Մոզամբիկի բանկ
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կենտրոնական բանկ |
| Երկիր |  Մոզամբիկ |
| Հիմնադրված է | 1975 |
| Տնօրեն | Alberto Francisco Cassimo?[1], Sérgio Vieira?[1], Prakash Ratilal?[1], Eneas da Conceição Comiche?[1], Adriano Maleiane?[1], Ernesto Gove?[1] և Rogério Zandamela?[1] |
| Պաշտոնական կայք | |
Մոզամբիկի բանկ (պորտ.՝ Banco de Moçambique), Մոզամբիկի կենտրոնական բանկը։ Բանկը չի գործում որպես առևտրային բանկ և կրում է երկրի դրամավարկային քաղաքականության կառավարման պատասխանատվությունը։ Կառավարչին նշանակում է Հանրապետության նախագահը։ Բանկը գտնվում է մայրաքաղաք Մապուտոյում և ունի երկու մասնաճյուղ՝ մեկը Բեյրայում և մեկը Նամպուլայում։ Մոզամբիկի բանկը ակտիվ է ֆինանսական ներառման քաղաքականության մշակման գործում և հանդիսանում է Ֆինանսական ներառման դաշինքի անդամ[2]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոզամբիկի մեծ մասը մի քանի դար շարունակ եղել է պորտուգալական անդրծովյան տարածք։ 1975 թվականին անկախացումից հետո Մոզամբիկի նորաստեղծ կառավարությունը առանց փոխհատուցման ստանձնել է պորտուգալական գաղութային բանկի՝ Banco Nacional Ultramarino-ի մոզամբիկական գործունեությունը, որը հանդես էր գալիս որպես գաղութի թողարկման բանկ։ Սա դարձել է Մոզամբիկի բանկի կորիզը։
1977 թվականին կառավարությունը նաև ազգայնացրել է երկրի գրեթե բոլոր բանկերը, ներառյալ Casa Bancária de Moçambique-ը, և Banco de Crédito, Comercial e Industrial և Banco Comercial de Angola-ի մոզամբիկական գործառնությունները, և դրանք միավորել է Մոզամբիկի բանկին։ Միաժամանակ փակվել է Banco de Fomento Nacional-ի և Banco Pinto e Sotto Mayor-ի գործունեությունը։ Ստեղծվել է Banco Popular de Desenvolvirmento-ն՝ միավորելով Crédito de Moçambique-ը և Montepio de Moçambique-ը։
1992 թվականին Մոզամբիկի բանկը մասնաճյուղ է հիմնել Բեյրայում։
1995 թվականին կառավարությունը բաժանել է Մոզամբիկի Բանկի առևտրային բանկային գործառնությունները՝ վերածելով նորաստեղծ հաստատության՝ Banco Comercial de Moçambique: Կառավարությունը սեփականաշնորհել է BCM-ն 1997 թվականին, իսկ 2001 թվականին այն միավորվել է Banco Internacional de Moçambique-ին։
Մոզամբիկի բանկը (պորտուգալերեն անվանումը՝ Banco de Moçambique) Մոզամբիկի կենտրոնական բանկն է։ Այն չի տրամադրում սպառողական ծառայություններ լայն հանրությանը որպես առևտրային բանկ։ Բանկի հիմնական պարտականությունն է կառավարել ազգի դրամավարկային քաղաքականությունը և ապահովել անվտանգ և կայուն ֆինանսական համակարգ Մոզամբիկում[3]։ Մոզամբիկի բանկը ունի արժութային թղթադրամների և մետաղադրամների թողարկման միակ լիազորությունները։ Բանկը պատասխանատու է երկրի բոլոր 22 առևտրային բանկերի վերահսկողության համար՝ իրացնելով իր լիազորությունները որպես երկրի կենտրոնական բանկ[4]։ Մոզամբիկի սեփականաշնորհումը եղել է Աֆրիկայում խոշորագույններից մեկը։
Արժույթի միջազգային հիմնադրամը բարձր է գնահատել բանկի կողմից արժութային քաղաքականության շրջանակներում կատարված վերջին փոփոխությունները՝ որպես ֆինանսական կայունություն ապահովելու գովելի միջոց[5]։
