Վենտաս Ռումբա
| Վենտաս Ռումբա | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | Ջրվեժ |
| Երկիր |  Լատվիա |
| Վարչատարածք | Կուլդիգա |
| Մասն է | Վենտա |
 | |
 | |
Վենտա Ռումբա (լատիշ․՝ Ventas rumba), ջրվեժ Վենտա գետի վրա Լատվիայի Կուլդիգա քաղաքում։ Այն Եվրոպայի ամենալայն ջրվեժն է՝ 249 մետր (817 ոտնաչափ) և գարնանային հեղեղումների ժամանակ դառնում է 275 մետր (902 ոտնաչափ) լայնություն։ Ջրվեժների բարձրությունը տատանվում է 1,80-ից մինչև 2,20 մետր (5 ֆտ 11 դյույմից մինչև 7 ֆտ 3 դյույմ)՝ կախված գետի ջրի մակարդակից[1][2]։
Երկրաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ջրվեժը ձևավորվել է դևոնի ժամանակաշրջանում, և դրա առաջացումը պայմանավորված է նրա ստորին և վերին մասերի միջև եղած հանքանյութի կարծրության տարբերությամբ։ Ներքևում այն ավելի փխրուն է և ավելի արագ է քայքայվում՝ թողնելով, որ վերին շերտը կախվի դրա վրա։ Այս վերին, ավելի ուռուցիկ մասերը երբեմն փլուզվում են և ընկնում գետը։ Արդյունքում ջրվեժը կամաց-կամաց նահանջում է, և քանի որ կենտրոնական գոտում հոսքն ավելի հզոր է, ջրվեժի միջնամասն աստիճանաբար նահանջում է դեպի վեր՝ համեմատած իր կողմերի հետ[3][4]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այստեղ ստեղծվել է Կուլդիգա քաղաքը, քանի որ ջրվեժը խոչընդոտ է հանդիսացել Վենտայի միջնադարյան ներցամաքային նավագնացության ճանապարհին[5]։ 17-րդ դարի կեսերին Կուռլանդիայի դուքս Ջեյքոբ Քեթլերը ծրագրում էր շրջանցման տեղ փորել՝ ջրվեժից խուսափելու համար։ Պեղումները սկսվեցին գետի աջ ափին, բայց գաղափարը չիրագործվեց, քանի որ դոլոմիտը չափազանց կոշտ էր, իսկ աշխատանքը՝ շատ դանդաղ ու դժվար[3][5]։ Միայն գարնանն է բարձր ջուրը մտնում ծանծաղ ջրանցք՝ կազմելով Մարտին կղզին[4]։ Ըստ լեգենդի՝ դուքսը հրամայել է ջրվեժը քանդել պայթյունի միջոցով։ Առաջին պայթյունից հետո մեծ քարե բեկորները տեղից դուրս են եկել, և ջրվեժը փոխել է իր եզրագիծը։ Պայթյունի ուժը ճեղքել է Դոքսի պալատի պատերը, որը մոտ էր գետին, և դուքսը հրաժարվել է այդ մտքից[4][6]։
19-րդ դարում Ռուսաստանը նախատեսում էր ստեղծել ջրանցքների ցանց՝ միավորելու իր եվրոպական մասի բոլոր ծովերը[6]։ Գաղափարն էր ստեղծել ջրային ուղիներ Բալթիկ և Սև ծովերի միջև Վենտա, Նեման և Դնեպր գետերի վրայով։ Այս ծրագրերն իրականացնելու համար թուրք ռազմագերիներին հրամայվեց ջրանցք կառուցել։ Այնուամենայնիվ, շատ արագ պարզվեց, որ դոլոմիտի հիմքը չափազանց դժվար է փորել։ Բացի այդ, պարզվեց, որ Վենտա գետը բավականաչափ լայն և խոր չէ նավափոխադրումների համար։ Շինարարությունը դադարեցվեց 1831 թվականին, սակայն 30 տարի անց ջրանցքը փորվեց ջրվեժի շուրջ։ Այս ջրանցքի մնացորդներն այսօր էլ տեսանելի են[6][7]։
Ձկնորսություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոտավորապես 1640 թվականին Ջեյքոբ Քեթլերը ձկնորսության հետաքրքիր ձև էր մշակել։
Մոտավորապես 1640 թվականին Ջեյքոբ Քեթլերը ձկնորսության հետաքրքիր ձև էր մշակել։ Նա պատվիրեց 100 մեծ հյուսած զամբյուղ և ձկնորսական ջրափոսեր փորագրեց հիմնաքարի մեջ[8]։ Սեզոնային ձվադրման ժամանակ սաղմոնը և թառափը փորձել են հաղթահարել ջրվեժի բարձրությունը՝ ցատկելով օդ։ Ձկները, որոնք չկարողացան հաղթահարել ջրվեժը, հոսանքը նորից քշել էր ջրանցքները և հայտնվել կախված զամբյուղներում[9]։ Ավելի ուշ, նախաձեռնող ձկնորսները սկսում են վարձակալել ջրվեժի մի քանի մետրը, տեղադրել իրենց զամբյուղները և սպասել, որ նրանք լցվեն թարմ որսով[10]։ Որսը կազմում էր մոտ 80–100 ձուկ և լավ հավելում էր տարեկան եկամուտին[2][5]։ Կուլդիգան նախկինում կոչվում էր «քաղաք, որտեղ կարելի է օդում սաղմոն բռնել»[1]։ Գետում սաղմոնն ու թառափը վաղուց անհետացել են, իսկ 1892 թվականին բռնել են վերջին թառափին։ Մեր օրերում հիմնականում վիմբա են որսում[6]։ Սակայն ձվադրման շրջանում ձկնորսությունն արգելված է[8]։
Լեգենդներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ժողովրդական լեգենդը ջրվեժի ծագման մասին պատմվում է հետևյալ կերպ. Այն վայրում, որտեղ այժմ գտնվում է Կատա խրճիթը, ժամանակին ապրում էր մի կախարդ, որը զայրացած էր սատանայի վրա և մտադիր էր վրեժխնդիր լինել։ Սատանան սովորաբար քնում էր կախարդի խրճիթում, և ամեն գիշեր նա հավաքում էր մի պարկ քարեր և թռչում Վենտայի վրայով։ Բայց կախարդը ստիպեց աքլորին իր առավոտյան երգը կանչել՝ ստիպելով գյուղի բոլոր աքլորներին նույնպես երգել։ Սատանան վախեցավ և իր քարերը թափեց գետի մյուս կողմը՝ կազմելով ջրվեժի շեմը[11][12]։ Մեկ այլ լեգենդ ջրվեժի ձևավորումը վերագրում է Լիվոնյան ասպետների աշխատանքին, որոնք ականապատել են քարերը ամրոցների կառուցման համար[12]։ Քարերն իսկապես արդյունահանվել են, բայց շատ ավելի ուշ՝ Կուրլանդի դուքսի օրոք և աննշան քանակությամբ։
Զբոսաշրջային վայրեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ջրվեժից 240 մ հեռավորության վրա է գտնվում հայտնի Կուլդիգա աղյուսե կամուրջը։ Այն կառուցվել է 1874 թվականին և հանդիսանում է Եվրոպայի ամենաերկար գործող աղյուսե կամուրջը[4][5]։ Կառուցվել է ժամանակի շինարարական չափանիշներին համապատասխան, այն բավական լայն է երկու վագոն անցնելու համար[13]։ Նրա լայնությունը 8 մ է, երկարությունը՝ 164 մ։ Այն կառուցվել է Գերմանիայի Մոզել գետի կամրջի օրինակով, որը կառուցվել է Հռոմեական կայսրության ժամանակ։ Կուլդիգա աղյուսե կամուրջը վերանորոգվել է 2008 թվականին և այժմ շահագործվում է[5]։
Գետի և ջրվեժի երկայնքով քայլելու և դիտելու համար փայտե արահետ է պատրաստվել[7]։ Այն տարեկան այցելում է 130 000 զբոսաշրջիկ[8]։
Պահպանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1977 թվականին Վենտա Ռումբան ճանաչվել է Լատվիայի բնության հուշարձան[14]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 «The Venta Waterfall. The Widest waterfall in Europe. Latvia Travel». www.latvia.travel (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մարտի 13-ին.
- ↑ 2,0 2,1 When on Earth/Latvia’s Venta Rapid: The Widest (and Shortest) Rapid in Europe
- ↑ 3,0 3,1 Amusing Planet. Vemta Rapid: Europe's Widest Waterfalls
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Reinis Fesher / The Venta Waterfall (Rapid) – Widest in Europe
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 (ru) Вокруг света. Латвия, Литва, Эстония Moscow 2012 p.135
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «Latvian nature monuments – waterfalls. Ventas Rumba». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
- ↑ 7,0 7,1 Lauku ceļotājs Waterfall on Vent River
- ↑ 8,0 8,1 8,2 (ru) Телеканал NTD/Как рыба в Латвии прыгает через водопад
- ↑ «Latvian nature monuments – waterfalls – Ventas Rumba». www.dabasretumi.lza.lv. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 28-ին.
- ↑ (ru) Рамблер, путешествия. Водопад на Венте.
- ↑ (uk) Муранов О. П. У світі водоспадів: (Легенди і правда про водоспади світу) / Авториз. пер. з рос. рукоп. Н. В. Сидоренко. Худож. оформл. В. Т. Гончаренко. — К.: Веселка (видавництво), 1979. c. 61–62.
- ↑ 12,0 12,1 (ru) Арсеев Г. Т. Водопады. — М.: Мысль, 1987. —127 с, [16] л. ил.
- ↑ (ru) Водопад на реке Венте (Вентас румба)
- ↑ Ventas Rumba in Latvia Protected Planet
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Վենտաս Ռումբա կատեգորիայում։ |