Լենցբուրգի ամրոց

Լենցբուրգի ամրոց
	Նկարագրություն
Տեսակ	կառույց և դղյակ
Հասցե	Schloss 1, (13), 5600 Lenzburg
Վարչական միավոր	Լենցբուրգ
Երկիր	Շվեյցարիա
Համալիրի մաս	Լենցբուրգի մշակութային արժեքների ցանկ և Աարգաուի թանգարան
Կառուցված	1036
Ընթացիկ; սեփականատեր	Լինքոլն Էլլսվորթ
Կայք	schloss-lenzburg.ch(գերմ.)
	Schloss Lenzburg Վիքիպահեստում

Լենցբուրգի ամրոց (գերմ.՝ Schloss Lenzburg), ամրոց Շվեյցարիայի Աարգաու կանտոնի Լենցբուրգ քաղաքի հին քաղաքի (գերմ.՝ Altstadt) հետևում գտնվող բլրի վրա։ Այն Շվեյցարիայի բլրի գագաթին գտնվող ամենահին և ամենակարևոր ամրոցներից է։ Համալիրը կանգնած է 508 մետր բարձրությամբ գրեթե շրջանաձև մոլասե բլրի վրա, որը մոտ հարյուր մետր բարձրանում է շրջակա հարթավայրից։ Ամրոցի անվանումը գալիս է Լենցբուրգի կոմսերից, ովքեր հավանաբար 11-րդ դարի սկզբին բլրի վրա կառուցել են իրենց բնակավայրը։ 1173 թվականից ամրոցը պատկանել է Շտաուֆերներին, մոտ 1230 թվականից՝ Կիբուրգերներին, իսկ 1273 թվականից՝ Հաբսբուրգներին։ Երբ 1415 թվականին Բեռն քաղաքը գրավել է Աարգաուն, ամրոցը ծառայել է որպես Բեռնի կառավարչի նստավայր ավելի քան երեքուկես դար, մինչև 1804 թվականին այն անցել է Աարգաու կանտոնի տիրապետության տակ։ Այնուհետև գործել է որպես կրթական հաստատություն և եղել է մասնավոր սեփականություն 1860 թվականից։ 1956 թվականին կանտոնի և Լենցբուրգ քաղաքի կողմից աջակցվող հիմնադրամը գնել է ամրոցը ամերիկացի բևեռախույզ Լինքոլն Էլլսվորթի այրուց և այն հասանելի է դարձրել հանրության համար։

Բլրի գագաթին գտնվող համալիրը շրջապատված է շրջանաձև պատերով և բաղկացած է յոթ շենքից, որոնք կառուցվել են 12-րդ և 18-րդ դարերում։ Դրանք պայտաձև վեր են խոյանում ներքին բակի շուրջը։ Գերակշռում են գոթական և բարոկկո ճարտարապետական ոճերը։ Համապարփակ վերանորոգման ավարտից հետո 1987 թվականից Աարգաուի պատմական թանգարանը գտնվում է ամրոցում, որն իր հերթին 2007 թվականից հանդիսանում է Աարգաուի թանգարանների ասոցիացիայի մաս։ Ներկայացված է ամրոցի նախկին բնակիչների մշակույթը, Աարգաու կանտոնի պատմական հավաքածուները, ինչպես նաև արվեստի ու մշակութի պատմությանը նվիրված ժամանակավոր ցուցահանդեսներ։ Կանտոնի և Լենցբուրգ քաղաքի կողմից աջակցվող հիմնադրամը պատասխանատու է ամրոցի պահպանման համար։ Մեկ այլ հիմնադրամ և ասոցիացիա կազմակերպում են բազմաթիվ միջոցառումներ։

Ամրոցը, նրա պատմական թանգարանը և բլուր-ամրոցն իր նոր քարի դարյան գերեզմաններով համարվում են ազգային նշանակության ժառանգության վայրեր^[2]։

Շլոսբերգ

Ամրոցը գտնվում է Լենցբուրգի հին քաղաքից անմիջապես արևելք՝ Շլոսբերգի հարթ գագաթին (ծովի մակարդակից 508 մ բարձրության վրա)։ Այն բարձրանում է Սեեթալի հովտի մակարդակից մոտ հարյուր մետր․ ունի 250 մետրից քիչ տրամագիծ։ Աչքի ընկնող բլուրը հյուսիսից, արևմուտքից և հարավից շրջապատված է հարթ տեղանքով։ Արևելքում այն վերածվում է մոտ 460 մետր բարձրությամբ թամբարդի, որը բաժանում է այն հարակից և գրեթե նույն բարձրության վրա գտնվող Գոֆերսբերգից (ծովի մակարդակից 507 մ բարձրության վրա)։ Երկրաբանորեն, երկուսն էլ Շվեյցարիայում մոլաս-խոյի ճակատների հազվագյուտ օրինակներ են։ Շլոսբերգի հիմքը բաղկացած է հորիզոնական, համեմատաբար հեշտությամբ քայքայվող մերգելներից և ցածր քաղցրահամ ջրային մելասից ստացված փափուկ ավազաքարերից։ Ամենաբարձր հատվածում այն բաղկացած է վերին ծովի մելասից ստացված կարծր ավազաքարից, որտեղ ժայռը մասամբ վեր է բարձրացել։ Բլուրն իր ձևը ստացել է Սաալե սառցե դարաշրջանում (գերմ.՝ Risseiszeit)^[3]։

