«Խենթ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

02:20, 14 Ապրիլի 2016-ի տարբերակ

Խենթ (իսկական անունը՝ Սամսոն Տեր-Պողոսի Տեր-Պողոսյան, 1851 թ. մայիսի 10, Ապարանի գավառամաս, Արագյուղ - 1911 թ., Վաղարշապատ), ռուսական բանակի գնդապետ, ազգային-ազատագրական պայքարի մարտիկ, Րաֆֆու «Խենթը» վեպի հերոս Վարդանի նախատիպը:

Կրթություն

Սկզբնական կրթություն ստացել է քահանա հոր մոտ, ապա սովորել է Էջմիածնի ծխական դպրոցում, ավարտել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը: Գերազանց տիրապետել է հայերեն, ռուսերեն, քրդերեն, թուրքերեն լեզուներին:

Մասնակցությունը ռուս-թուրքական պատերազմին

Կամավոր մասնակցել է 1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական պատերազմին, աչքի ընկել քաջությամբ, խենթ հերոսությամբ դուրս է եկել Բայազեդի շրջափակված բերդից և օգնության կանչել անհրաժեշտ ուժերի: Գեներալ-լեյտենանտ Արզաս Տեր-Ղուկասովի միջնորդությամբ այդ սխրանքի համար ռուսական իշխանությունները նրան շնորհել են սպայի կոչում, Սուրբ Գեորգիի ոսկե խաչ և նշանակել ցմահ թոշակ:

Ծառայությունը ռուսական բանակում

Հետպատերազմյան տարիներին շարունակել է ծառայությունը ռուսական բանակում, կատարել է հետախուզական առաջադրանքներ, թարգմանչի պարտականություններ, ավելի ուշ զբաղվել է թիկունքային սպասարկման խնդիրներով, բարձրացել սպայական աստիճանակարգով և արժանացել գնդապետի կոչման: Ծառայել է Թիֆլիսում և Սանկտ-Պետերբուրգում: Ծառայությունից արձակվելուց հետո վերադարձել է Հայաստան:

Գործունեություն

Խենթի գերեզմանը Էջմիածնի սբ. Գայանե եկեղեցու բակում

1903-1906 թվականներին եղել է Վայոց Ձորի գավառի գավառապետի օգնական, ապա՝ գավառապետի պաշտոնակատար, 1906-1911 թթ-ին՝ Էջմիածնի գավառի ջրաբաշխ: Իր անձնական միջոցներով 1890 թ-ին հայրենի Արագյուղում հիմնել է դպրոց, որի ուսուցիչներին վճարելու համար մինչև իր մահը ամենամյա ֆինանսական օգնություն է հատկացրել: 1900-ական թվականների սկզբին Սուրբ Գայանե եկեղեցու մոտ գտնվող գերեզմանոցում թաղված «Խենթը» վեպի հերոսուհի Լալայի նախատիպ աղջկա գերեզմանին դրել է տապանաքար՝ «Լալա» մակագրությամբ:

Զավակները

Առաջին կնոջից Աննա Տեր-Թադևոսյանից (ամուսնացել է 1870 թվականին), ունեցել է Եղիսաբեթ աղջկան (ծն. 1874 թվականի նոյեմբերի 12-ին), Արսեն Տեր-Պողոսյան (ծն. 1875 թ-ի մայիսի 19-ին) (Ապարանի հերոսամարտի կազմակերպիչներից), Արտաշ (ծն. 1877 թվականի հունիսի 12-ին) և Վասակ Տեր-Պողոսյանը (ծն.1878 թին) (ՀԽՍՀ ֆինանսների ժողովրդական կոմիսար) որդիներին, երկրորդ կնոջից Սրբուհուց՝ Հումբերտ, Պավել որդիներին և Խենթուշ աղջկան: Մահացել է Էջմիածնում 1911 թվականի ամռանը: Թաղման արարողությանը մասնակցել են Էջմիածնի, Աշտարակի ու Ապարանի գավառամասերի գյուղերի գյուղապետեր ու գյուղացիներ, կառավարական պաշտոնյաներ, Էջմիածնի միաբանության վարդապետներ, եպիսկոպոսներ, գյուղերի քահանայական դասը: Թաղման հոծ թափորը հերոսի մարմինը հողին է հանձնել Էջմիածնի Սուրբ Գայանե եկեղեցու ձախակողմյան պատի տակ: Սկզբնապես գերեզմանին դրվել է փոքր տուֆ քարից խաչքար-տապանաքար, որի վրա փորագրված են եղել միայն «Խենթ» և դրա տակ «Վարդան» բառերը: Հետագայում Ամենայն Հայոց Վազգեն Ա Բուխարեստցի կաթողիկոսի հրամանով խաչքար-տապանաքարի առջև տեղադրվել է բազալտից սալաձև տապանաքար, որի վրա փորագրված է.«Խենթ, Սամսոն Տեր-Պողոսյան, 1846-1911, Վարդան» (այստեղ ծննդյան թվականը սխալ է, 1875 թվականը ճշտվել է ըստ գյուղի եկեղեցու ծխամատյանի): Կենսագրական տեղեկություններից ներքև քանդակված են իրար խաչված զույգ դաշույններ: Հայրենի Արագյուղի գերեզմանոցի սկզբնամասում 1974 թվականին տեղադրվել է Սամսոն Տեր-Պողոսյանի Խենթի կիսանդրին: Կիսանդրու հեղինակն է ծնունդով նույնպես Արագյուղցի, քանդակագործ Հովսեփ Մարգարյանը:

Պարգևներ

Պարգևատրել է Սուրբ Գեորգիի չորս խաչով, Սուրբ Աննայի շքանշանով և մեդալներով:

Գրականություն

Րաֆֆի, Խենթը (առաջին հրատարակություն): Շուշի, 1881 թ., 400 էջ: Առանձին, այլ վեպերի հետ ունեցել է հայերեն 15, ռուսերեն՝ 7, վրացերեն՝ 2, մոլդավերեն՝ 1, այլ օտար լեզուներով՝ 6 հրատարակություն:
Տիգրան Հայազն, Խենթերը: Երևան, 2009 թ., էջ 26-28:

