Լուի Կուտյուրա

Լուի Կուտյուրա; ֆր.՝ Louis Couturat
Ծնվել է	հունվարի 17, 1868[…]
Ծննդավայր	Փարիզի 9-րդ շրջան, Փարիզ
Մահացել է	օգոստոսի 3, 1914[…] (46 տարեկան)
Մահվան վայր	Ris-Orangis
Գերեզման	Q64172739?
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա
Կրթություն	Բարձրագույն նորմալ դպրոց և Փարիզի համալսարան
Ազդվել է	Լայբնից Գոթֆրիդ Վիլհելմ և Բերտրան Ռասել
Մասնագիտություն	փիլիսոփա, մաթեմատիկոս, լեզվաբան, մաթեմատիկայի պատմաբան, համալսարանի դասախոս, Idist և էսպերանտիստ
Աշխատավայր	Թուլուզի համալսարան և Կոլեժ դե Ֆրանս
	Louis Couturat Վիքիպահեստում

Լուի Կուտյուրա (ֆր.՝ Louis Couturat, հունվարի 17, 1868(1868-01-17)^[1]^[2]^[3]^[…], Փարիզի 9-րդ շրջան, Փարիզ - օգոստոսի 3, 1914(1914-08-03)^[1]^[2]^[3]^[…], Ris-Orangis), ֆրանսիացի տրամաբան, մաթեմատիկոս, փիլիսոփա և լեզվաբան։ Կուտյուրան Իդո արհեստական լեզվի առաջամարտիկն էր։

Կյանք և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նա մաթեմատիկական տրամաբանության ֆրանսիացի ջատագովն էր, որն առաջացավ Առաջին համաշխարհային պատերազմին նախորդող տարիներին՝ Չարլզ Սանդերս Պերսի, Ջուզեպե Պեանոյի և նրա դպրոցի, և հատկապես Կուտյուրայի ընկեր և թղթակից Բերտրան Ռասելի «Մաթեմատիկայի սկզբունքները» աշխատության միջոցով։ Ինչպես Ռասելը, Կուտյուրան մաթեմատիկական տրամաբանությունը տեսնում էր որպես գործիք և՛ մաթեմատիկայի, և՛ մաթեմատիկայի փիլիսոփայության զարգացման համար։ Դրանում նրան հակադրվում էր Անրի Պուանկարեն, որը կտրականապես դեմ էր Կուտյուրայի՝ ֆրանսիացիներին մաթեմատիկական տրամաբանությամբ հետաքրքրելու փորձերին։ Հետ նայելով, մենք տեսնում ենք, որ Կուտյուրան ընդհանուր առմամբ համաձայն էր Ռասելի տրամաբանության հետ, մինչդեռ Պուանկարեն ակնկալում էր Բրոուերի ինտուիցիոնիզմը։

Նրա առաջին խոշոր հրատարակությունը De Platonicis mythis-ն էր (1896)։ 1901 թվականին նա հրատարակեց La Logique de Leibniz-ը՝ մանրամասն ուսումնասիրություն Լայբնից տրամաբանի մասին, որը հիմնված էր Հանովերում գտնվող հսկայական Leibniz Nachlass-ի ուսումնասիրության վրա։ Չնայած Լայբնիցը մահացել է 1716 թվականին, նրա Nachlass-ը ցուցակագրվել է միայն 1895 թվականին։ Միայն դրանից հետո հնարավոր դարձավ տրամաբանության մեջ որոշել Լայբնիցի չհրապարակված աշխատության շրջանակը։ 1903 թվականին Կուտյուրան հրատարակեց այս գործերի մեծ մասը մեկ այլ մեծ հատորում՝ «Opuscules et Fragments Inedits de Leibniz»-ում, որը պարունակում էր բազմաթիվ փաստաթղթեր, որոնք նա ուսումնասիրել էր «Տրամաբանությունը» գրելիս։ Այսպիսով, Կուտյուրան առաջինն էր, ով հասկացավ, որ Լայբնիցը ավելի քան 2000 տարվա ամենամեծ տրամաբանն էր՝ Արիստոտելին բաժանելով Ջորջ Բուլից և Օգոստոս դե Մորգանից։ 20-րդ դարում Լայբնիցի վերածննդի զգալի մասը կապված է Կուտյուրայի խմբագրական և էքսեգետիկ ջանքերի հետ։ Լայբնիցի մասին այս աշխատանքը գրավեց Ռասելին, որը նաև 1900 թվականին հրապարակված Լայբնիցի մասին գրքի հեղինակն էր, և այսպես սկսվեց նրանց մասնագիտական նամակագրությունն ու բարեկամությունը։

1905 թվականին Կուտյուրան հրապարակեց աշխատություն տրամաբանության և մաթեմատիկայի հիմունքների մասին (Կանտի մաթեմատիկայի փիլիսոփայության հավելվածով), որն ի սկզբանե մտածված էր որպես Ռասելի «Մաթեմատիկայի սկզբունքների» թարգմանություն։ Նույն թվականին նա հրատարակեց L'Algèbre de la logique-ը, Բուլյան հանրահաշվի դասական ներածությունը և Չարլզ Սանդերս Պերսի և Էռնստ Շրյոդերի աշխատությունները։

