Jump to content

Ռադիոակտիվ դեղագործական միջոցներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ռադիոակտիվ դեղագործական միջոցներ (ռադիոդեղագործական միջոցներ)՝ դեղագործական պատրաստուկներ, որոնք պարունակում են անկայուն իզոտոպներ, որոնք այդ դեղերը դարձնում են ռադիոակտիվ։ Ճառագայթումը կարող է օգտագործվել կամ մարմնում իզոտոպներով պատված նյութի նյութափոխանակությունը գնահատելու համար, կամ իզոտոպով ներծծած հյուսվածքները արգելակելու համար։ Նախատեսված է կենսաբժշկական հետազոտությունների, ռադիոիզոտոպային ախտորոշման և տարբեր հիվանդությունների բուժման համար, հիմնականում չարորակ ուռուցքների ճառագայթային թերապիայի համար[1]։

Ախտորոշման նպատակով օգտագործվում են ռադիոիզոտոպներ, որոնք օրգանիզմ ներթափանցելով մասնակցում են նյութափոխանակությանը կամ օրգան համակարգերի ուսումնասիրված գործունեությանը և միևնույն ժամանակ կարող են գրանցվել ռադիոմետրիայի մեթոդներով։ Նման ռադիոակտիվ դեղամիջոցները, հնարավորության դեպքում, ունեն կարճ արդյունավետ կյանք և ցածր ճառագայթում, որոնք թույլ են հյուսվածքներում, ինչը հանգեցնում է առարկայի մարմնի վրա փոքր ճառագայթային[2]։

Չարորակ նորագոյացությունների ճառագայթային թերապիայի համար նախատեսված ռադիոակտիվ դեղամիջոցների ընտրության չափանիշը իոնացնող ճառագայթման անհրաժեշտ թերապևտիկ չափաբաժին ստեղծելու հնարավորությունն է առողջ հյուսվածքների վրա նվազագույն ազդեցությամբ։ Այս ազդեցությունը ձեռք է բերվում ինչպես ճառագայթման տեսակի, այնպես էլ տևողության ընտրությամբ, այնպես էլ ռադիոֆարմատի մեթոդի ընտրությամբ։ Հնարավոր է ինչպես մարմնի նյութափոխանակության միջոցով ճառագայթահարման ենթակա հյուսվածքներում ռադիոակտիվ իզոտոպի ընտրովի կուտակմամբ, այնպես էլ վիրաբուժական միջոցներով 'հատիկների, զոնդերի, կիրառական վիրակապերի և այլնի տեսքով[2]։

Ռադիոակտիվ դեղամիջոցները լինում են բաց և փակ[1]։

  • Փակ պատրաստուկներում ռադիոակտիվ նյութը փակվում է պաշտպանիչ ծածկույթի կամ պարկուճի մեջ, որը կանխում է շրջակա միջավայրի ռադիոակտիվ աղտոտումը և հիվանդի և անձնակազմի ռադիոակտիվ միացությունների հետ շփումը։
  • Բաց պատրաստուկներում իրականացվում է ռադիոակտիվ նյութի անմիջական շփում մարմնի հյուսվածքների և շրջակա միջավայրի հետ։

Օգտագործվող ռադիոիզոտոպների ցանկ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իզոտոպ Կես կյանք[3][4] Ճառագայթման տեսակը և էներգիան*[3][4] [միջին արժեքը] Դիմում[2]
11C 20,385 ր․ β+ 1982,1 кэВ

[390 кэВ]

Ախտորոշում պոզիտրոնային էմիսիոն տոմոգրաֆիայի միջոցով։ Սրտի նյութափոխանակության վիճակը, ամինաթթուների (մեթիոնին, լեյցին) սպառման և սպիտակուցների սինթեզի գնահատում, ուղեղի ուռուցքների ախտորոշում, պարաթիրեոիդ գեղձի նյութափոխանակության վիճակի գնահատում, ճարպաթթուների նյութափոխանակության արագությունը սրտամկանում։
13N 9,97 ր․ β+ 1200,3 кэВ Ախտորոշում պոզիտրոնային արտանետման տոմոգրաֆիայի միջոցով։ Արյան հոսքի չափում, սրտամկանի պերֆուզիայի գնահատում
15O 122,24 օր β+ 1731,9 кэВ

[735,28 кэВ][5]

Ախտորոշում պոզիտրոնային արտանետման տոմոգրաֆիայի միջոցով։ Թոքերի ֆունկցիայի, Կենտրոնական և ծայրամասային հեմոդինամիկայի ուսումնասիրություն և այլն։
18F 109,771 ր․ β+ 633,5 кэВ Ախտորոշում պոզիտրոնային արտանետման տոմոգրաֆիայի միջոցով։ Տարբեր տեղայնացման ուռուցքների պատկերացում, սրտամկանի, թոքերի, ուղեղի գլյուկոզի նյութափոխանակության գնահատում, ալցհայմերի հիվանդության ախտորոշում, լևիի ցրված մարմինների հիվանդության ախտորոշում, պարկինսոնի հիվանդության ախտորոշում, էպիլեպտիկ ֆոկուսի տեղայնացում։
32P 14,262 օր β 1710,66 кэВ

[694,9 кэВ]

