Մարգինալացում

Տնանկ մարդ Փարիզում

Մարգինալացում (լատին․՝ marginalis, ծայրին, եզրին գտնվող), սոցիոլոգիական երևույթ, ծայրահեղայնություն ցույց տվող հասկացություն, որևէ սոցիալական խմբերի միջև մարդու դիրքորոշման «սահմանային» հասկացություն, որը որոշակի հետք է թողնում նրա հոգեբանության վրա։ Այս հասկացությունը հայտնվել է ամերիկյան սոցիոլոգիայում 1920-ական թվականներին` նոր սոցիալական պայմաններին ներգաղթողների չադապտացման իրավիճակը նշելու համար։

Ավելի հստակ, մարգինալացումը կարելի է բնութագրել որպես քաղաքացիական հասարակության կազմաքանդման գործընթաց, որն արտահայտվում է սոցիալական խմբերի քայքայմամբ, մարդկանց միջև ավանդական կապերի խզմամբ, անհատների կողմից օբյեկտիվորեն այս կամ այն սոցիալական համայնքին պատկանելու կորստով, գեղագիտական, Էթիկական, իրավական, ֆիզիոլոգիական և այլ համամարդկային նորմերի ու արժեքների խեղաթյուրման, մարդկանց հոգևոր և սոցիալական լյումպենների վերածման, լիովին կախված իշխանությունների, դեմագոգների և արկածախնդիրների անկանխատեսելի և անվերահսկելի գործողություններից։

Մարգինալացման հետևանքը անհատի կամ մարդկանց խմբի մարգինալությունն է։ Մարդկանց մարգինալ խումբը մի խումբ է, որը մերժում է մշակույթի որոշակի արժեքներ և ավանդույթներ, որում գտնվում է այս խումբը և պնդում է իր սեփական նորմերի և արժեքների համակարգը։

Հետևանքներ

Մարգինալացումը միշտ չէ, որ հանգեցնում է «դեպի խորքը սուզվելու»։ Բնական մարգինալացումը կապված է հիմնականում հորիզոնական կամ վերընթաց շարժունակության հետ։ Եթե մարգինալացումը կապված է սոցիալական կառուցվածքի արմատական փոփոխության (հեղափոխություն, բարեփոխում), կայուն համայնքների մասնակի կամ ամբողջական ոչնչացման հետ, ապա դա հաճախ հանգեցնում է սոցիալական կարգավիճակի զանգվածային անկման։

Այնուամենայնիվ, մարգինալ տարրերը (ավելի ճիշտ, դրանցից առավել հավակնոտները) փորձում են վերաինտեգրվել սոցիալական համակարգին։ Սա կարող է հանգեցնել խռովությունների և սպանությունների (հեղաշրջումներ և հեղափոխություններ, ապստամբություններ և պատերազմներ) կամ սոցիալական նոր տարածքի ձևավորմանը այլ խմբերի հետ սոցիալական տարածքում տեղ ունենալու համար։ Այսպիսով, փորձեր կան բացատրել էթնիկական ձեռներեցության ծաղկումը հենց այն փոքրամասնությունների սահմանային դիրքով, որոնց համար բարձր կարգավիճակ ձեռք բերելու սովորական եղանակները (ժառանգության, պետական և զինվորական ծառայության միջոցով և այլն) դժվար են, և որոնք զարգացման մեջ են, և որոնք ձեռներեցության զարգացման մեջ (այդ թվում նաև քրեական բնույթի) իրենց համար ուղղահայաց շարժունակության արդյունավետ ալիքներ են գտնում։

Անհատական և խմբային մարգինալություն

Անհատական մարգինալությունը բնութագրվում է անհատի թերի ներգրավմամբ մի խումբ, որը լիովին չի ընդունում նրան, և իրեն օտարում է ծագման խմբից, անվանելով ուրացող։ Անհատը «մշակութային հիբրիդ» է, որը բաժանում է երկու և ավելի տարբեր խմբերի կյանքն ու ավանդույթները։ Խմբակային մարգինալությունն առաջանում է հասարակության սոցիալական կառուցվածքի փոփոխությունների, տնտեսության և քաղաքականության մեջ նոր ֆունկցիոնալ խմբերի ձևավորման արդյունքում, որոնք դուրս են մղում հին խմբերին, որոնք ապակայունացնում են նրանց սոցիալական վիճակը։

Տես նաև

• Էյջիզմ
• Ապարտհեյդ
• Բազային եկամուտ
• Չեղարկման մշակույթ
• Կաստաներ
• Ատելության խոսք
• Հոմոֆոբիա
• Լյումպեն-պրոլետարիատ
• Օստրակիզմ
• Աղքատություն
• Ռասիզմ
• Սոցիալական վերահսկողություն

Գրականություն

• Малышев И. В. Маргинал Արխիվացված 2016-09-07 Wayback Machine // Маргинальное искусство. — М.: Изд-во МГУ, 1999. С. 62-63.
• Оганов А. А. Феномен маргинальности в культуре Արխիվացված 2016-09-07 Wayback Machine // Маргинальное искусство. — М.: Изд-во МГУ, 1999. С. 64-65.
• Вафин А. М. Политическая маргинальность // Экономика и управление. — М.: Azimuth of Scientific Research, 2017. Том 6 No 4(21)
• Янг, Айрис Марион Fünf Formen der Unterdrückung. // Philosophie der Gerechtigkeit. Texte von der Antike bis zur Gegenwart. / Хорн, Кристоф, Nico Scarano (Hrsg.). — Frankfurt: Suhrkamp Verlag, 2002. S. 428—445. ISBN 3-518-29163-7,

Արտաքին հղումներ

• Մարգինալություն