Գլխամասային գրասենյակը գտնվում է մայրաքաղաք Մապուտոյում և ևս երկու մասնաճյուղեր՝ Բեյրայում և Նամպուլայում[6]։ 2018 թվականին շտաբը տեղափոխվել է նորակառույց շենք՝ 2 նկուղով և 30 հարկով և 25 900 մ 2 ընդհանուր շինության մակերեսով։
Մոզամբիկը նախկին պորտուգալական գաղութ է, որը գտնվում է Հարավարևելյան Աֆրիկայում, որն անկախություն է ձեռք բերել 1975 թվականին։ Այն ունի 30 միլիոն բնակչություն և զբաղեցնում է 800 000 հողատարածք կմ 2: Այն համարվում է աշխարհի ամենաաղքատ և թերզարգացած երկրներից մեկը։
.jpg)
Մոզամբիկի տնտեսություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոզամբիկը անկախացումից հետո վերածվել է կենտրոնական պլանային տնտեսություն ունեցող երկրի՝ սկզբնական արդյունաբերական զարգացող գաղութային հասարակությունից։ Տնտեսությունը հիմնականում կախված է ցածր արտադրողականության գյուղատնտեսությունից, մինչդեռ արտադրությունը կազմում է ՀՆԱ-ի միայն 15%-ից պակասը[7]։ Չնայած տնտեսական պայմանները բարելավվել են վերջին տասնամյակի ընթացքում, երկիրը շարունակում է մնալ զսպված աճի հետագծի վրա՝ 2015 թվականի հումքային գների շոկից և 2016 թվականի թաքնված վարկերի ճգնաժամից հետո[8]։ Մոզամբիկում արձանագրվել է գնաճի կտրուկ աճ, որը 2016 թվականի նոյեմբերին հասել է 26 տոկոսի։ Սակայն վերջին մի քանի տարիների ընթացքում արձանագրվել է առաջընթաց, քանի որ 2020 թվականին գնաճը 3%-ից ցածր է եղել։
Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում Մոզամբիկը լայն գրավչություն է ձեռք բերել միջազգային ներդրողների կողմից՝ հսկայական հանքային հարստության հեռանկարով, որն առաջարկվում է գազի լայնածավալ հայտնագործությունների և իր նորաստեղծ հանքարդյունաբերության ոլորտի ներուժի շնորհիվ։ Սակայն կատաղի քաղաքացիական պատերազմները և համատարած կոռուպցիան խոչընդոտել են այս բնական ռեսուրսների արդյունավետ օգտագործմանը[9]։ Կյանքի արժեքի տատանումների և արագ փոփոխվող քաղաքական իրավիճակի պայմաններում տնտեսական կայունության պահպանումը երկրի հիմնական տնտեսական մարտահրավերներն են։ Այդ համատեքստում կայունության վերականգնումը բարելավված տնտեսական կառավարման և թափանցիկության միջոցով BOM-ի վրա դրված հիմնական պարտականությունն է։
Զարգացում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոզամբիկի բանկը հիմնադրվել է 1975 թվականին՝ 1974 թվականին Լուսակայի համաձայնագրով կնքված համաձայնագրով։ Վերջին տասնամյակի ընթացքում Մոզամբիկը զգալի առաջընթաց է գրանցել դրամավարկային կայունացման և տնտեսական ազատականացման ոլորտներում[10]։ Այնուամենայնիվ, գաղութատիրության ժամանակաշրջանից ժառանգված խոչընդոտները, ինչպիսիք են ծայրահեղ աղքատությունը, թույլ ինստիտուտները և սոցիալական ծառայությունների վատ հասանելիությունը, ինչպես նաև տնտեսական աճի օգուտների բևեռացումը խոչընդոտել են առաջընթացին։ Բայց կան հակասություններ բանկի ֆինանսական և դրամավարկային քաղաքականության շուրջ, քանի որ երկիրը չի կարողացել կանխել կոռուպցիան վարկավորման շուկայում[11]։ Բանկի՝ 2018-2020 թվականների հաջորդ եռամյա ժամանակահատվածի համար վերջերս մշակված ռազմավարական նպատակները ներկայումս ընթացքի մեջ են։ Այս ռազմավարական ծրագիրը հիմնականում կենտրոնանում է երկրում աճող սեփականաշնորհման պայմաններում բխող հանրային շահերի վրա։
