Չեկի կեղծում
Չեկի կեղծում (անգլ.՝ check kiting), դրոշակում (անգլ.՝ flagging) կամ պարզապես կայթինգ, չեկերի խարդախության ձև, որը ներառում է բանկային չեկի կամ այլ բանկային հաշվում գոյություն չունեցող միջոցների օգտագործումը։ Կայթինգն օգտագործում է լողացող (չեկը մաքրելու համար պահանջվող ժամանակը) չեկային հաշվում գոյություն չունեցող գումարներից օգտվելու համար։ Ըստ էության, կայթինգը վատ չեկերը վերածում է չարտոնված վարկի ձևի[1]։
Եզրի պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Չեկի կեղծում» (անգլ.՝ Check kiting) եզրն առաջին անգամ կիրառվել է 1920-ական թվականներին։ Այն բխում էր 19-րդ դարից` պարտքի պարտավորության և պարտատոմսերի առանց գրավի թողարկելու դարավոր պրակտիկայից։ Այդ պրակտիկան հայտնի է դարձել «օդապարուկ թռցնել» (անգլ.՝ flying a kite) եզրով[2], քանի որ վարկին բացի օդից աջակցող ոչինչ չկար[3]։
Նկարագրություն և տեսակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չեկի կեղծումը սովորաբար միտումնավոր չեկ գրելն է մի բանկի հաշվի մնացորդից ավելի մեծ արժեքի համար, այնուհետև մեկ այլ բանկում մեկ այլ հաշվից չեկ գրելը, ինչպես նաև անբավարար միջոցներով, իսկ երկրորդ չեկը ծառայում է ծածկելու համար առաջին հաշվի գոյություն չունեցող միջոցները[4]։ Չեկերի ներկայացման նպատակը չեկային հաշվի մնացորդի կեղծ ուռճացումն է, որպեսզի թույլ տա դուրս գրված չեկերը մաքրել, որոնք հակառակ դեպքում կարող են չմարվել։ Եթե հաշիվը չի նախատեսվում համալրել, ապա խարդախությունը խոսակցականորեն հայտնի է որպես թղթից կախված[5]։ Եթե անբավարար միջոցներով չեկ գրելը կատարվում է այն ակնկալիքով, որ նրանք կփոխհատուցվեն աշխատավարձի օրը, դա կոչվում է օվերդրաֆտ։
Kiting ցիկլերը կարող են շարունակվել գրեթե անվերջ կամ մինչև հաշվի սեփականատերը իրական չեկ ստանա գործընթացը խաթարելու համար[1]։
Որոշ մարդիկ օգտագործում են չեկերի հավաքագրումը որպես անտոկոս վարկի անօրինական ձև՝ իրենց հաշիվները դրական պահելու համար, մինչև չստանան իրենց աշխատավարձը, մինչդեռ հանցագործները օգտագործում են չեկերի հավաքում՝ խարդախ մնացորդներ ստեղծելու համար, որոնք նրանք հանում են մինչև բանկը կհասկանա, որ չեկը վատ է[1][6]։
Չեկերի խարդախության որոշ ձևեր ներառում են երկրորդ բանկի կամ երրորդ կողմի օգտագործումը, հաճախ մանրածախ առևտրի վայր, որպեսզի հետաձգեն միջոցների բացակայությունը գործարքային հաշվում այն օրը, երբ չեկը պետք է մաքսազերծվի բանկում։ Նման արարքները հաճախ կատարվում են սնանկ կամ ժամանակավորապես գործազուրկ անհատների կամ փոքր ձեռնարկությունների կողմից, ովքեր փնտրում են շտապ վարկեր, սկսնակ բիզնեսների կամ այլ խնդիրներ ունեցող ձեռնարկությունների կողմից, որոնք փնտրում են անտոկոս ֆինանսավորում` նպատակ ունենալով վերականգնել իրենց մնացորդները, կամ պաթոլոգիկ խաղամոլների կողմից, ովքեր ակնկալիք ունեն. դրամական միջոցների ներդրում հաղթելուց հետո։ Այն օգտագործել են նաև նրանք, ովքեր ունեն որոշակի իրական միջոցներ տոկոսաբեր հաշիվներում, բայց արհեստականորեն ուռճացնում են իրենց մնացորդները՝ ավելացնելու իրենց բանկերի վճարած տոկոսները։ Հանցագործներն օգտվել են չեկերի խայծից՝ առցանց աճուրդների օգտատերերի միջոցով կեղծ գործողություններ իրկանանցնելու համար[7]։
Շրջանաձև կայթինգ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կիրառման այս ձևն օգտագործում է բազմաթիվ հաշիվներ տարբեր բանկերում։ Հաշիվները երկուսն էլ կարող են լինել նույն հաշվետիրոջ անունով, տարբեր անուններով, կամ նույնիսկ ներառել մարդկանց խումբ։ Հաշվետերը գրում և մուտքագրում է չեկեր (հաճախ աճող արժեքով) մի հաշվից մյուսը՝ մնացորդի տեսք ստեղծելու համար։
