Jump to content

Մարդու զանգված

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Մարդու զանգված և մարդու կշիռ տերմինները սովորաբար օգտագործվում են փոխարինելիորեն, չնայած, խստորեն ասած, զանգվածն ու կշիռը տարբեր քանակություններ են։ Գործնականում «մարդու կշիռ» արտահայտությունը պատմականորեն ավելի հաստատված է, չնայած այն սովորաբար հասկացվում է որպես մարդու մարմնի զանգված։ Չափագիտական կազմակերպությունները կոչ են անում օգտագործել «զանգված» տերմինը բոլոր այն դեպքերում, երբ խոսքը վերաբերում է զանգվածին[1][2]։

Իդեալում, մարդու զանգվածը պետք է չափվի առանց նրա վրա հագուստի։ Բայց գործնականում կշռումը սովորաբար տեղի է ունենում թեթև հագուստով, բայց առանց կոշիկների և ծանրակշիռ պարագաների, ինչպիսիք են բջջային հեռախոսը և դրամապանակը։ Մարմնի ավելորդ կամ անբավարար կշիռը համարվում է առողջական խնդիրների ցուցիչ։

Մարդու միջին զանգվածը տարբեր երկրներում տարբեր է։ Տղամարդիկ միջինում ավելի շատ են կշռում, քան կանայք։

Մարդու մարմնի կշռի փոփոխություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդու զանգվածը տատանվում է ամբողջ օրվա ընթացքում՝ հիմնականում մարմնի հեղուկի քանակի փոփոխության պատճառով։ Մարմնի կշիռը փոխվում է ուտելու, խմելու, միզելու և ֆիզիկական վարժությունների հետևանքով[3][4]։ Մասնագիտական մրցումների մասնակիցները երբեմն դիտավորյալ ջրազրկում են իրենց մարմինները, ավելի թեթև կշռային կարգ մտնելու համար, այս պրակտիկան կոչվում է կշռի բարձրացում[5]։

Բացի օրվա ընթացքում փոքր տատանումներից, տարիքի հետ նկատվում է մարմնի կշռի փոփոխություն։ Դա տեղի է ունենում տարիքի հետ նյութափոխանակության գործընթացների դանդաղեցման և մկանային կառուցվածքների քայքայման պատճառով[6]։ Հետևաբար, իդեալական զանգվածը հաշվարկելու որոշ բանաձևեր ներառում են նաև տարիքը։

Մարմնի զանգվածի ինդեքս

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարմնի զանգվածի ինդեքսը նախատեսված է մարմնի կշռի նորմայից շեղման վտանգավոր վիճակները որոշելու համար, ինչի հետևանքով զգալիորեն մեծանում է առողջական խնդիրների առաջացման հավանականությունը։ Դրա հայեցակարգը մշակվել է 1835 թվականին բելգիացի ավելորդուհի Ադոլֆ Քեթլեի կողմից։ ՄԶԻ-ի հաշվարկման բանաձևը հայտնի է նաև որպես Կետլեի բանաձև[6]։

ՄԶԻ = масса / հասակ՝ м2

Ընդհանուր առմամբ, ՄԶԻ-ն պետք է լինի 18,5-ից 25-ի սահմաններում, չնայած որոշ դեպքերում անհրաժեշտ է լրացուցիչ գործակիցների ներդրում և արդյունքների գնահատման անհատական մոտեցում (օրինակ՝ շատ ցածր կամ բարձր հասակ, որոշ սպորտաձևերի ինտենսիվ գործունեություն)[6]։

Իդեալական մարմնի կշիռ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարմնի կշիռը գնահատելու համար, որը պետք է իդեալական համարվի տվյալ հասակի, կազմվածքի և տարիքի մարդու համար, ստացվում են տարբեր բանաձևեր։ Բացի այդ, ինչպես ՄԶԻ-ի դեպքում, այստեղ նույնպես պահանջվում է անհատական մոտեցում այն դեպքերում, որոնք նկատելիորեն շեղվում են միջինից։ Տարբեր բանաձևերի համար կան սահմանափակումներ, դրանք բխում են տարբեր տվյալներից և օգտագործվում են տարբեր նպատակների համար։

Ստորև բերված բանաձևերը կիրառելի են միայն մեծահասակների համար։ ՄԶԻ՝ իդեալական մարմնի կշիռը կգ-ով։