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 [[Պատկեր:Խենթ.jpg|մինի|300px|Խենթի արձանը Արագյուղում]]
-'''Խենթ''' (իսկական անունը՝ '''[[Սամսոն Տեր-Պողոսի Տեր-Պողոսյան]]''', [[1851]] թ. [[մայիսի 10]], [[Ապարան]]ի գավառամաս, Արագյուղ - [[1911]] թ., [[Վաղարշապատ]]), ռուսական բանակի [[գնդապետ]], ազգային-ազատագրական պայքարի մարտիկ, Րաֆֆու «Խենթը» վեպի հերոս Վարդանի նախատիպը։
+'''Խենթ''' (իսկական անունը՝ '''[[Սամսոն Տեր-Պողոսի Տեր-Պողոսյան]]''', [[1851]] թ. [[մայիսի 10]], [[Ապարան]]ի գավառամաս, Արագյուղ - [[1911]] թ., [[Վաղարշապատ]]), ռուսական բանակի [[գնդապետ]], ազգային-ազատագրական պայքարի մարտիկ, Րաֆֆու «Խենթը» վեպի հերոս Վարդանի նախատիպը:
 ==Կրթություն==
-Սկզբնական կրթություն ստացել է քահանա հոր մոտ, ապա սովորել է Էջմիածնի ծխական դպրոցում, ավարտել է Էջմիածնի [[Գևորգյան ճեմարան]]ը։ Գերազանց տիրապետել է հայերեն, ռուսերեն, քրդերեն, թուրքերեն լեզուներին։
+Սկզբնական կրթություն ստացել է քահանա հոր մոտ, ապա սովորել է Էջմիածնի ծխական դպրոցում, ավարտել է Էջմիածնի [[Գևորգյան ճեմարան]]ը: Գերազանց տիրապետել է հայերեն, ռուսերեն, քրդերեն, թուրքերեն լեզուներին:
 ==Մասնակցությունը ռուս-թուրքական պատերազմին==
-Կամավոր մասնակցել է [[1877]]-[[1878]] թվականների ռուս-թուրքական պատերազմին, աչքի ընկել քաջությամբ, խենթ հերոսությամբ դուրս է եկել Բայազեդի շրջափակված բերդից և օգնության կանչել անհրաժեշտ ուժերի։ [[Գեներալ-լեյտենանտ]] Արզաս Տեր-Ղուկասովի միջնորդությամբ այդ սխրանքի համար ռուսական իշխանությունները նրան շնորհել են սպայի կոչում, Սուրբ Գեորգիի ոսկե խաչ և նշանակել ցմահ թոշակ։
+Կամավոր մասնակցել է [[1877]]-[[1878]] թվականների ռուս-թուրքական պատերազմին, աչքի ընկել քաջությամբ, խենթ հերոսությամբ դուրս է եկել Բայազեդի շրջափակված բերդից և օգնության կանչել անհրաժեշտ ուժերի: [[Գեներալ-լեյտենանտ]] Արզաս Տեր-Ղուկասովի միջնորդությամբ այդ սխրանքի համար ռուսական իշխանությունները նրան շնորհել են սպայի կոչում, Սուրբ Գեորգիի ոսկե խաչ և նշանակել ցմահ թոշակ:
 ==Ծառայությունը ռուսական բանակում==
-Հետպատերազմյան տարիներին շարունակել է ծառայությունը ռուսական բանակում, կատարել է հետախուզական առաջադրանքներ, թարգմանչի պարտականություններ, ավելի ուշ զբաղվել է թիկունքային սպասարկման խնդիրներով, բարձրացել սպայական աստիճանակարգով և արժանացել գնդապետի կոչման։ Ծառայել է [[Թիֆլիս]]ում և [[Սանկտ-Պետերբուրգ]]ում։ Ծառայությունից արձակվելուց հետո վերադարձել է [[Հայաստան]]։
+Հետպատերազմյան տարիներին շարունակել է ծառայությունը ռուսական բանակում, կատարել է հետախուզական առաջադրանքներ, թարգմանչի պարտականություններ, ավելի ուշ զբաղվել է թիկունքային սպասարկման խնդիրներով, բարձրացել սպայական աստիճանակարգով և արժանացել գնդապետի կոչման: Ծառայել է [[Թիֆլիս]]ում և [[Սանկտ-Պետերբուրգ]]ում: Ծառայությունից արձակվելուց հետո վերադարձել է [[Հայաստան]]:
 ==Գործունեություն==
 [[Պատկեր:IMAG2566.jpg|thumb|300px|Խենթի գերեզմանը Էջմիածնի սբ. Գայանե եկեղեցու բակում]]
-[[1903]]-[[1906]] թվականներին եղել է [[Վայոց Ձոր]]ի գավառի գավառապետի օգնական, ապա՝ գավառապետի պաշտոնակատար, [[1906]]-[[1911]] թթ-ին՝ Էջմիածնի գավառի ջրաբաշխ։ Իր անձնական միջոցներով [[1890]] թ-ին հայրենի Արագյուղում հիմնել է դպրոց, որի ուսուցիչներին վճարելու համար մինչև իր մահը ամենամյա ֆինանսական օգնություն է հատկացրել։ [[1900]]-ական թվականների սկզբին Սուրբ Գայանե եկեղեցու մոտ գտնվող գերեզմանոցում թաղված «Խենթը» վեպի հերոսուհի Լալայի նախատիպ աղջկա գերեզմանին դրել է տապանաքար՝ «Լալա» մակագրությամբ։
+[[1903]]-[[1906]] թվականներին եղել է [[Վայոց Ձոր]]ի գավառի գավառապետի օգնական, ապա՝ գավառապետի պաշտոնակատար, [[1906]]-[[1911]] թթ-ին՝ Էջմիածնի գավառի ջրաբաշխ: Իր անձնական միջոցներով [[1890]] թ-ին հայրենի Արագյուղում հիմնել է դպրոց, որի ուսուցիչներին վճարելու համար մինչև իր մահը ամենամյա ֆինանսական օգնություն է հատկացրել: [[1900]]-ական թվականների սկզբին Սուրբ Գայանե եկեղեցու մոտ գտնվող գերեզմանոցում թաղված «Խենթը» վեպի հերոսուհի Լալայի նախատիպ աղջկա գերեզմանին դրել է տապանաքար՝ «Լալա» մակագրությամբ:
 == Զավակները ==
-Առաջին կնոջից Աննա Տեր-Թադևոսյանից (ամուսնացել է [[1870]] թվականին), ունեցել է Եղիսաբեթ աղջկան (ծն. 1874 թվականի նոյեմբերի 12-ին), [[Արսեն Տեր-Պողոսյան]] (ծն. 1875 թ-ի մայիսի 19-ին) ([[Ապարանի հերոսամարտ]]ի կազմակերպիչներից), Արտաշ (ծն. 1877 թվականի հունիսի 12-ին) և [[Վասակ Տեր-Պողոսյանը]] (ծն.1878 թին) (ՀԽՍՀ ֆինանսների ժողովրդական կոմիսար) որդիներին, երկրորդ կնոջից Սրբուհուց՝ Հումբերտ, Պավել որդիներին և Խենթուշ աղջկան։ Մահացել է Էջմիածնում [[1911]] թվականի ամռանը։ Թաղման արարողությանը մասնակցել են Էջմիածնի, [[Աշտարակ]]ի ու [[Ապարան]]ի գավառամասերի գյուղերի գյուղապետեր ու գյուղացիներ, կառավարական պաշտոնյաներ, Էջմիածնի միաբանության վարդապետներ, եպիսկոպոսներ, գյուղերի քահանայական դասը։ Թաղման հոծ թափորը հերոսի մարմինը հողին է հանձնել Էջմիածնի Սուրբ Գայանե եկեղեցու ձախակողմյան պատի տակ։ Սկզբնապես գերեզմանին դրվել է փոքր տուֆ քարից խաչքար-տապանաքար, որի վրա փորագրված են եղել միայն «Խենթ» և դրա տակ «Վարդան» բառերը։ Հետագայում Ամենայն Հայոց [[Վազգեն Ա Բուխարեստցի]] կաթողիկոսի հրամանով խաչքար-տապանաքարի առջև տեղադրվել է բազալտից սալաձև տապանաքար, որի վրա փորագրված է.«Խենթ, Սամսոն Տեր-Պողոսյան, 1846-1911, Վարդան» (այստեղ ծննդյան թվականը սխալ է, 1875 թվականը ճշտվել է ըստ գյուղի եկեղեցու ծխամատյանի)։ Կենսագրական տեղեկություններից ներքև քանդակված են իրար խաչված զույգ դաշույններ։ Հայրենի Արագյուղի գերեզմանոցի սկզբնամասում [[1974]] թվականին տեղադրվել է Սամսոն Տեր-Պողոսյանի Խենթի կիսանդրին։ Կիսանդրու հեղինակն է ծնունդով նույնպես Արագյուղցի, քանդակագործ [[Հովսեփ Մարգարյան]]ը։