Շրջանաձև կայթինգը ներառում է կայթինգի ձևեր, որոնցում մեկ կամ մի քանի լրացուցիչ բանկեր ծառայում են որպես լողացող տեղակայում և ներառում են տարբեր բանկերում բազմաթիվ հաշիվների օգտագործում։ Իր ամենապարզ ձևով, նա, ով ունի երկու կամ ավելի հաշիվ տարբեր բանկերում, առաջին օրը չեկ է գրում իրենց բանկից։ A դեպի բանկ B (այս չեկը կոչվում է օդապարուկ), ուստի միջոցները հասանելի են դառնում այդ օրը բանկում B բավարար է բոլոր ստուգումների համար՝ պարզ պատճառով։ Հաջորդ աշխատանքային օրը կիտերը չեկ է գրում իրենց բանկում B հաշիվն իրենց և այն մուտքագրում է բանկում իր հաշվին A տրամադրել արհեստական միջոցներ, որոնք թույլ են տալիս մաքրել իրենց գրած չեկը մեկ օր առաջ։ Այս ցիկլը կրկնվում է այնքան ժամանակ, մինչև հանցագործը բռնվի, կամ մինչև հանցագործը իրական միջոցներ չներդնի, դրանով իսկ վերացնելով օդապարիկ անելու անհրաժեշտությունը և սովորաբար աննկատ մնալը[1]։
Անվերջ օդապարուկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սա ներառում է չեկեր, որոնք տպագրված են A բանկի անունով, տարբերանշանով և հասցեով, բայց B բանկի երթուղային համարով։ Բանկը չի ճանաչում երթուղային համարը, ուստի այն ուղարկում է չեկը B բանկին։ Բ բանկը չի ճանաչում մնացած մանրամասները, ուստի այն վերադարձնում է չեկը A բանկին։ Այս ցիկլը կարող է անվերջ կրկնվել նույնիսկ այն բանից հետո, երբ չեկից ստացված գումարը մուտքագրվել է ավանդատուի հաշվին[1]։
Այս սխեմայի բարդ տարբերակները տեղի են ունեցել, որոնցում ներգրավված են երկու առանձին մարդիկ, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի մեկ այլ բանկում հաշիվ, որոնք անընդհատ չեկեր են գրում միմյանց, կամ անհատների խումբը շրջանաձև չեկեր է գրում՝ դրանով իսկ ավելի դժվարացնելով հայտնաբերելը։ Որոշ խմբավորումներ ներառում են օրինախախտների ներկայանալը որպես խոշոր ձեռնարկատերերի՝ դրանով իսկ քողարկելով իրենց գործունեությունը որպես սովորական բիզնես գործարքների և ստիպելով բանկերին հակված լինել հրաժարվել տրամադրված միջոցների սահմանաչափից[1]։
Մանրածախ առևտրի վրա հիմնված կեղծում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մանրածախ առևտրի վրա հիմնված կայթինգը ներառում է բանկից բացի այլ կողմի օգտագործումը` անգիտակցաբար ժամանակավոր միջոցներ տրամադրելու հաշվի տիրոջը, ով չունի չեկերի մաքրման համար անհրաժեշտ միջոցներ։ Այս դեպքերում, կեղծողը չեկ(ներ) է գրում մանրածախ առևտրի մեկ կամ մի քանի վայրերում՝ սովորաբար սուպերմարկետներում, որոնք առաջարկում են կանխիկ գումար՝ ի հավելումն գնման գումարի, որպես հարգանքի տուրք իրենց հաճախորդներին։ Գործարքից հետո նա նույն օրը վերադարձնում է ստացված կանխիկ գումարը իր բանկում, որպեսզի բավարար միջոցներ տրամադրի այլ չեկերի մարման համար, մինչդեռ այդ օրը գրված չեկը կմաքրի մեկ կամ մի քանի աշխատանքային օր հետո։ Այս գործողությունը կրկնվում է ըստ անհրաժեշտության, մինչև օրինական միջոցներ մուտքագրվեն հաշվին[1]։
Մանրածախ առևտրի հիմնական հիմքն այն է, որ չեկի դիմաց կանխիկ գումար տալով (որն անմիջապես հասանելի է, և որի ավանդներն ավելի արագ են մաքրվում, քան չեկերը), մանրածախ ձեռնարկությունը տրամադրում է չեկերի կանխիկացման ծառայություններ և վերցնելով վարկային ռիսկ չեկի վրա. կարող է անարգվել։ Այս սխեմայի մեկ այլ տարբերակ ներառում է ապրանքի գնումը մանրածախ առևտրի վայրից չեկով և այն արագ վերադարձնելու համար կանխիկ գումարի վերադարձման համար, որին հաջորդում է այդ կանխիկ գումարը գործարքային հաշվին մուտքագրելու համար։ Սա ավելի դժվար է այս օրերին, քանի որ ավելի շատ մանրածախ վայրեր կհետաձգեն չեկով կատարված գնումների վերադարձը[1]։