Դևինի բանաձև (Devine)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առավել լայնորեն օգտագործվող բանաձևը։ Մշակվել է 1974 թվականին դոկտոր Բեն Դեվինի կողմից (Ben J. Devine) 1974 թվականին՝ ճարպակալմամբ հիվանդների մաքրումը գնահատելու համար։ Բանաձևը ստացվել է ապահովագրական տվյալների վերլուծությունից, որում հայտնաբերվել է մահացության վիճակագրական կապը աճի համամասնությունից և դրա զանգվածից, բայց հետագայում այն սկսվել է օգտագործվել մարմնի իդեալական կշիռը հաշվարկելու համար[7][8][9]։

  • տղամարդկանց համար։ ՄԶԻ = 50 + 2,3 * (հասակ / 2,54-60)
  • տղամարդկանց համար։ ՄԶԻ = 45,5 + 2,3 * (հասակ / 2,54-60)

Ռոբինսոնի բանաձև (Robinson)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մշակվել է 1983 թվականին՝ Դևինի բանաձևը բարելավելու նպատակով[8][10]։

  • տղամարդկանց համար։ ՄԶԻ = 52 + 1,9 * (հասակ / 2,54-60)
  • կանանց համար։ ՄԶԻ = 49 + 1,7 * (հասակ / 2,54-60)

Միլլերի բանաձև (Miller)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մշակվել է 1983 թվականին՝ Դևինի բանաձևը բարելավելու նպատակով[8][11]։

  • տղամարդկանց համար։ ՄԶԻ = 56,2 + 1,41 * (հասակ / 2,54-60)
  • կանանց համար։ ՄԶԻ = 53,1 + 1,36 * (հասակ / 2,54-60)

Համվի բանաձև (Hamwi)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մշակվել է 1964 թվականին[12]

  • տղամարդկանց համար։ ՄԶԻ = 48 + 2,7 * (հասակ / 2,54-60)
  • կանանց համար։ ՄԶԻ = 45,5 + 2,2 * (հասակ / 2,54-60)

Լորենցի բանաձև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մշակվել է 1929 թվականին[13][14]։

  • տղամարդկանց համար։ ՄԶԻ = հասակ — 100 — (հասակ — 150) / 4
  • կանանց համար։ ՄԶԻ = հասակ — 100 — (հասակ — 150) / 2

Բրոքի ինդեքս

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր ամենապարզ ձևով օրինաչափությունը ձևակերպվել է դեռևս 1871 թվականին, բայց այն համապատասխան արդյունքներ է տվել միայն միջին վիճակագրական մարդկանց համար։ Հետագայում հայտնվեցին մի քանի փոփոխություններ, որոնք թույլ են տալիս ընդլայնել դրա կիրառման շրջանակը։

Այսպիսով, ըստ Բրոկա-Բրուգշ ինդեքսի, հաշվի առնելով կառուցվածքը[13][15]

  • 165 սմ-ից պակաս հասակով։ ՄԶԻ = (հասակ՝ 100) * К
  • 165-175 սմ հասակով։ ՄԶԻ = (հասակ՝ 105) * К
  • 175 սմ-ից ավելի հասակով։ ՄԶԻ = հասակ՝ 110) * К

մարմնի կազմվածքի կոեֆիցիենտ, հավասար

  • 0.9 ասթենիկ մարմնի տիպի մարդկանց համար
  • 1.0 նորմոստենիկ տիպի մարդկանց համար
  • 1.1 հիպերսթենիկ տիպի մարդկանց համար

Կրեֆի բանաձև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կրեֆի բանաձևը Բրոկա-Բրուգշ ինդեքսի տեսակ է՝ հաշվի առնելով կազմվածքն ու տարիքը[6][13][16]։

ՄԶԻ = (հասակ՝ 100 + տարիք/ 10) * 0,9 * К

որտեղ К՝ մարմնի կազմվածքի կոեֆիցիենտ

Ըստ վարկածի «Metropolitan Life»

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Metropolitan Life» ապահովագրական ընկերության բանաձևը հիմնված է 1943-1983 թվականների վիճակագրական տվյալների վրա և նախատեսված է 25-59 տարեկան մարդկանց համար։ Այն հաշվարկում է մարդու զանգվածը, որի դեպքում նա ունի առողջության համար միջին ամենացածր ռիսկերը[17][18]։

ՄԶԻ = 50 + 0.75 * (հասակ՝ 150) + (տարիք՝ 20) / 4

Այս և այլ բանաձևերը կարող են լուրջ տարածում տալ իրենց առաջարկություններին։ Իդեալական մարմնի քաշի հայեցակարգը ինքնին չի կարող կատարյալ համարվել, քանի որ այն թույլ չի տալիս տարբերակել՝ զանգվածը գալիս է ճարպից, թե մկաններից։ Այսպիսով, որոշ մարզիկների քաշի և հասակի համամասնության գնահատումը կարող է ցույց տալ, որ նրանք ավելորդ քաշ ունեն, մինչդեռ իրականում նրանք առողջ են և գտնվում են հիանալի մարզավիճակում[8][19]։

