Կոտորած Եգիպտոսում (2013)
| Կոտորած Եգիպտոսում | |
|---|---|
| Սպանության ձև | բողոքի ցույց |
| Երկիր |  Եգիպտոս |
| Ամսաթիվ | օգոստոսի 14, 2013 |
| Սպանվածներ | 632 մարդ |
| Վիրավորներ | 3994 |
Կոտորած Եգիպտոսում[1], 2013 թվականի օգոստոսի 14-ին զինվորականների կողմից տապալված նախագահ Մուհամմեդ Մուրսիի կողմնակիցների ճամբարների ավերումը։
Արդյունքում երկրի մի շարք քաղաքներում զանգվածային բախումներ են տեղի ունեցել։ Ի պատասխան երկրում արտակարգ դրություն է հայտարարվել, իսկ շատ մարզերում պարետային ժամ է սահմանվել։ Եգիպտոսի առողջապահության նախարարության տվյալներով՝ զոհերի թիվը հասել է 525-ի[2], որոնցից 482-ը քաղաքացիական անձինք են, իսկ 43-ը՝ ոստիկաններ։ Օգոստոսի 15-ի դրությամբ վիրավորվել է առնվազն 3717 մարդ[3][4][5]։
Գործողության մեկնարկին տապալված նախագահի կողմնակիցները գտնվում էին վրանային երկու ճամբարներում՝ Կահիրեի արևմուտքի Նահդա հրապարակում (Կահիրեի համալսարանի մոտ) և քաղաքի արևելքում` Ռաբաա ալ Ադավիա մզկիթի մոտ[6]։
Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2011 թվականի հեղափոխությունից և անկայունության շրջանից հետո, որն ավարտվել էր 2013 թվականի հուլիսի սկզբին նախագահ Մուհամմեդ Մուրսիի տապալմամբ, Մուրսիի տասնյակ հազարավոր կողմնակիցներ սկսել էին կազմակերպել ցուցարարների ճամբարներ՝ կոչ անելով վերականգնել տապալված նախագահի իշխանությունը[4][7]։ Ցուցարարները և ժամանակավոր կառավարությունը դիմակայության մեջ են եղել վեց շաբաթ, ներքին և արտաքին ուժերը կոչ են արել հակամարտության բոլոր կողմերին աշխատել ժողովրդավարական լուծման ուղղությամբ[4]։ Նոր կառավարությունը մի քանի անգամ սպառնացել է ճամբարները ցրել[8]։ Ենթադրվում էր, որ նույնիսկ վերջնագիր էր հայտարարվել մինչև օգոստոսի 14-ը, սակայն Ալ Ազհարը հերքում է, որ նման նախազգուշացում եղել է[7]։ Հակամարտությունը լուծելու փորձերի համար ընդունված նախաձեռնությունները, այդ թվում՝ Պարսից ծոցի արաբական երկրների, ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի ջանքերով, դրական արդյունքներ չեն ունեցել պետության իշխանությունների մոտ[9]։
2013 թվականի օգոստոսի 3-ին ռազմական կառավարությունը հրաման է տվել վրանային ճամբարների շրջափակման մասին[10]։
Բախումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2013 թվականի օգոստոսի 14-ի առավոտյան ժամը 7:00-ի սահմաններում Եգիպտոսի անվտանգության ուժերը սկսել են շարժվել դեպի ցուցարարների` Կահիրեում գտնվող երկու ճամբարներ։ Եգիպտոսի ՆԳՆ-ի տվյալներով՝ նախնական ծրագիրն էր աստիճանաբար դադարեցնել բողոքի ակցիաները՝ կտրելով մատակարարման գծերը և ապահով ելք ապահովելով նրանց համար, ովքեր որոշել են հեռանալ։ Սակայն առավոտյան ժամը 8։00-ի դրությամբ իրավիճակը սրվել է։ Զինվորականները բուլդոզերներ[11] և արցունքաբեր գազ[12] են օգտագործել ամբոխի դեմ, ինչպես նաև գործողությանը մասնակցել են զրահատեխնիկա և բանակային ուղղաթիռներ[13]։ Ցուցարարներին ցրելու համար զինվորականներն օգտագործել են դիպուկահարներին[14]։ Նահդի հրապարակը պաշտպանող իսլամիստները մի քանի գազի բալոն են պայթեցրել[15]։ Զինվորականների ներկայացուցիչները հերքել են ցուցարարների նկատմամբ հաշվեհարդարի փաստը[16]՝ պնդելով, որ կրակը բացվել է միայն ի պատասխան ցուցարարների կողմից կրակոցների, ավելի ճիշտ՝ գրոհայինների, որոնք կանանց և երեխաներին օգտագործում են որպես կենդանի վահան։ Ցուցարարները հերքել են իրենց շարքերում գրոհայինների կազմակերպված խմբերի առկայությունը։ Դիմադրության հիմնական զենքը եղել են քարերն ու բռնկիչ խառնուրդով շշերը, որոնք, սակայն, վրանային ճամբարներում հրդեհների պատճառ են դարձել։