Կառավարում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օրենսդրական դաշտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոզամբիկի Սահմանադրության 132-րդ հոդվածը օրենսդրական հիմք է տվել բանկի ստեղծմանը[12]։
Կառավարիչ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բանկի ղեկավարն է կառավարիչը, որին նշանակում է Հանրապետության նախագահը[13]։ Ներկայիս կառավարիչը Ռոջերիո Զանդամելան է, որը այդ պաշտոնը զբաղեցնում է 2016 թվականից։ Մոզամբիկի նախագահ Ֆիլիպե Նյուսին նրան նշանակել է հիմնականում Արժույթի միջազգային հիմնադրամին (ԱՄՀ) մոտ երկու տասնամյակ ծառայելու իր լիազորությունների պատճառով[14]։ Նա փոխարինել է Էռնեստո Գովին, ով այդ պաշտոնում էր 10 տարի։
Մոզամբիկական տնտեսության անկումը նախագահին դրդել է նոր նշանակում կատարել կառավարչի պաշտոնում։ Գովը միացել է կենտրոնական բանկին 1976 թվականին և տարբեր պաշտոններ է զբաղեցրել արտաքին դեպարտամենտում, արժույթի թողարկման և գանձապետական վարչությունում[15]։ Շատերն ակնկալել են, որ բանկը հեղափոխություն կկատարի Ռոջերիո Զանդամելայի ղեկավարությամբ։ Ակնկալվել է, որ հատկապես նրա փորձը և ԱՄՀ-ի հետ կապերը դրական ազդեցություն կունենան Մոզամբիկի տնտեսության վրա[16]։ Կառավարությունը բանկը ղեկավարելու համար նշանակել է տնօրենների խորհուրդ՝ կառավարչի ղեկավարությամբ։
Գործառույթներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կառավարության և օրենսդրության խորհրդատվություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բանկըծառայում է որպես կառավարության ֆինանսական խորհրդատու, ներառյալ դրամավարկային քաղաքականությունը և արտարժույթի պահուստները։ Այն ներկայացնում է Մոզամբիկի կառավարությունը Միջազգային արժութային գործերում։ Դրա գործունեությունը կարգավորվում է 1992 թվականի թիվ 1/92 օրենքով սահմանված կանոնադրությամբ[17]։
Բանկը նաև խորհրդատվական դեր է կատարում դատական մարմիններին նոր բանկերի ստեղծման թույլտվություն տալու հարցում՝ միաժամանակ վստահեցնելով, որ կլինի արդար և առողջ մրցակցություն, որը ձեռնտու է հանրությանը և ոչ թե վնասաբեր հենց բանկերին[8]։ Այն նաև կիրառում է հակախտրական օրենքները բանկային համակարգում՝ կանխելու ցանկացած համայնքային և ռասայական խտրականություն բանկային ծառայությունների մատուցման ժամանակ։ Բանկը ներկայացրել է որոշակի օրենքներ, որոնք խոչընդոտում են բանկերին՝ ընտրողաբար բացառելով ցանկացած համայնք ծառայություններից։ Երկրի կենտրոնական բանկը կարգավորում է առևտրային բանկերի տոկոսադրույքները, ձեռնարկում է անհրաժեշտ գործողություններ և ծառայում է որպես ֆինանսական ճգնաժամի ժամանակ բոլոր ֆինանսական հաստատությունների վերջին միջոցի վարկատու։
Առևտրային բանկերի կարգավորում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Որպես երկրի կենտրոնական բանկ՝ Մոզանբիկի բանկը կարգավորում է Մոզամբիկի բոլոր առևտրային բանկերը։ Կառավարության իշխանությունները իրենց կարգավորող գործառույթների մեծ մասը պատվիրակել են Մոզանբիկի բանկին։ Սույն կանոնակարգի հիմնական նպատակներից է ապահովել, որ երկրի բոլոր առևտրային բանկերն իրենց գործունեությունը վարեն էթիկական և անվտանգ ձևով[18]։ Ավանդների երաշխավորման մեխանիզմը բանկի կողմից ձեռնարկված առանցքային գործողություններից մեկն էր հասարակության խնայողությունները պաշտպանելու համար[19]։ Հետևաբար, բանկը կարող է հետևել բոլոր բանկերի ավանդային և վարկային կարգավիճակին։ Այն նաև սահմանում է միջբանկային վարկավորումը վերահսկելու պահուստի պահանջները։ Դրանք հաշվարկվում են որպես իրենց ցպահանջ ավանդների տոկոս[18]։ Բանկը մտադիր է խթանել ներդրումները փոքր բիզնեսում` խթանելով փողի առաջարկը և մեղմացնելով մատչելի տոկոսադրույքներ ստեղծելու կանոնները[20]։