+Առաջին կնոջից Աննա Տեր-Թադևոսյանից (ամուսնացել է [[1870]] թվականին), ունեցել է Եղիսաբեթ աղջկան (ծն. 1874 թվականի նոյեմբերի 12-ին), [[Արսեն Տեր-Պողոսյան]] (ծն. 1875 թ-ի մայիսի 19-ին) ([[Ապարանի հերոսամարտ]]ի կազմակերպիչներից), Արտաշ (ծն. 1877 թվականի հունիսի 12-ին) և [[Վասակ Տեր-Պողոսյանը]] (ծն.1878 թին) (ՀԽՍՀ ֆինանսների ժողովրդական կոմիսար) որդիներին, երկրորդ կնոջից Սրբուհուց՝ Հումբերտ, Պավել որդիներին և Խենթուշ աղջկան: Մահացել է Էջմիածնում [[1911]] թվականի ամռանը: Թաղման արարողությանը մասնակցել են Էջմիածնի, [[Աշտարակ]]ի ու [[Ապարան]]ի գավառամասերի գյուղերի գյուղապետեր ու գյուղացիներ, կառավարական պաշտոնյաներ, Էջմիածնի միաբանության վարդապետներ, եպիսկոպոսներ, գյուղերի քահանայական դասը: Թաղման հոծ թափորը հերոսի մարմինը հողին է հանձնել Էջմիածնի Սուրբ Գայանե եկեղեցու ձախակողմյան պատի տակ: Սկզբնապես գերեզմանին դրվել է փոքր տուֆ քարից խաչքար-տապանաքար, որի վրա փորագրված են եղել միայն «Խենթ» և դրա տակ «Վարդան» բառերը: Հետագայում Ամենայն Հայոց [[Վազգեն Ա Բուխարեստցի]] կաթողիկոսի հրամանով խաչքար-տապանաքարի առջև տեղադրվել է բազալտից սալաձև տապանաքար, որի վրա փորագրված է.«Խենթ, Սամսոն Տեր-Պողոսյան, 1846-1911, Վարդան» (այստեղ ծննդյան թվականը սխալ է, 1875 թվականը ճշտվել է ըստ գյուղի եկեղեցու ծխամատյանի): Կենսագրական տեղեկություններից ներքև քանդակված են իրար խաչված զույգ դաշույններ: Հայրենի Արագյուղի գերեզմանոցի սկզբնամասում [[1974]] թվականին տեղադրվել է Սամսոն Տեր-Պողոսյանի Խենթի կիսանդրին: Կիսանդրու հեղինակն է ծնունդով նույնպես Արագյուղցի, քանդակագործ [[Հովսեփ Մարգարյան]]ը:
 == Պարգևներ ==
-Պարգևատրել է Սուրբ Գեորգիի չորս խաչով, Սուրբ Աննայի շքանշանով և մեդալներով։
+Պարգևատրել է Սուրբ Գեորգիի չորս խաչով, Սուրբ Աննայի շքանշանով և մեդալներով:
 == Գրականություն ==
-* [[Րաֆֆի]], Խենթը (առաջին հրատարակություն)։ [[Շուշի]], [[1881]] թ., 400 էջ։ Առանձին, այլ վեպերի հետ ունեցել է հայերեն 15, ռուսերեն՝ 7, վրացերեն՝ 2, մոլդավերեն՝ 1, այլ օտար լեզուներով՝ 6 հրատարակություն։
+* [[Րաֆֆի]], Խենթը (առաջին հրատարակություն): [[Շուշի]], [[1881]] թ., 400 էջ: Առանձին, այլ վեպերի հետ ունեցել է հայերեն 15, ռուսերեն՝ 7, վրացերեն՝ 2, մոլդավերեն՝ 1, այլ օտար լեզուներով՝ 6 հրատարակություն:
-* [[Տիգրան Պետրոսյանց|Տիգրան Հայազն]], Խենթերը։ Երևան, [[2009]] թ., էջ 26-28։
+* [[Տիգրան Պետրոսյանց|Տիգրան Հայազն]], Խենթերը: Երևան, [[2009]] թ., էջ 26-28:
 {{Օրվա հոդված նախագծի մասնակից}}