Մանրածախ առևտուրն ավելի տարածված է ծայրամասային շրջաններում, որտեղ մի քանի սուպերմարկետների ցանցեր կան մոտակայքում։ Թեև ավելի դժվար է հայտնաբերել և հետապնդել, այն ներառում է ավելի քիչ կանխիկ գումար, քան շրջանաձև հավաքումը, և, հետևաբար, ավելի քիչ սպառնալիք է[8]։
Օրինակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օրինակ, ենթադրենք, որ անհատն ունի 10 դոլար բանկային հաշվում և չունի կանխիկ գումար, բայց ցանկանում է գնել 100 դոլար արժողությամբ ապրանք։ Ահա, թե ինչպես կարող է իրականացվել խարդախությունը.
- Անհատը սկզբում գրում է $100-ի չեկ #1 (վատ չեկ) և օգտագործում այն ապրանքը գնելու համար։ Չեկը կմաքրվի (այսինքն՝ չեկի գումարը կհանվի նրա հաշվից) հաջորդ աշխատանքային օրվա վերջում (ասենք, Չեկի թիվ 1 գրված է T − 1 օրը)։ Անհատն այժմ տեխնիկապես անվճարունակ է, քանի որ պարտք է 100 դոլար, բայց բանկում ունի ընդամենը 10 դոլար։ Այս փաստը, սակայն, հայտնի չէ, քանի որ կտրոնը դեռ չի ներկայացվել վճարման։ Դա տեղի կունենա T+0 օրը։
- Առաջին չեկը ծածկելու համար, T+0 օրը անհատը գնում է մանրածախ ձեռնարկություն և գրում է Չեկ #2 ապրանք գնելու համար և ստանում է լրացուցիչ $100 կանխիկ գումար՝ չեկը գրելով գնված ապրանքի արժեքից ավելի արժեքով։ . Ստուգեք #2-ը գրված է T+0 օրը. սա է օդապարուկը։
- Այնուհետև անհատը ավանդ է դնում $100-ը, այնպես որ հաշիվն այժմ ունի $110, ինչը բավարար է չեկի համար 1-ը մաքրելու համար, բայց դրանից հետո չեկի համար բավարար միջոցներ չկան մաքրելու համար։
- Այս գործընթացը կարող է կրկնվել, հնարավոր է, որ գումարը մեծանա (ինչպես Պոնզի սխեմայում )։
- Եթե անհատն այնուհետև T+1-ին ստանում է $100 կանխիկ գումար և այն դնում է իր հաշվին, թիվ 2 չեկը մաքրվում է, և մանրածախ ձեռնարկության զոհերը, ովքեր ընդունել են վատ չեկը, իրականում գումար չեն կորցնում և մնում են անտեղյակ։
- Եթե, մյուս կողմից, անհատը բավականաչափ կանխիկ գումար չի ստանում և չի շարունակում հավաքել, ապա թիվ 2 ստուգումը (կամ մի քանի այլ ստուգում, եթե դա շարունակվել է մի քանի անգամ) ցատկում է, և մանրածախ ձեռնարկությունը խաբված է. հետևանքները։ Վատ չեկն ընդունելու համար կազմում է 100 ԱՄՆ դոլար կանխիկի կորուստը գումարած ապրանքի արժեքը, որը անհատը խաբեությամբ է գնել։
Կորպորատիվ կեղծում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կորպորատիվ կեղ]man սխեմայի օգտագործումը, որը կարող է ներգրավել միլիոնավոր դոլարներ՝ գաղտնի գումար վերցնելու կամ տոկոսներ վաստակելու համար։ Սա առաջին հերթին վերաբերում է այն կորպորացիաներին, որոնք չունեն սահմանափակումներ իրենց ավանդների անմիջապես վարկավորման հարցում։ Հետո անբարեխիղճ կառավարիչները կամ սեփականատերերը օգտվում են այդ համակարգից՝ մուտքագրելով վատ չեկեր և ծախսելով միջոցները[1]։
Թեև անհատի վրա հաճախ սահմանափակումներ են դրվում, թե որքան գումար կարող է ավանդադրվել առանց ժամանակավոր պահման, կորպորացիաներին կարող է տրվել անհապաղ մուտք դեպի միջոցներ, ինչը կարող է սխեման աննկատ մնալ[9]։ Դա եղել է EF Hutton & Co.-ի դեպքում 1980-ականների սկզբին[10]։
Չեկերի կեղծման իրավական հետևանքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Չեկերի կեղծումն անօրինական է շատ երկրներում։ Այնուամենայնիվ, երկրների մեծամասնությունը չունի լողացող համակարգ, և չեկերը չեն վճարվում մինչև դրանք չվերացվեն, ուստի չեկերի կեղծումն անհնար է։