Ի պատասխան COVID-19 համաճարակի, բանկը բոլոր առևտրային բանկերին հանձնարարել է վերանայել վարկերի պայմաններն, որպեսզի հաճախորդներին տրամադրեն ճկունություն մարման հարցում, որն ուժի մեջ է մտել2020 թվականի մարտի 23-ից մինչև դեկտեմբերի 31-ը[21]։
Ֆինանսական և ապահովագրական համակարգի վերահսկում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բանկը նաև Մոզամբիկում կատարում է ապահովագրական համակարգի վերահսկիչ դերը՝ վերահսկելով և կարգավորելով երկրում ապահովագրական ընկերությունները։ Միկրոֆինանսական շուկայի խթանմանն ուղղված միջոցառումները բանկի կողմից իրականացված ևս մեկ նշանակալից միջամտություն էր՝ ազգային տնտեսությունը խթանելու համար վերջին մի քանի տարիների ընթացքում[4]։
Արտարժույթի կարգավորում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արտարժույթի կարգավորումը բանկի մեկ այլ կարևոր գործառույթ է։ Բանկն իրականացնում է արտարժույթի առք ու վաճառքի սահմանափակումներ՝ կառավարության կողմից։ Այս կարգավորումը երկրին հնարավորություն է տալիս ավելի լավ կայունացնել ազգային տնտեսությունը՝ վերահսկելով արտարժույթի ներքին և արտաքին հոսքերը[22]։
COVID-19 համաճարակի հետևանքով առաջացած ֆինանսական ազդեցության մեղմացում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]COVID-19 համաճարակի հետևանքով բանկը որոշ կարևոր միջոցներ է ձեռնարկել երկրի վրա տնտեսական ազդեցությունները տապալելու համար։ Բանկը ներդրել է որոշակի միջոցներ արտարժույթով և ազգային արժույթով իրացվելիության բարձրացման համար, այդ թվում՝ 500 մլն ԱՄՆ դոլարի վարկային գիծ[21]։ Բանկը 2020 թվականի ապրիլին նվազեցրել է պահուստավորման գործակիցը 13%-ից մինչև 11,5% տեղական արժույթով և 36%-ից մինչև 34,5% արտարժույթով՝ որպես անհապաղ պատասխան։
Կորպորատիվ սոցիալական պատասխանատվություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում բանկը ավելի մեծ ուշադրություն է դարձրել կորպորատիվ սոցիալական պատասխանատվության վրա։ 2019 թվականին բանկը իրականացրել է դպրոցական ծրագիր՝ սեմինարների միջոցով երեխաներին ֆինանսների վերաբերյալ կրթելու համար։ Սեմինարների նպատակն է եղել ցույց տալ երիտասարդներին պլանավորման, խնայողության, ներդրումների և ապահովագրության կարևորությունը[23]։ Բացի այդ, ամբողջ հանրապետությունում պլանավորվեցին և անցկացվեցին ֆինանսական գրագիտության վերաբերյալ թատերական ներկայացումներ։ Բանկը նաև կապ է հաստատել համայնքային ռադիոկայանների հետ՝ փող խնայելու կարևորության մասին տեղեկատվություն տարածելու համար[24]։
Մարտահրավերներ և հակասություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Աճող գնաճ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոզամբիկում արձանագրվել է գնաճի կտրուկ աճ անցյալ տասնամյակի առաջին կիսամյակում՝ 15% 2015 թվականին և 26% մինչև 2016 թվականի վերջ։ Այն գերազանցում էր տարվա համար կառավարության կանխատեսումը` 5,1%։ Որպես պատասխան, բանկը 2015 թվականի փետրվարին բարձրացրել է իր հիմնական տոկոսադրույքը 100 բազիսային կետով մինչև 10,75%՝ փորձելով վերահսկել արագ աճող գնաճը[25]։
Կոռուպցիաներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում հակասություններ են առաջացել Մոզամբիկի բանկային համակարգերի շուրջ, ներառյալ համատարած կոռուպցիան և դրա հետ կապված քաղաքական ցնցումները[26]։ Փողերի լվացման դեմ պայքարը այն մարտահրավերներից մեկն էր, որին բախվում էր բանկը։ Դրա պատճառով բանկը խստացրել է կարգավորող մեխանիզմները։ 2019 թվականին բանկը գործարկել է բանկային վերահսկողության նոր համակարգ, որի արդյունքում հարուցվել են խոշոր իրավախախտման վարույթներ երկրի մի քանի բանկերի դեմ[4]։ Սպասվող հակասությունների պատճառով ԱՄՀ-ն հրաժարվել է Մոզամբիկին որևէ նոր ծրագիր տրամադրել, մինչև կոռուպցիան զսպելու համար հետագա բարեփոխումների միջոցառումներ իրականացվեն[27]։
Մոզամբիկի դատական համակարգը նույնպես բարձր կոռուպցիոն ռիսկ է պարունակում։ Դատարանի բարենպաստ որոշումների դիմաց հաճախ փոխանակվում են կաշառքներն ու անկանոն վճարումները[28]։ Պետական գնումները ևս մեկ խիստ խոցելի ոլորտ են, քանի որ ընկերությունները ակնկալում են գնումների պաշտոնյաների նախընտրությունը և հայտնում, որ կոռուպցիայի պատճառով միջոցները հաճախ ուղղվում են ընկերություններին կամ անհատներին[29]։ Չնայած Մոզամբիկն ունի իրավական հակակոռուպցիոն շրջանակ, սակայն պայքարում է դրա արդյունավետ իրականացման համար[30]։
Վճարային համակարգի փլուզում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոզամբիկում պետական ծառայողների վճարային համակարգում 2018 թվականին բանկը ստացել է մեղքի մի մասը։ Այդ ամեն եղել է ծրագրային ապահովման մատակարարի կողմից ծառայությունը չվճարվելու պատճառով դադարեցնելու արդյունքը[8]։
Տնտեսական ազատականացում և սեփականաշնորհում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մոզամբիկում տնտեսական ազատականացումը և սեփականաշնորհումը բազմաթիվ բանավեճերի են ենթարկվել։ Մոզամբիկում սեփականաշնորհումը տեղի է ունեցել աննախադեպ մասշտաբով վերջին տասնամյակի ընթացքում՝ համեմատած մնացած Աֆրիկայի հետ։ Բանկի դերը հանրության և պետության շահերը պահպանելու հարցում մարտահրավեր է նետվել[16]։ Հակառակ մասնավորեցման պետական ֆինանսների նպատակներին, կան մասնավոր հատվածի սուբսիդիաների հետ կապված խնդիրներ՝ վճարումների հետաձգման և չկատարման միջոցով, քանի որ դրանք թվում են անխտիր, չպլանավորված և խիստ անարդյունավետ[31]։
Թեև դրվեցին լուրջ տնտեսական և քաղաքական մարտահրավերներ, ակնկալվում է, որ սեփականաշնորհման գործընթացը կարագանա առաջիկա 5-10 տարիների ընթացքում[32]։
Մոզամբիկի բանկի կառավարիչներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը].jpg)
- 1975-1978՝ Ալբերտո Կասիմո[33]
- 1978-1981՝ Սերխիո Վիեյրա[33]
- 1981-1986՝ Պրակաշ Ռատիլալ[33]
- 1986-1991՝ Էնեաս Կոմիչ[33]
- 1991-2006՝ Ադրիանո Մալեյանե
- 2006-2016՝ Էռնեստո Գով
- 2016՝ Ռոջերիո Զանդամելա[34]
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 https://www.bancomoc.mz/pt/o-banco/sobre-o-banco/historia/
- ↑ «AFI members». AFI Global. 2011 թ․ հոկտեմբերի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 17-ին.