Պատմություն

Նախապատմություն

Շլոսբերգը նախապատմական ժամանակներում կարող էր ծառայել որպես բնակավայր։ 1959 թվականին Շլոսբերգի և Գոֆերսբերգի միջև ընկած թամբարդի ջրամբարի շինարարության ժամանակ հայտնաբերվել է Շվեյցարիայի նեոլիթյան դարաշրջանի ամենամեծ դամբարանադաշտերից մեկը (մոտ 3000 մ.թ.ա.)^[4]։ 1981-1986 թվականներին Աարգաուի կանտոնային հնագիտական հաստատության կողմից իրականացված հետազոտությունների արդյունքում հայտնաբերել են մինչև 2,5 մ հաստությամբ մշակութային շերտ, որը տարածվում է ամրոցի ամբողջ տարածքում^[5]։ Գտնվել է միայն նախապատմական օջախ, հռոմեական աղյուսով թափոն և 11-րդ դարի միջնադարյան բարձր փայտե տուն։ Ամենահին արտեֆակտները նեոլիթյան ժամանակաշրջանի չորոշված կայծքարե գործիքն ու մասնատված քարե կացինն են: Բազմաթիվ կերամիկական գտածոներ վկայում են, որ բրոնզի դարում տարածքը բնակեցվել է։ Հռոմեական գտածոները թվագրվում են 1-ին և 2-րդ դարերին և կապված են հարևան Վիկուս Լինդֆելդի (գերմ.՝ Vicus Lindfeld) հետ: Այդտեղ, հավանաբար, սրբավայր է եղել^[6]

Ըստ լեգենդի՝ մի ժամանակ վիշապը, որը պարտվել է երկու ասպետների՝ Վոլֆրամին և Գունտրամին, ապրել է Շլոսբերգի քարանձավում: Երախտապարտ ֆերմերները ընտրել են Լենցբուրգի երկու կոմսերին և թույլ տվել վիշապի ժայռի վրա ամրոց կառուցել^[7]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Swiss Inventory of Cultural Property of National Significance, February 2017 — Swiss Federal Office for Civil Protection, 2017.
↑ Swiss inventory of cultural property of national and regional significance (1995), p. 410.
↑ «Molasse-Rundhöcker Schlossberg und Gofi bei Lenzburg» (PDF). Akademie der Naturwissenschaften Schweiz. 2012. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF; 622 kB) 2016-12-22-ին. Վերցված է 2017-01-01-ին.
↑ Natur- und Kulturpfad Schloss- und Goffersberg. S. 26.
↑ Frey: Schloss Lenzburg, neue Erkenntnisse zur Bau- und Siedlungsgeschichte. S. 2.
↑ Frey: Schloss Lenzburg, neue Erkenntnisse zur Bau- und Siedlungsgeschichte. S. 3.
↑ «Die Gründersage der Lenzburg» (PDF). Museum Aargau. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF; 580 kB) 2016-11-30-ին. Վերցված է 2017-01-01-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |archiv-bot= ignored (օգնություն)

Գրականություն

Hans Dürst, Hans Weber: Schloss Lenzburg und Historisches Museum Aargau. AT-Verlag, Aarau 1990, ISBN 3-85502-385-9.
André Moosbrugger, Klaus Merz, Bruno Meier, Heiner Halder, Hans Ulrich Glarner, Daniela Ball, Gabriela Angehrn: Schloss Lenzburg. Kromer Medien, Lenzburg 2001.
Heidi Neuenschwander: Schloss Lenzburg seit der Kantonsgründung. In: Historische Gesellschaft des Kantons Aargau (Hrsg.): Argovia. Band 106. Sauerländer, Aarau 1994, ISBN 978-3-7941-3778-7 (online).
Hans Dürst: Schloss Lenzburg, Historisches Museum Aargau. In: Schweizerische Kunstführer GSK. Gesellschaft für Schweizerische Kunstgeschichte, Bern 1992, ISBN 3-85782-509-X.
Michael Stettler, Emil Maurer: Die Kunstdenkmäler des Kantons Aargau, Bezirke Lenzburg und Brugg. Birkhäuser Verlag, Basel 1953.
Peter Frey: Schloss Lenzburg, neue Erkenntnisse zur Bau- und Siedlungsgeschichte: Ergebnisse der archäologischen Forschungen von 1979-1984. In: Historische Gesellschaft des Kantons Aargau (Hrsg.): Nachrichten des Schweizerischen Burgenvereins. Band 60. Schweizerischer Burgenverein, Aarau 1987, ISBN 978-3-7941-3778-7 (online).
Angela Dettling, Stefan Hess, Thomas Rorato: Ausstellungsführer Wohnmuseum / Museum Aargau. Museum Aargau, Lenzburg 2011.
Natur- und Heimatschutzkommission Lenzburg (Hrsg.): Natur- und Kulturpfad Schloss- und Goffersberg. 2008.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լենցբուրգի ամրոց» հոդվածին։

[_f937ef3d84b19598-1] 1,0 ^1,1 Swiss Inventory of Cultural Property of National Significance, February 2017 — Swiss Federal Office for Civil Protection, 2017.

[2] Swiss inventory of cultural property of national and regional significance (1995), p. 410.

[3] «Molasse-Rundhöcker Schlossberg und Gofi bei Lenzburg» (PDF). Akademie der Naturwissenschaften Schweiz. 2012. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF; 622 kB) 2016-12-22-ին. Վերցված է 2017-01-01-ին.

[4] Natur- und Kulturpfad Schloss- und Goffersberg. S. 26.

[frey2-5] Frey: Schloss Lenzburg, neue Erkenntnisse zur Bau- und Siedlungsgeschichte. S. 2.

[6] Frey: Schloss Lenzburg, neue Erkenntnisse zur Bau- und Siedlungsgeschichte. S. 3.

[7] «Die Gründersage der Lenzburg» (PDF). Museum Aargau. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF; 580 kB) 2016-11-30-ին. Վերցված է 2017-01-01-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |archiv-bot= ignored (օգնություն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]