Ուռուցքների ինտերստիցիալ և ներխոռոչային ճառագայթային թերապիա, պոլիցիտեմիայի և հարակից խանգարումների բուժում։
60Co 5,2714 տարի β 317,88 кэВ կանանց սեռական օրգանների ուռուցքների, բերանի և թոքերի լորձաթաղանթի քաղցկեղի, ուղեղի ուռուցքների և այլնի բուժման ժամանակ։
γ 1173,237 кэВ

1332,501 кэВ

85Kr 10,756 տարի β 687,4 кэВ թոքերի ֆունկցիայի, կենտրոնական և ծայրամասային հեմոդինամիկայի ուսումնասիրություն և այլն։
90Y[6] 64,1 ժ․ β 2280,1 кэВ

[933,7 кэВ]

ներարգանդային ճառագայթային թերապիայի համար (կանանց սեռական օրգանների ուռուցքների, բերանի և թոքերի լորձաթաղանթի քաղցկեղի, ուղեղի ուռուցքների և այլնի բուժման ժամանակ)
99mTc 6,01 ժ․ γ 140,511 кэВ Ուղեղի ուռուցքների գամմա պալատների միջոցով ախտորոշում, Կենտրոնական և ծայրամասային հեմոդինամիկայի ուսումնասիրություն և այլն, թոքերի, լյարդի, ուղեղի և այլնի ուսումնասիրություն։
111In[6] 2,8047 օր γ 171,28 кэВ

245,40 кэВ

թոքերի, լյարդի, ուղեղի և այլնի ուսումնասիրություն։
113mIn[7] 1,6582 ժ, γ 391,69 кэВ լյարդի հետազոտություն և այլն։
123I 13 ժ․ γ 160 кэВ Ախտորոշում վահանաձև գեղձի և սրտի նյարդային համակարգի միջոցով։
125I 59,5 օր γ 35 кэВ Շագանակագեղձի քաղցկեղի բուժում բրախիթերապիայի միջոցով։ Ախտորոշում երկարատև հետազոտությունների համար, որտեղ յոդ-123-ի կյանքի տևողությունը բավարար չէ։
131I[6] 8,02070 օր β 606,3 кэВ

[191,58 кэВ]

Վահանաձև գեղձի չարորակ ուռուցքների յոդ ներծծող մետաստազների բուժում։ Յոդի նյութափոխանակության միաժամանակյա բուժման ուսումնասիրություններ։
γ 364,489 кэВ
133Xe[6] 5,243 օր β 346,0 кэВ

[100,5 кэВ]

Թոքերի ֆունկցիայի, կենտրոնական և ծայրամասային հեմոդինամիկայի ուսումնասիրություն և այլն։
γ 80,997 кэВ
192Ir 73,827 օր β− 672 кэВ (50,46 %) կանանց սեռական օրգանների ուռուցքների, բերանի խոռոչի և թոքերի լորձաթաղանթի քաղցկեղի, գլխուղեղի ուռուցքների և այլնի բուժման մեջ։
535 кэВ (43,55 %)
γ 468,0688 кэВ

316,50618 кэВ

308,45507 кэВ

295,9565 кэВ 316,50618 кэВ

198Au 2,69517 сут β 962 кэВ թոքերի, լյարդի, ուղեղի և այլնի հետազոտություն, ուռուցքների ինտերստիցիալ և ներխոռոչային ճառագայթային թերապիայի համար
γ 411,80205 кэВ
201Tl 3,038 օր γ 919,50 кэВ Սրտի իշեմիկ հիվանդության դեպքում իշեմիա և սրտամկանի ինֆարկտ
64Cu 12,701 ± 0,002 ч γ Ուռուցքների պատկերացում
68Ga 1,2 ч Ուռուցքների պատկերացում
177Lu 6,647 օր Ուռուցքների բուժման մեջ

*β - - Բետա-մասնիկներ (էլեկտրոններ), որոնք արտանետվում են բետա-մինուս քայքայման ժամանակ; β+-պոզիտրոններ, որոնք արտանետվում են պոզիտրոնի քայքայման ժամանակ; γ — գամմա քվանտա։

Ծանոթաագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 Бочкарев В. В. Радиоактивные препараты // Краткая медицинская энциклопедия / Гл. ред. Б. В. Петровский. — 2-е изд. — М.: Советская Энциклопедия, 1989. — Т. 2: Криз гипертонический — Риккетсии. — С. 573. — 608 с. — ISBN 5-85270-056-8
  2. 2,0 2,1 2,2 Ռադիոակտիվ դեղագործական միջոցներ հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում 
  3. 3,0 3,1 «Table of Nuclides» (անգլերեն). Nuclear Data Evaluation Lab. 2000. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 29 декабря 2007-ին.
  4. 4,0 4,1 Chu S.Y.F., Ekström L.P. and Firestone R.B. (28.02.1999). «WWW Table of Radioactive Isotopes». Nuclear Data Search. Version 2.0 (անգլերեն). Lund/LBNL. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 31 декабря 2007-ին.
  5. Позитроны почти мгновенно аннигилируют с электронами окружающего вещества, излучая при этом два гамма-кванта с энергией 511 кэВ и противоположно направленным импульсом.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 «Medical Isotopes» (անգլերեն). MDS Nordion. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 2 января 2008-ին.
  7. 113In — стабильный нерадиоактивный изотоп.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Саксонов П. П., Шашков В. С., Сергеев П. В. Радиационная фармакология. — М.: Медицина, 1976.
  • ая 2020