Վանդա Կրախելսկայա-Ֆիլիպովիչ

Վանդա Կրախելսկայա-Ֆիլիպովիչ; լեհ.՝ Wanda Krahelska-Filipowiczowa
Ծնվել է	դեկտեմբերի 15, 1886
Ծննդավայր	Saviejkі, Q123584950?, Slutsk Uyezd, Մինսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	փետրվարի 5, 1968 (81 տարեկան)
Մահվան վայր	Վարշավա, Լեհաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն
Գերեզման	Służew Cemetery (Renety Street)
Քաղաքացիություն	Լեհաստան
Կրոն	լատինական եկեղեցի
Մասնագիտություն	քաղաքական գործիչ, լրագրող, քաղաքական ակտիվիստ, հեղափոխական, խմբագիր և վիզուալ արտիստ
Կուսակցություն	Լեհական սոցիալիստական կուսակցություն
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Աշխարհի արդարակյացներ և
	Wanda Krahelska Վիքիպահեստում

Վանդա Կրախելսկայա-Ֆիլիպովիչ (լեհ.՝ Wanda Krahelska-Filipowiczowa, դեկտեմբերի 15, 1886(1886-12-15)^[1], Saviejkі, Q123584950?, Slutsk Uyezd, Մինսկի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - փետրվարի 5, 1968(1968-02-05)^[1], Վարշավա, Լեհաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն, ծածկանունը՝ Ալինկա^[3]^[4]), լեհ հեղափոխական գործիչ, նկարիչ, Լեհական սոցիալիստական կուսակցություն (ԼՍԿ) ռազմական կազմակերպության անդամ, Վարշավայի նահանգապետ Գեորգի Սկալոնի դեմ անհաջող մահափորձի մասնակից, հրեաների օգնության խորհրդի հիմնադիրներից, լեհ ազգագրագետ-բանահավաք, բանաստեղծուհի, լեհական դիմադրության մասնակից Քրիստինա Կրախելսկայայի մորաքույրը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վանդան ծնվել է հունվարյան դիմադրության մասնակցի ընտանիքում։ 1902 թվականին ծննդատանն ավագ քրոջ հետ կազմակերպել է ընդհատակյա դպրոց երեխաների համար։ 1903 թվականին ավարտել է Վարշավայի կանանց պանսիոնը (գիշերօթիկ դպրոց)։ Նախապատրաստական աշխատանքներ է տարել, որպեսզի ընդունվի Վարշավայի գեղարվեստի դպրոց։ Այդ ընթացքում կապ է հաստատել Լեհական սոցիալիստական կուսակցության մարտական կազմակերպության անդամ Մեչիսլավ Ռուբեժիի հետ, որը նրան անդամագրել է ընդհատակյա գործունեությանը։ Վանդան լեհական նահանգում սոցիալիստական բնույթի արգելված գրականություն է քարոզչել։ Լեհ մանկավարժ Մարիան Ֆալսկու խնդրանքով նա բելառուսական սոցիալիստների համար գաղտնի տպարան է հիմնել։

Իր ապագա ամուսնու՝ Մեչիսլավ Ռուբեի ինքնասպանությունից հետո, որը տեղի է ունեցել վերջինիս ձերբակալությունից և հարցաքննությունից հետո, Վանդան անդամագրվել է Լեհական սոցիալիստական կուսակցության ռազմական կազմակերպության կանանց բաժնին։

1906 թվականի օգոստոսի 18-ին՝ Արյունոտ չորեքշաբթիի դեպքերից հետո, Վանդան մասնակցել է Վարշավայի գեներալ-նահանգապետ Գեորգի Սկալոնի դեմ մահափորձին։ Խուսափելով ձերբակալությունից՝ Վանդան փախել է Գալիցիա, որտեղ կեղծ ամուսնության մեջ է մտել Ադամ Դոբրոձիցկու հետ։ Այդ ամուսնությունն օգնել է նրան զերծ մնալ ձերբակալությունից մինչև դատական գործընթացը։ Հետագայում ձերբակալվել է։ 1908 թվականի օգոստոսի 11-18-ը տեղի է ունեցել դատաքննություն, որից հետո նա ազատ է արձակվել և լքել Լեհական սոցիալիստական կուսակցության շարքերը։