Լուրջ վերլուծության համար արժե օգտագործել բժշկական տեխնոլոգիաներ։ Պարզ կոպիտ տվյալները կարելի է ձեռք բերել բիոիմպեդանսային վերլուծության միջոցով։ Մեթոդի չափման սխալը 8-9% է։ Ամենապարզ ձևով նման վերլուծությունը կարող է իրականացվել նույնիսկ տանը՝ օգտագործելով անալիզատոր կշեռքներ (այսպես կոչված «խելացի կշեռքներ»)։

Ավելի ճշգրիտ և բազմակողմանի արդյունքներ են տրամադրվում երկէներգետիկ ռենտգենյան կլանման (DEXA) տեխնոլոգիայի միջոցով, որը թույլ է տալիս ճշգրիտ չափել մարմնի կառուցվածքի տարբեր բնութագրերը, ներառյալ ճարպի, մկանների և ոսկորների տոկոսը։

Օգտագործում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սպորտ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ մարզական մրցումների մասնակիցները, ինչպիսիք են բռնցքամարտը, խառը մարտարվեստը, ըմբշամարտը, ձյուդոն, սամբոն, ակադեմիական թիավարությունը, ծանրամարտը, պաուերլիֆթինգը բաժանվում են խմբերի՝ ըստ իրենց քաշի։ Օրինակ՝ դիտեք ըմբշամարտի քաշային կարգերը, բռնցքամարտի քաշային կարգերը։

Բժշկություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարմնի քաշը չափվում է բազմաթիվ բժշկական նպատակներով։ Օրինակ՝ դեղամիջոցի օպտիմալ չափաբաժինը որոշելու և ավելացած հիվանդների հավանականությունը որոշելու համար մարմնի քաշը ինչ-որ հիվանդություն ձեռք բերելու համար։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ ISO 80000-4:2006, Quantities and units — Part 4: Mechanics. "In common parlance, the name 'weight' continues to be used where 'mass' is meant, but this practice is deprecated."
  2. ↑ «SI Units: Mass». Weights and Measures (անգլերեն). NIST. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  3. ↑ Jessica Smith, Elizabeth Bacharach (2021 թ․ փետրվարի 5). «Why It's Normal for Your Weight to Fluctuate from Day to Day». Shape Magazine. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 15-ին.
  4. ↑ Dick Talens (2014 թ․ նոյեմբերի 30). «What the Number on the Scale Really Means». Greatist. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 15-ին.
  5. ↑ Orion Lee (2013 թ․ օգոստոսի 4). «Making Weight: Why Fighters Cut Weight and 3 Tips for Doing It». Breaking Muscle. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 15-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «ИМТ (Индекс массы тела). Как рассчитать, формула, оценка результатов». healthperfect.ru. 2022 թ․ հունվարի 18. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 18-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 18-ին.
  7. ↑ McCarron, Margaret M.; Devine, Ben J. (1974 թ․ նոյեմբերի 1). «Clinical Pharmacy: Case Studies: Case Number 25 Gentamicin Therapy». Drug Intelligence & Clinical Pharmacy. 8 (11): 650–655. doi:10.1177/106002807400801104. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 15-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Pai, Manjunath P; Paloucek, Frank P (2000 թ․ սեպտեմբերի 1). «The Origin of the "Ideal" Body Weight Equations». The Annals of Pharmacotherapy. 34 (9): 1066–1069. doi:10.1345/aph.19381. PMID 10981254.
  9. ↑ «Формула Девина». beregifiguru.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 16-ին.
  10. ↑ «Формула Робинсона». beregifiguru.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 16-ին.
  11. ↑ «Формула Миллера». beregifiguru.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 16-ին.
  12. ↑ «Формула Хамви». beregifiguru.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 16-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Алина Левда. «Как определить свой идеальный вес: 5 простых формул». marieclaire.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 16-ին.
  14. ↑ «Формула Лоренца». beregifiguru.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 16-ին.
  15. ↑ «Индекс Брока-Бругша». beregifiguru.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 16-ին.
  16. ↑ «Формула Креффа». beregifiguru.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 16-ին.
  17. ↑ «Формула страховой компании». beregifiguru.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 16-ին.
  18. ↑ «Определение нормального веса по формуле «Metropolitan Life»». kalku.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 18-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 16-ին.
  19. ↑ «Как рассчитать свой идеальный вес». takzdorovo.ru. 2009 թ․ նոյեմբերի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 16-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մարդու_զանգված&oldid=9433743» էջից