Տեսական ֆիզիկա

Շվարցշիլդի որդնախոռոչի մոդել

Տեսական ֆիզիկան ֆիզիկայի ճյուղ է, որն օգտագործում է մաթեմատիկական մոդելները և աբստրակցիան հիմնավորելու, բացատրելու և կանխագուշակելու բնական երևույթները: Փորձարարական ֆիզիկան ի տարբերություն տեսական ֆիզիկայի, ֆիզիկական երևույթները հետազոտելու համար օգտագործում է փորձարարական միջոցները։ Գիտության առաջընթացը ընդհանուր առմամբ կախված է փորձնական ուսումնասիրությունների և տեսության փոխգործակցությունից։

Տեսական ֆիզիկային չի հետաքրքրում նաև նման հարցադրումներ. «ի՞նչու մաթեմատիկան չպիտի նկարագրի բնությունը»: Նա չի ընդունում որպես պոստուլատ այն որ, մաթեմատիկական նկարագումները բնության մասին չափազանց էֆեկտիվ են և ուսումնասիրում են այդ պուստալատի հետևանքները: Խիստ ասած՝ տեսական ֆիզիկան չի ուսումնասիրում բնության գործառույթները, այն ուսումնասիրում է տեսական մոդելների գործառույթները: Ավելին՝ տեսական ֆիզիկան, ինքնաբերաբար, հաճախ ուսումնասիրում է ցանկացած մոդելներ՝ առանց բնական երևույթների կապի: Տեսական ֆիզիկայի պարտականությունը մնում է բնության կանոնները հայտնաբերելը և հասկանալը, ղեկավարել ֆիզիկական կանոնների ամպը, երկրորդ՝ հետևելով այդ կաննոներին նկարագրել սպասվող ֆիզկիական սիստեմների բնույթը: Տեսական ֆիզիկայի առանձնահատկությունը՝ համեմատած մյուս կոնկրետ գիտություններին, այն է, որ հետազոտում է դեռ անհայտ ֆիզիկական երևույթների և ճիշտ չափման արդյունքները: Տեսական ֆիզիկայի ապրանքները ֆիզիկական տեսություններն են: Քանի որ տեսական ֆիզիկան աշխատում է մաթեմատիկական մոդելների հետ, չափից կարևոր պահանջ է մաթեմատիկական կայունությունը ֆիզիկական տեսություններում: Տեսական ֆիզիկան և մաթեմատիկան հնարավորություն են տալիս ստանալ հուշումներ այն դեպքում, երբ փորձի արդյունքը հայտնի է:

Ֆիզիկական տեսության կառուցվածքը պետք է պարունակի.

• Մաթեմատիկական մոդելի երևույթը նկարագրելու համար:
• Մաթեմատիկական աքսիոմանները որոշելու համար:
• Մաթեմատիկական օբյեկտները դիտակվում են որպես ֆիզիկական օբյեկտներ:
• Անմիջական մաթեմատիկական հետաքննությունները, աքսիոմանները և նրանց համարժեքները իրական կյանքում որպես տեսություններիի կանխատեսում:

Դրանից պարզ է դառնում, որ պնդումները՝ իսկ «միգուցե համարժեքություան տեսությունը սխալ է» անիմաստ են: Համարժեքության տեսություն, ինչպես ֆիզիկական տեսությունը, բավարարող պնդումներով արդեն ճիշտ է: Եթե նունիսկ այնպես ստացվի, որ այն չհամատասխանի ինչ որ փորձի կանխատեսմանը, ուրեմն նշանակում է, որ այդ երևույթներում իրականում չի օգտագործվում: Պահանջվում է փնտրել նոր թեորեմ և կարող ստացվել, որ համարժեքության թեորեմը կդառնա մի նոր սահման այդ նոր տեսության մեջ: Տեսության տեսակետից, կատաստրոֆիկ ոչինչ չկա:

Հայաստանում

Հայաստանը խորհրդային տարիներին կարողացավ կենտրոնացնել և աճեցնել տեսական ֆիզիկայի ազդեցիկ ներուժ, որը անկախության 20 տարիների ընթացքում Հայաստանի մրցունակ ոլորտներից ամենամրցունակներից է։ Տեսական ֆիզիկայի հիմնական հետազոտությունները իրականացվում են Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտում, Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտում, Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտում, Բյուրականի աստղադիտարանում, Գիտությունների ազգային ակադեմիայի մի շարք այլ ինստիտուտներում, Երևանի Պետական Համալսարանում և Հայ-ռուսական (սլավոնական) համալսարանում:

Արտաքին հղումներ

• Программа-минимум кандидатского экзамена по специальности 01.04.02 «Теоретическая физика» (ռուս.)
• Магистерская программа «Математическая физика» ВШЭ (ռուս.)
• Курсы лекций // Кафедра теоретической физики МГУ (ռուս.)
• Курсы лекций // Кафедра проблем физики и астрофизики МФТИ (ռուս.)
• Курсы кафедры «Проблемы теоретической физики» МФТИ (ռուս.)