- ↑ «Bank of Mozambique». Central Banking. 2015 թ․ օգոստոսի 12.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 «Banking Laws and Regulations | Mozambique | GLI». GLI - Global Legal InsightsInternational legal business solutions.
- ↑ «Mozambique central bank praised for monetary framework overhaul». Central Banking. 2017 թ․ հուլիսի 21.
- ↑ «Bank of Mozambique. Bank of Mozambique 2015 cited March 20, 2020». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 1-ին.
- ↑ Sousa Cruz A, Guambe D, Marrengula CP, Ubisse AF.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 «Overview». World Bank.
- ↑ Levy PS, Lemeshow S. Sampling of populations: methods and applications: John Wiley & Sons; 2013.
- ↑ Landau, L. (1998). Rebuilding the Mozambique economy: assessment of a development partnership. The World Bank.
- ↑ Hanlon J. "Bank corruption becomes site of struggle in Mozambique".
- ↑ «Bank of Mozambique. Bank of Mozambique 2015 cited 2020 March 20, 2020». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 1-ին.
- ↑ «Mozambique - Banking Systems | Privacy Shield». www.privacyshield.gov.
- ↑ editor, Moz. «Nyusi appoints former IMF official Rogério Zandamela governor of the Central Bank of Mozambique». Mozambique.
{{cite web}}:|last=has generic name (օգնություն) - ↑ «Mozambique replaces governor Gove with IMF official». Central Banking. 2016 թ․ սեպտեմբերի 1.
- ↑ 16,0 16,1 Castel-Branco C, Cramer C, Hailu D. Privatization and economic strategy in Mozambique.
- ↑ «Bank of Mozambique. Bank of Mozambique 2015 cited 2020 March 20, 2020». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 1-ին.
- ↑ 18,0 18,1 «Regulatory Role Performed By the Central Bank». www.managementstudyguide.com.
- ↑ Bank of Mozambique.
- ↑ «Bank of Mozambique. Bank of Mozambique 2015 cited March 20, 2020». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 1-ին.
- ↑ 21,0 21,1 «Bank of Mozambique to adopt additional measures to mitigate effects of Covid-19 – Macauhub». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 30-ին.
- ↑ K enton W. Exchange Controls: Investopedia 2020
- ↑ Global Money Week.
- ↑ «Bank of Mozambique. Bank of Mozambique 2015, March 20, 2020». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 1-ին.
- ↑ «Mozambique slashes rates to 13.25%». Central Banking. 2019 թ․ հունիսի 20.
- ↑ Hanlon, Joseph (2004). «Do donors promote corruption?: the case of Mozambique» (25(4):747-63). Third World Quarterly.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն) - ↑ Central Banking Newsdesk.
- ↑ Mangaze MF, Mkandawire M. Combating judicial corruption.
- ↑ Hanlon, Joseph (2004). «Do donors promote corruption?: the case of Mozambique» (25(4):747-63). Third World Quarterly.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն) - ↑ «Mozambique Corruption Report». GAN Integrity.(չաշխատող հղում)
- ↑ Cramer C. Privatisation and adjustment in Mozambique: a'hospital pass'?
- ↑ Bennell P. Privatization in sub-Saharan Africa: Progress and prospects during the 1990s.
- ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 «Governors» (PDF). 2007 թ․ նոյեմբերի 8. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
- ↑ «Nyusi appoints former IMF official Rogério Zandamela governor of the Central Bank of Mozambique» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոզամբիկի բանկ» հոդվածին։ |
| ||||||