Առավոտյան ցրումից անմիջապես հետո, Լեգիտիմության աջակցման ազգային դաշինքը կոչ է արել իր անդամներին փողոց դուրս գալ «կոտորածը դադարեցնելու համար»[7]։ Բռնությունն արագ տարածվել է մայրաքաղաքում։ Իսլամիստները սկսել են հրկիզող խառնուրդով շշեր պատրաստել։ Մյուսները ձեռքներն են առել այն ամենը, ինչը կարելի էր օգտագործել որպես զենք[4]։ Ցուցարարները փակել էին կարևոր ճանապարհները՝ կանգնեցնելով երթևեկությունը[7]։ Առավոտյան Մուրսիի կողմնակիցները երթով շարժվել են դեպի Արևելյան Կահիրե[8]։ Կեսօրին փողոցները դատարկ էին։ Օրվա երկրորդ կեսին ցուցարարները ոստիկանությանը մոտեցրել են հիվանդանոցին։ Սակայն դիպուկահարները շարունակել են կրակել նրանց վրա, ովքեր փորձել են մտնել այնտեղ։ Մթնշաղի սկսվելուց հետո կառավարական զորքերը սկսել են ոչնչացնել այն, ինչ մնացել է բողոքի ճամբարներից։ Երեկոյան Ռաբբա Ալ Ադավիա հրապարակի գլխավոր նստացույցի վայրում հայտնաբերվել է 20 դիակ՝ կտտանքների հետքերով, որոնք ավելի ուշ ուղարկել են դիահերձարան[4]։
Սպանվածների թիվ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եգիպտոսի առողջապահության նախարարության տվյալներով՝ օգոստոսի 14-ին առնվազն 235 մարդ է զոհվել։ Ներքին գործերի նախարարության տվյալներով՝ նրանց թվում եղել է ոստիկանության 43 սպա[4]։ Ըստ գնահատականների` 900 մարդ վիրավորվել է, ևս մի քանի հարյուր մարդ` ձերբակալվել[4][8]։ New York Times-ի տվյալներով՝ այդ թվերը, ամենայն հավանականությամբ, կավելանային տեղեկատվության ստացմանը զուգընթաց[4]։ Մուսուլման եղբայրները հյատնել են, որ կոտորածի հետևանքով 2000 մարդ է զոհվել[8]։ Զոհվածների թվում կային բազմաթիվ դեռահասներ[4]։ Հաջորդ առավոտյան զոհվել է առնվազն 525 մարդ, որոնցից 482-ը քաղաքացիական անձինք են (այդ թվում՝ մոտ 200-ը Կահիրեում), ավելի քան 3700-ը՝ վիրավորվել` ըստ առողջապահության նախարար Մուհամմեդ Ֆաթհալայի տվյալների[17][18]։
Հետևանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կահիրեի իրադարձությունների մասին հաղորդումներից հետո շատ մարդիկ փողոց են դուրս եկել։ Երկրում բռնության ալիք է բարձրացել։ Գիզայում կատաղած ամբոխը հարձակվել է ոստիկանական բաժանմունքի վրա։ Ընդհանուր առմամբ, Եգիպտոսի ՆԳՆ-ի տվյալներով՝ հարձակման է ենթարկվել 21 տեղամաս[4][7]։ Եգիպտոսի հարավում երկուսից յոթ ղպտի եկեղեցի է այրվել[4][8]։ Արդյունքում քրիստոնյա ակտիվիստները Մուրսիի կողմնակիցներին մեղադրել են «Եգիպտոսում ղպտիների դեմ վրեժխնդրություն» մտցնելու մեջ[19]։ Կառավարության տվյալներով՝ «Մուսուլման եղբայրների» կողմնակիցները գրոհել են կառավարական գլխամասերը մի քանի նահանգներում[8]։ Մուրսիի կողմնակիցները համերաշխության ակցիաներ են անցկացրել Իսմայիլիայի, Ալեքսանդրիայի, Սուեզի, Ասուանի և երկրի այլ քաղաքներում բռնաճնշումների դեմ[20][21]։ Պարետային ժամը խախտելու դեպքում Մուրսիի կողմնակիցները խոստացել են վերադառնալ փողոցներ, որպեսզի շարունակեն իրենց քարոզչությունը[22]։ Բանկերն ու Կահիրեի ֆոնդային շուկան փակվել են մինչև օգոստոսի 15-ը[8]։ Երկաթուղային հաղորդակցությունը նույնպես դադարեցվել էր[7]։