Վանդա Կրախելսկայան 1908 թվականին ամուսնացել է սոցիալիստական ակտիվիստ և Լեհական սոցիալիստական կուսակցության անդամ Թիթուս Ֆիլիպովիչի հետ։

1909-1910 թվականներին Վանդա Կրախելսկայա-Ֆիլիպովիչը սովորել է Կրակովի գեղարվեստի կանանց դպրոցում։ Այդ նույն ընթացքում նա Յագելոնյան համալսարանում ուսանել է արվեստի պատմություն։ 1911 թվականից սովորել է Ֆլորենցիայի գեղարվեստի ինստիտուտում։ Հետագայում տեղափոխվել է Շվեյցարիա, որտեղ անդամակցել է Անկախ-առաջադեմ երիտասարդական ընկերությանը։

1915 թվականին վերադարձել է Կրակով, մասնակցել Բարձրագույն ազգային կոմիտեի և Լեհական սոցիալիստական կուսակցության մամուլի ծառայության գործունեությանը։

Անկախություն ձեռք բերելուց հետո Վանդա Կրախելսկայա-Ֆիլիպովիչը մասնակցել է Լեհական սոցիալիստական կուսակցության կրթական հանձնաժողովի աշխատանքներին։

1931 թվականին արժանացել է Լեհաստանի Անկախության Խաչ պարգևին։

1932 թվականից աշխատել է լեհական հեռագրական գործակալությունում։ 1935-1939 թվականներին եղել է «Arkady» ամսագրի գլխավոր խմբագիրը։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում Վանդան համագործակցել է սոցիալական ապահովության դեմոկրատական կուսակցության հետ։ 1942 թվականի սեպտեմբերին լեհ գրող, լրագրող, Լեհական ապստամբության մասնակից Զոֆյա Կոսսակ-Շչուցկայի հետ հիմնել է «Հրեաների օգնության ժամանակավոր կոմիտեն», որը հետագայում վերանվանվել է «Հրեաների օգնության խորհուրդ»։

Պատերազմից հետո՝ 1945-1947 թվականներին, աշխատել է Վարշավայի վերականգնման բյուրոյում և Մշակույթի և արվեստի նախարարությունում։ 1946 թվականին հիմնադրել է «Projekt» ամսագիրը, որի գլխավոր խմբագիրն է եղել մինչև 1956 թվականը։ 1965 թվականին անցել է թոշակի։

Մահացել է 1968 թվականի փետրվարի 5-ին, թաղված է Վարշավայի Սլուժևսկի գերեզմանոցում։

Մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1931 թվականին արժանացել է Լեհաստանի Անկախության Խաչ պարգևին։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Առցանց լեհական կենսագրական բառարան (польск.)
↑ ^2,0 ^2,1 The Righteous Among the Nations Database
↑ «The story of Wanda Krahelska-Filipowiczowa | Polscy Sprawiedliwi». sprawiedliwi.org.pl. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 10-ին.
↑ Bartrop, Paul R.; Dickerman, Michael (2017 թ․ սեպտեմբերի 15). The Holocaust: An Encyclopedia and Document Collection [4 volumes] (անգլերեն). ABC-CLIO. ISBN 9781440840845.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Wanda Krahelska, czyli bombowa blondyna Արխիվացված 2012-06-14 Wayback Machine(լեհ.)

[_40e7b91a12c23580-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Առցանց լեհական կենսագրական բառարան (польск.)

[_3bce546045b20285-2] 2,0 ^2,1 The Righteous Among the Nations Database

[3] «The story of Wanda Krahelska-Filipowiczowa | Polscy Sprawiedliwi». sprawiedliwi.org.pl. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 10-ին.

[4] Bartrop, Paul R.; Dickerman, Michael (2017 թ․ սեպտեմբերի 15). The Holocaust: An Encyclopedia and Document Collection [4 volumes] (անգլերեն). ABC-CLIO. ISBN 9781440840845.

[1]

[2]

[3]

[4]