտով վստահորեն սկսեց ընդունել հայրենական և արտասահմանյան պատվիրակությունները, մասնակցել հասարակական միջոցառումներին և կատարել արարողակարգային այլ պահանջներ։ Նա նաև կենտրոնացրել է իր ուշադրությունը հոգեկան հիվանդներին օգնելու համար։

1975 թվականին Քարթերը սկսել է մտածել նախագահի պաշտոնում իր թեկնածությունն առաջադրելու մասին։ Աջակցելով ամուսնու մտադրություններին՝ Ռոզալինը սկսել է ակտիվ մասնակցություն ունենալ նախընտրական քարոզարշավին՝ նրա օգտին քարոզելով իր ուղևորությունները երկրում։ Ընտրություններում հաղթելով՝ Քարթերը նախագահական երդում է տվել 1977 թվականի հունվարի 20-ին։ Այնուհետև երդմնակալության արարողության ժամանակ Ռոզալին Քարթերը ամուսնու հետ միասին ապրեց Սպիտակ տանը։

Առաջին տիկնայք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոզալին Քարթերը ներկայացրել է ամուսնու շահերը արտասահմանյան ուղևորությունների և օտարերկրյա առաջնորդների հետ հանդիպումների ժամանակ։ 1977 թվականին նա, որպես դիվանագիտական ներկայացուցիչ, այցելել է Լատինական Ամերիկա։ 1979 թվականին գլխավորել Է Թայլանդ ժամանած պատվիրակությունը, որն ուղղված է կամբոջացի և լաոսցի փախստականների հետ կապված խնդիրների լուծմանը։ Նա նաև հավասար իրավունքների մասին ուղղման ակտիվ բաղադրիչ էր (կանանց հավասար իրավունքների մասին օրինագծի, որն, ի վերջո, այդպես էլ չընդունվեց)։ Հարցումների համաձայն՝ նա ճանաչվել է նախագահների ամենաազդեցիկ կանանցից մեկը և հետպատերազմյան շրջանում ամենահայտնի առաջին տիկիններից մեկը։ Բարբարա Բուշի մահից հետո, 2018 թվականի ապրիլի 17-ից, այժմ ապրող չորս նախկին առաջին տիկիններից ամենատարեց առաջին տիկինն է։

Հետագա գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1980 թվականին Քարթերը նախագահական ընտրություններում պարտվել էր Ռոնալդ Ռեյգանին։ Սակայն Սպիտակ տունը թողնելով՝ Ռոզալին Քարթերը քաղաքականությունը չի թողել։ 1982 թվականին նա դարձավ Քարթերի կենտրոնի իրավապաշտպան կազմակերպության համահիմնադիրը, իսկ 1987 թվականին հիմնադրեց հոգաբարձության ինստիտուտը, որն իր աշխատանքը կենտրոնացրեց քրոնիկ հիվանդություններով, հաշմանդամությամբ, ծերության և այլ խնդիրների հետ կապված սահմանափակումներով մարդկանց հոգածության վրա^[17]։

Մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

First Lady from Plains (autobiography), 1984, ISBN 1-55728-355-9
Everything to Gain: Making the Most of the Rest of Your Life (with Jimmy Carter), 1987, ISBN 1-55728-388-5
Helping Yourself Help Others: A Book for Caregivers (with Susan K. Golant), 1994, ISBN 0-8129-2591-2
Helping Someone with Mental Illness: A Compassionate Guide for Family, Friends, and Caregivers (with Susan K. Golant), 1998, ISBN 0-8129-2898-9

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 Caroli B. B. Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Library of Congress Library of Congress Name Authority File
↑ National Archives Identifier // National Archives Catalog
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 The Carters: Rosalynn Carter — Jimmy Carter Library and Museum.
↑ ^5,0 ^5,1 Rosalynn Carter(բազմ․) — 1990.
↑ ^6,0 ^6,1 Rosalynn Carter (գերմ.)
↑ ^7,0 ^7,1 GeneaStar
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 Πέθανε η πρώην Πρώτη Κυρία, Ρόζαλιν Κάρτερ | LiFO (հուն.) — Αθήνα: Στάθης Τσαγκαρουσιάνος, 2023.
↑ ^10,0 ^10,1 ^10,2 Der Spiegel (գերմ.) — 2023. — ISSN 2195-1349; 0038-7452
↑ ^11,0 ^11,1 ^11,2 Former First Lady Rosalynn Carter Passes Away at Age 96 — Carter Center, 2023.
↑ SNAC — 2010.
↑ ^13,0 ^13,1 Lundy D. R. The Peerage
↑ Eleanor Rosalynn Smith Carter
↑ https://www.washingtonpost.com/archive/lifestyle/1978/06/15/women-of-the-year/8a16f6a7-62fc-4b00-bf6b-205e64368131/
↑ «Rosalynn Carter» (անգլերեն). nndb.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 31-ին.
↑ «Rosalynn Carter Institute for Caregiving» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 31-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Биография на National First Ladies' Library Արխիվացված 2012-05-09 Wayback Machine (անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռոզալին Քարթեր» հոդվածին։

[_9d51864049ddf8c6-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 Caroli B. B. Encyclopædia Britannica

[_3ebcec618164d651-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Library of Congress Library of Congress Name Authority File

[_40da5cacbcf8deed-3] National Archives Identifier // National Archives Catalog

[_d71d5d582d2b1a74-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 The Carters: Rosalynn Carter — Jimmy Carter Library and Museum.

[_72d83df904d17783-5] 5,0 ^5,1 Rosalynn Carter(բազմ․) — 1990.

[_63d59d84da513b70-6] 6,0 ^6,1 Rosalynn Carter (գերմ.)

[_e51d55c0e7473aa2-7] 7,0 ^7,1 GeneaStar

[_8f262b750c55c0b6-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_ece672f590ee44fb-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 Πέθανε η πρώην Πρώτη Κυρία, Ρόζαλιν Κάρτερ | LiFO (հուն.) — Αθήνα: Στάθης Τσαγκαρουσιάνος, 2023.

[_72114504045390e9-10] 10,0 ^10,1 ^10,2 Der Spiegel (գերմ.) — 2023. — ISSN 2195-1349; 0038-7452

[_e3a3225bc474b9b2-11] 11,0 ^11,1 ^11,2 Former First Lady Rosalynn Carter Passes Away at Age 96 — Carter Center, 2023.

[_815c767c70497bff-12] SNAC — 2010.

[_e9dd7289a66fd93d-13] 13,0 ^13,1 Lundy D. R. The Peerage

[_42731d5453848125-14] Eleanor Rosalynn Smith Carter

[_7fea7612a65acc43-15] ttps://www.washingtonpost.com/archive/lifestyle/1978/06/15/women-of-the-year/8a16f6a7-62fc-4b00-bf6b-205e64368131/

[nndb-16] «Rosalynn Carter» (անգլերեն). nndb.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 31-ին.

[17] «Rosalynn Carter Institute for Caregiving» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 31-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]