Հայաստան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայաստանյան վճարող բանկը, ստանալով չեկերի ինկասո հանձնարարականը կից չեկերով, պարտավոր է իրեն մատչելի բոլոր եղանակներով բանկի ներքին կանոններով սահմանված կարգով հավաստիանալ չեկերի իսկության մեջ։ Վճարող բանկը իրավասու է մերժել չեկի վճարումը եթե՝
- չեկատուի չեկերի վճարման համար նախատեսված դրամական միջոցները անբավարար են չեկում նշված գումարը վճարելու համար,
- չեկերը դուրս են գրված կեղծ ձևաթղթերի վրա կամ ստորագրությունը կեղծ է,
- չեկը հայտարարված է գողացված կամ կորցրած,
- չեկը հետ է կանչված չեկատուի կողմից,
- չեկերը չեն համապատասխանում սույն կարգի 3-րդ գլխում սահմանված պահանջներին։
Վճարողը կայացնում է որոշում չեկերը վճարելու/չվճարելու վերաբերյալ և ոչ ուշ, քան չեկերի ինկասո հանձնարարականի ստացմանը հաջորդող 3-րդ բանկային օրը իրականացնում է վճարումը կամ ծանուցում է դեպոնացնող բանկին չեկերի վճարումը մերժելու մասին, նշելով մերժման պատճառը և հետ է ուղարկում չվճարված չեկերը։ Կորցրած, կեղծված կամ գողացված չեկերի պարագայում վճարող բանկը փոխանցում է դրանք իրավապահ մարմիններին՝ թողնելով իր մոտ չեկերի պատճենները։
Չեկի մասնակի վճարումը արգելվում է։
Չեկի վճարումը իրականացվում է չեկերի ինկասո հանձնարարականում նշված կարգադրությունների համաձայն` համապատասխան վճարային փաստաթղթում նշելով չեկերի ինկասոյի հանձնարարականի համարը։
- հաճախորդի չեկեր` չեկեր, որոնց վճարման համար պատասխանատվություն է կրում այն դուրս գրող ոչ բանկ հանդիսացող անձը,
- բանկային չեկեր` չեկեր, որոնց վճարման համար պատասխանատվություն է կրում այն դուրս գրող բանկը (բանկային չեկերը դուրս են գրվում բանկի կողմից իր գլխամասի, իր մասնաճյուղի, կամ այլ բանկի վրա)[11]։
Միացյալ Նահանգներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համաձայն Միացյալ Նահանգների արդարադատության նախարարության, չեկերի հավաքագրումը կարող է հետապնդվել մի քանի գործող օրենքների համաձայն, ներառյալ բանկային խարդախության դեմ օրենքները (18։ USC § 1344), սխալ կիրառում (18 USC § 656), կամ պարտադիր գրառումներ (18 USC § 1005): Այն կարող է տուգանք նշանակել մինչև 1,000,000 ԱՄՆ դոլարի չափով, և մինչև 30 տարվա ազատազրկում, կամ երկուսն էլ։ Շատ դեպքեր կան, երբ առանց քրեական անցյալի, առաջին անգամ հանցագործություն գործածները ստացել են խիստ պատիժներ։ Բացի դաշնային տույժերից, նահանգային օրենքը հաճախ նախատեսում է այլընտրանքային քաղաքացիական և քրեական հետևանքներ[12]։
Չնայած Միացյալ Նահանգները հետապնդում է որոշ զեղծարարների՝ համաձայն դաշնային օրենքի[13][14], բայց Միացյալ Նահանգներում վատ չեկերի թողարկումների մեծ մասը հետապնդվում է որպես պետական հանցագործություն։
Օրենքները տարբերվում են նահանգից նահանգ, բայց օրինակներից մեկն է Օհայոյի վերանայված օրենսգիրքը 2913.11(2)(B), որտեղ ասվում է. գործիք իմանալով, որ այն կխայտառակվի կամ իմանալով, որ անձը հրամայել է կամ կհրամայի դադարեցնել վճարումը չեկի կամ այլ սակարկելի գործիքի վրա»։ Սովորաբար, Օհայոյում վատ չեկ հանձնելը զանցանք է, սակայն խոշոր չեկերը կամ բազմաթիվ չեկերը վեցամսյա ժամկետում, խոշոր չափերի միավորմամբ, այն դարձնում են 5-րդ, 4-րդ կամ 3-րդ աստիճանի հանցագործություն՝ կախված ներգրավված գումարներից[15]։