1907 թվականին Կուտյուրան օգնեց գտնել Իդոյի արհեստական լեզուն՝ էսպերանտո լեզվի մի ճյուղ և եղել է Իդոյի գլխավոր պաշտպանը իր ողջ կյանքի ընթացքում։ Հօգուտ կառուցված միջազգային լեզվի, որը հիմնված է տրամաբանական սկզբունքների վրա և առկա եվրոպական լեզուներից վերցված բառապաշարով, Կուտյուրան զուգահեռներ անցկացրեց Պեանոյի կողմից ստեղծված Ինտերլինգվա պաշտպանությանը։ Իդոյին հրելով՝ Կուտյուրան քայլեց Լայբնիցի հետքերով․ Լայբնիցը կոչ արեց ստեղծել համընդհանուր խորհրդանշական և հայեցակարգային լեզու, որը նա անվանեց «charactistica universalis»:

Կուտյուրան՝ հավատարիմ պացիֆիստը, մահացավ, երբ նրա մեքենան մխրճվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմի առաջին փուլում ֆրանսիական բանակը մոբիլիզացնելու հրամաններ տանող մեքենայի մեջ։

Նա հանդես է գալիս որպես կերպար Ջոզեֆ Սկիբելի 2010 թվականի «Բուժելի ռոմանտիկ» վեպի մեջ։

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1896: De Platonicis mythis Thesim Facultati Litterarum Parisiensi proponebat Ludovicus Couturat, Scholae Normalae olim alumnus. Parisiis: Felix Alcan Bibliopola. 120 p.
1896: De l'Infini mathématique. Republished 1975, Georg Olms.
1901: La Logique de Leibniz. Republished 1961, Georg Olms. Donald Rutherford's English translation in progress.
1903: Opuscules et Fragments Inédits de Leibniz. Republished 1966, Georg Olms.
1903: (with Léopold Leau) Histoire de la langue universelle. Paris: Hachette. Republished 2001, Olms.
1905. Les Principes des Mathématiques: avec un appendice sur la philosophie des mathématiques de Kant^[7]. Republished 1965, Georg Olms.
1905: L'Algèbre de la logique^[8]. 1914: P. E. B. Jourdain translator, The Algebra of Logic, Open Court, from Project Gutenberg.
1906: ¨Pour la langue internationale^[9],Päris
1907: (with Léopold Leau) Les nouvelles langues internationales. Paris: Hachette, republished 2001, Olms.
1910: Étude sur la dérivation dans la langue internationale. Paris: Delagrave. 100 p.
1910: (with Otto Jespersen, R. Lorenz, Wilhelm Ostwald and L.Pfaundler) International Language and Science: Considerations on the Introduction of an International Language into Science, Constable and Company Limited, London.
1915: (with Louis de Beaufront) Dictionnari Français-Ido. Paris: Chaix, 586 p.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Internet Philosophy Ontology project
↑ https://laroche-saint-cydroine.a3w.fr/DetailElement.aspx?numStructure=80947&numElement=187750&numRubrique=491771
↑ http://h.20-bal.com/doc/12704/index.html
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
↑ Young, J. W. (1907). «Review: Les Principes des Mathématiques, avec un appendice sur la philosophie des mathématiques de Kant, par Louis Couturat» (PDF). Bull. Amer. Math. Soc. 14 (3): 147–148. doi:10.1090/s0002-9904-1907-01584-7.
↑ Wilson, Edwin Bidwell (1908). «Review: L'Algèbre de la Logique, par Louis Couturat; Symbolic Logic and its Applications, by Hugh MacColl; The Development of Symbolic Logic by A. T. Shearman» (PDF). Bull. Amer. Math. Soc. 14 (4): 175–191. doi:10.1090/S0002-9904-1908-01573-8.
↑ Couturat, Louis (1868-1914) Auteur du texte (1906). Pour la langue internationale / L. Couturat (անգլերեն).{{cite book}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

L'oeuvre de Louis Couturat. Presses de l'École Normale Supérieure. 1983. Proceedings of a conference.
Grattan-Guinness, Ivor (2000). The Search for Mathematical Roots 1870-1940. Princeton University Press. Bibliography contains 27 items by Couturat.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լուի Կուտյուրա Mathematics Genealogy Project կայքում

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Լուի Կուտյուրա կատեգորիայում։

Auteur Couturat on French Wikisource
Լուի Կուտյուրայի գործերը Գուտենբերգ նախագծում

[_04fadcdc4c51871e-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.

[_53fe309637ace20e-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_171d0a40fa22e40e-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Internet Philosophy Ontology project

[_ddf6dd81fac1a219-4] ttps://laroche-saint-cydroine.a3w.fr/DetailElement.aspx?numStructure=80947&numElement=187750&numRubrique=491771

[_1d2dba9923ce8d89-5] ttp://h.20-bal.com/doc/12704/index.html

[_819b3634379b1862-6] Mathematics Genealogy Project — 1997.

[7] Young, J. W. (1907). «Review: Les Principes des Mathématiques, avec un appendice sur la philosophie des mathématiques de Kant, par Louis Couturat» (PDF). Bull. Amer. Math. Soc. 14 (3): 147–148. doi:10.1090/s0002-9904-1907-01584-7.

[8] Wilson, Edwin Bidwell (1908). «Review: L'Algèbre de la Logique, par Louis Couturat; Symbolic Logic and its Applications, by Hugh MacColl; The Development of Symbolic Logic by A. T. Shearman» (PDF). Bull. Amer. Math. Soc. 14 (4): 175–191. doi:10.1090/S0002-9904-1908-01573-8.

[9] Couturat, Louis (1868-1914) Auteur du texte (1906). Pour la langue internationale / L. Couturat (անգլերեն).{{cite book}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]