Արտակարգ դրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ժամանակավոր կառավարությունը արտակարգ դրություն է սահմանել մեկ ամիս ժամկետով։ Այսպիսով, դատաքննության իրավունքը և օրենքի պատշաճ իրավական ընթացակարգերը կասեցվել են[4]։ Ժամը 19:00-ին 27 նահանգներից 14-ում (Կահիրե, Գիզա, Ալեքսանդրիա, Սուեզ, Իսմայիլիա, Ասյութ, Սոխագ, Բենի Սուեյֆ, Մինյա, Բեհեյրա, Հարավային Սինայ, Հյուսիսային Սինայ, Ֆայում և Քենա) հայտարարվել է պարետային ժամ[23]։ Հաջորդ օրը Հարավային Սինայում պարետային ժամը չեղյալ է հայտարարվել` Շարմ Էլ Շեյխ քաղաքում զբոսաշրջության վնասից խուսափելու համար[24]։ Բանակը խոստացել է խստորեն հետևել պարետային ժամի պահպանմանը[7]։ Պարետային ժամը 21:00-06:00-ն ի կատար էր ածվելու մեկ ամսվա ընթացքում, արտակարգ դրության հետ միասին[25]։
Արձագանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ներքին
Ժամանակավոր փոխնախագահ Մոհամեդ էլ Բարադեին հրաժարական է տվել` ի նշան ճամբարների ցրման դեմ բողոքի[8]՝ հայտարարելով, որ իր խիղճը մտահոգված է խաղաղ բնակիչների զոհվելու կապակցությամբ․ «Մասնավորապես, ինչպես ես կարծում եմ, կարելի էր խուսափել նման բանից։ Շատ դժվար է շարունակել պատասխանատվություն կրել այն որոշումների համար, որոնց հետ ես համաձայն չեմ և որոնց հետևանքների համար ես վախենում եմ»[19]։ Ժամանակավոր վարչապետ Հազեմ ալ Բեբլաուին գովաբանել է անվտանգության ուժերին կատարած աշխատանքն՝ ասելով, որ «մենք պարզել ենք, որ իրավիճակը հասել է այնպիսի կետի, որ իրեն հարգող ոչ մի պետություն դրա հետ չի կարող համաձայնել... անարխիայի տարածումն ու հարձակումները հիվանդանոցների ու ոստիկանական բաժանմունքների վրա»[26][27]։ Էլ Բելտագին պնդում է, որ մարդիկ ոտքի են ելել և հարված կհասցնեն ժողովրդավարության վերականգնման համար․ «Ոստիկանության պետությունը հասել է ավարտին»[4]։ Պետական հեռուստատեսությունը պնդում էր, որ բողոքի ճամբարները մաքրվել են «ծայրահեղ քաղաքակիրթ կերպով», մինչդեռ ժամանակավոր կառավարությունը հայտարարություն է տարածել անվտանգության ուժերի աշխատանքին հավանություն տալու և բազմաթիվ կորուստների համար իսլամիստներին մեղադրելու մասին[4]։ Կառավարությունը նաև ռեյդներն անհրաժեշտ է համարել և հայտնել է, որ ոստիկանությունը զենք է առգրավել ճամբարներից[7][8]։ Լոնդոնի Մուսուլման եղբայրների մամուլի ծառայությունը հանդես է եկել հայտարարությամբ, ասելով, որ աշխարհը «չի կարող ձեռքերը ծալած նստել և նայել, թե ինչպես են անմեղ տղամարդիկ, կանայք և երեխաներ սպանվում առանց որևէ բացատրության։ Աշխարհը պետք է հանդես գա ռազմական խունտայի հանցագործությունների դեմ, քանի դեռ ուշ չէ»[4][28]։
Գերագույն իմամ Ահմեդ Էլ Թայեբը «զսպվածության» կոչ է արել՝ ասելով, որ Ալ Ազհարը ձգտում է իրավիճակի քաղաքական լուծում գտնել[7]։ Ղպտի եկեղեցին դատապարտել է եկեղեցու վրա հարձակումները և կոչ արել բանակին կարգուկանոն հաստատել[7]։ «Ալ Նուր» կուսակցությունը ցուցարարներին կոչ է արել զսպվածություն ցուցաբերել, սակայն հայտնել է, որ բռնաճնշումներն այժմ էլ ավելի կբարդացնեն քաղաքական գործընթացը։ Երիտասարդական շարժումն ապրիլի 6-ին «բանակին, ՆԳՆ-ին և Մուսուլման եղբայրներին» մեղադրել է բռնության համար[7]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Резня в Египте: полиция зачищает улицы, убивая демонстрантов