Որոշ նահանգներ պաշտպանում են անզգույշներին՝ խաբելու մտադրությունը դարձնելով հանցագործության տարր, կամ պատժից ազատելով նրանց, ովքեր ավելի ուշ վճարում են չեկը։ Օրինակ, Ինդիանայի չեկերի խաբեության կանոնադրությունը նշում է, որ դա պաշտպանություն է, եթե չեկը թողարկող անձը «վճարում է ստացողին կամ սեփականատիրոջը հասանելիք գումարը, բողոքի վճարների և ցանկացած սպասարկման վճարի կամ գանձման հետ միասին, ... տասնօրյա ժամկետում։ Վճարվողի կամ տիրոջ կողմից անձին ծանուցում ուղարկելու օրվանից օրեր անց այն մասին, որ չեկը կամ պատվերը վարկային կազմակերպությունը չի վճարել»։ Ավելին, հանցագործություն չէ, եթե «վճար ստացողը կամ սեփականատերը գիտի, որ անձը բավարար միջոցներ չունի վճարումն ապահովելու համար, կամ որ չեկը կամ պատվերը ժամկետանց է», կամ «միջոցների կամ վարկի անբավարարությունը պայմանավորված է անձի ճշգրտման արդյունքում։ հաշիվ վարկային հաստատության կողմից` առանց անձին ծանուցելու»[16]։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 «What Is Check Kiting?». SQN Banking Systems (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 11-ին.
- ↑ «Kite-flying in Cambridge Dictionary».
{{cite web}}: Check|url=value (օգնություն)(չաշխատող հղում) - ↑ «Check kiting». Grammarist. Idiom definition. 2017 թ․ օգոստոսի 13. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 15-ին.
- ↑ Parker, Glenn R. (1996). Congress and the Rent-Seeking Society. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press. էջ 54. doi:10.3998/mpub.14504. ISBN 0472106627. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 1-ին – via Google Books. «A controversial study of Congress and the shifting balance between amateur and career politicians." "Glenn R. Parker is Distinguished Research Professor, Florida State University.»
- ↑ «Paperhanging». The Free Dictionary (definition). Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
- ↑ «Check Float and Kiting». www.business-case-analysis.com.
- ↑ «Fake checks». consumer.ftc.gov. Consumer information. Federal Trade Commission. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 27-ին.
- ↑ «Kiting in Cambridge dictionary».
- ↑ Sharp, Kathleen (1995 թ․ հուլիսի 15). In Good Faith. New York, NY: St. Martin's Press. էջ 78. ISBN 9780312304591. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 1-ին – via Google Books. «The inside story of Prudential-Bache's multi-billion dollar scandal that defrauded thousands of investors and fractured 'the rock'.» 0312304595
- ↑ Coleman, James William (2001 թ․ նոյեմբերի 26). The Criminal Elite: Understanding white-collar crime (5th ed.). New York, NY: Worth Publishers. էջ 84. ISBN 9780-7167-5271-4. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 1-ին – via Google Books. 0-7167-5271-9
- ↑ «Չեկերի ինկասավորումը և վճարումը». www.arlis.am. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 11-ին.
- ↑ «807 Check Kiting». Justice.gov. U.S. Department of Justice. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 1-ին.
- ↑ «Identity theft and fraud». usdoj.gov. U.S. Department of Justice. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 6-ին.
- ↑ «Bank Fraud». law.cornell.edu. Cornell University Law School. 2010 թ․ հունիսի 28. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 1-ին.
- ↑ «Anderson's Ohio Revised Code». andersonpublishing.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 11-ին.
- ↑ «Indiana Code». in.gov. Government of Indiana. 1990 թ․ դեկտեմբերի 31. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 1-ին.
| ||||||