- ↑ Украинских туристов не пугает резня в Египте
- ↑ Egypt death toll rises to 525 amid state of emergency (անգլ.)
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 Nearly 300 Killed as Egyptian Forces Storm Camps August (անգլ.)
- ↑ Egypt crisis: Cairo quiet but tense as death toll rises (անգլ.)
- ↑ В Каире более 100 человек погибли в ходе разгона сторонников Мурси
- ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 Reem Gehad (2013 թ․ օգոստոսի 15). «Crackdown on pro-Morsi sit-ins leaves Egypt in a state of emergency». Ahram Online. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8 Abigail Hauslohner; Sharaf al-Hourani (2013 թ․ օգոստոսի 14). «Scores dead in Egypt after security forces launch assault on protesters' camp». Washington Post. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 14-ին.
- ↑ Cairo crackdown follows failed negotiation — Middle East (անգլ.)
- ↑ Власти Египта хотят блокировать лагеря сторонников Мурси
- ↑ В Каире разгоняют лагеря сторонников Мурси, есть погибшие
- ↑ «На пороге войны». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 23-ին.
- ↑ «Братья-мусульмане» утверждают, что более 100 человек погибли в Каире
- ↑ Разгон акций сторонников экс-президента Мурси в Каире — десятки погибших
- ↑ Разгон сторонников Мурси в Каире перерос в побоище: Сотни убитых
- ↑ Разгон лагерей протестующих в Каире привел к жертвам
- ↑ Updated: Death toll in Egypt violence climbs to 525: Health ministry (անգլ.)
- ↑ Egypt Brotherhood Torches Building as Death Toll Rises (անգլ.)
- ↑ 19,0 19,1 «Egypt's interim PM defends deadly crackdown». Al Jazeera English. 2013 թ․ օգոստոսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ Deadly clashes erupt in Egypt provinces — Middle East(անգլ.)
- ↑ Protests in Alexandria, Upper Egypt after Cairo Sit-ins Attacked Արխիվացված 2013-09-15 Wayback Machine (անգլ.)
- ↑ Egypt’s interim PM defends deadly crackdown — Middle East (անգլ.)
- ↑ «Updated: Curfew in 14 Egypt governorates amid state of emergency - Politics - Egypt - Ahram Online». English.ahram.org.eg. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «Egypt's Cabinet lifts curfew on Sharm El-Sheikh - Economy - Business - Ahram Online». English.ahram.org.eg. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ Egypt shortens curfew, to start 9pm instead of 7pm — Politics — Egypt — Ahram Online
- ↑ El Beblawi praises police, says Egypt committed to elections
- ↑ http://economictimes.indiatimes.com/news/news-by-industry/et-cetera/egypt-interim-pm-hazem-el-beblawi-defends-crackdown-on-mursi-supporters/articleshow/21833590.cms Արխիվացված 2022-06-17 Wayback Machine Egypt interim PM Hazem el-Beblawi defends crackdown on Mursi supporters
- ↑ http://www.cbc.ca/news/politics/story/2013/08/14/egypt-protest-world-reaction.html Egypt bloodshed draws condemnation, calls for dialogue — Politics — CBC News (անգլ.)