Jump to content

Ժամանակավոր ամուսնություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ժամանակավոր ամուսնություն
միջանձնային հարաբերություններ Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիաամուսնություն, religious marriage Խմբագրել Wikidata

Ժամանակավոր ամուսնություն, մութաա[1][2], (արաբ․՝ نكاح المتعة‎‎), սիղե[3] (պարս.՝ صیغه), ամուսնություն հաճույքի համար, մուսուլման շիաների մոտ տարածված որոշակի ժամանակով՝ ժամից մինչև մի քանի տարի պայմանագրով ձևակերպված ամուսնության ձև[4]։ Ամուսնության տևողությունը և մահրը պետք է լինեն նախապես հստակեցված և համաձայնեցված[1][5][6][7]։

Ժամանակավոր ամուսնությունը թույլատրված է շիաների շրջանում[8], իսկ սուննիների ճնշող մեծամասնության մոտ արգելված է։ Այս ամուսնությունը որոշվում է զույգի կողմից փոխադարձ համաձայնությամբ որոշակի ժամկետով։ Միևնույն ժամանակ, պայմանագրով նախատեսված է կնոջը նյութապես ապահովելը մահրի փոխարեն և վարձատրություն ամուսնալուծության ժամանակ[9]։

Բնօրինակ անվանումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«մութաա» տերմինն օգտագործվում է ժամանակավոր ամուսնության համար։ Երբեմն ժամանակավոր ամուսնությունը կոչվում է նաև սիգա ՝ ամուսնության պայմանագրային բանաձևի անունից, որը նախատեսում է ամուսնության պայմանները։

Իսլամում «մութաա» բառն ունի նաև փոխհատուցում հարսնացուին ամուսնությունից հրաժարվելու դեպքում գալիք հարսանիքի (հիթբա) վերաբերյալ պայմանավորվածություններից հետո։ Տվյալ դեպքում փոխհատուցման ձևն ու չափը որոշվում է կողմերի համաձայնությամբ, իսկ անհամաձայնության դեպքում՝ մուսուլման դատավորի (կադի) վճիռով[10]

Սուննիների և շիաների ժամանակավոր ամուսնության մեկնաբանությունները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերջիններիս մեջ մինչ օրս կիրառվում է ժամանակավոր ամուսնություն, իսկ շիաների շրջանում նման ամուսնությունների թիվը սահմանափակված չէ։

Ե՛վ շիա, և՛ սուննի աղբյուրներն արձանագրում են այն փաստը, որ ժամանակավոր ամուսնությունը թույլատրվել և կիրառվել է մուսուլմանների կողմից Մուհամեդ մարգարեի և առաջին երկու խալիֆաների՝ Աբու Բաքրի և Օմարի օրոք։ Ըստ սուննիների տեսակետի, նման ամուսնություն արաբների մեջ եղել է մինչև իսլամը, տգիտության ժամանակներում (ջահիլիյա), և պնդում են, որ ժամանակավոր ամուսնությունը վերացվել է հենց Մուհամեդ մարգարեի կողմից և հետևաբար այն ընկալում են որպես շնություն[11]։

Իր հերթին, իմամի շիաները մարգարեի կողմից ամուսնության այս տեսակի վերացումը համարում են չապացուցված, իսկ խալիֆա Օմարի կողմից անօրինական[12]։ Ըստ Թաբարիի մուսուլմանական ավանդույթի, Ումարի կողմից ժամանակավոր ամուսնության վերացումը առաջացրել է Ալիի առարկությունը։ Վերջինս ասաց. «Եթե Օմարը չարգելեր մութաայի ամուսնությունը, ապա աղքատը շնության մեջ չէր ընկնի»[13]։

Ըստ շիա մուսուլմանների՝ Մուհամեդը թույլատրել է nikah mut'ah (ժամկետ ամուսնություն, որը կոչվում է մութաաաա Իրաքում և սիղեհ՝ Իրանում ), որը փոխարենը օգտագործվել է որպես օրինականացնող ծածկույթ սեքսուալ աշխատողների համար մի մշակույթում, որտեղ մարմնավաճառությունն այլ կերպ արգելված է։ Որոշ արևմտյան գրողներ պնդում են, որ մութաաթան մոտ է մարմնավաճառությանը։

Որոշ աղբյուրներ ասում են, որ Նիկա մութաան չունի սահմանված նվազագույն կամ առավելագույն տևողություն[14], սակայն մյուսները, օրինակ՝ The Oxford Dictionary of Islam, ցույց են տալիս, որ ամուսնության նվազագույն տևողությունը վիճելի է և տևողությունը առնվազն երեք օր, երեք ամիս կամ առաջարկվել է մեկ տարի[1]։

Որոշ մուսուլմաններ և արևմտյան գիտնականներ նշել են, որ և՛ Նիխա մութաան[15]  և՛ Նիխա միսյարը[16]  իսլամական առումով անվավեր փորձեր են՝ կրոնականորեն թույլատրելու մարմնավաճառությունը, որն այլ կերպ արգելված է[17]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 1,2 Esposito J. "The Oxford Dictionary of Islam." Արխիվացված 25 Նոյեմբեր 2015 Wayback Machine Oxford University Press 2003 p221 Accessed 15 March 2014.
  2. «Temporary 'Enjoyment Marriages' in Vogue Again with Some Iraqis». The Washington Post. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.
  3. Sciolino, Elaine (2000 թ․ հոկտեմբերի 4). «Love Finds a Way in Iran: 'Temporary Marriage'». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.
  4. Hans Wehr Dictionary of Modern Written Arabic: a compact version of the internationally recognized fourth edition Արխիվացված 19 Հունիս 2017 Wayback Machine Ed. JM Cowan. New York: Spoken Language Services, Inc., 1994. Print.
  5. Berg H. "Method and theory in the study of Islamic origins". Brill 2003 9004126023. Accessed at Google Books 15 March 2014. pp. 167-171,176
  6. Hughes T. A Dictionary of Islam. Asian Educational Services 1 December 1995. Accessed 15 April 2014.
  7. Pohl F. "Muslim world: modern muslim societies." Marshall Cavendish, 2010. 0761479279, 1780761479277 Accessed at Google Books 15 March 2014.
  8. Mahmood, Shabnam; Nye, Catrin (2013 թ․ մայիսի 13). «I do, for now anyway». BBC News.
  9. «I do... for now. UK Muslims revive temporary marriages». BBC News. 2013 թ․ մայիսի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 21-ին.
  10. Милославский Г. В. и др. Ислам. Энциклопедический словарь. — М.: Наука, 1991. — С. 175.
  11. İlkkaracan, 2008, էջ 36
  12. Петрушевский, Илья Павлович Ислам в Иране в VII—XV веках (курс лекций). — Изд-во Ленинградского университета, 1966. — С. 272.
  13. Климович Л. И. Ислам и женщина. — М., 1958. — С. 18.
  14. Labi, Nadya. «Married for a Minute». Mother Jones. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 14-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 22-ին.
  15. Meri, Josef W.; Bacharach, Jere L. (2006 թ․ հունվարի 1). Medieval Islamic Civilization: L-Z, index (անգլերեն). Taylor & Francis. ISBN 9780415966924.
  16. Pohl, Florian (2010 թ․ սեպտեմբերի 1). Muslim World: Modern Muslim Societies. Marshall Cavendish. էջեր 52–53. ISBN 9780761479277. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 5-ին.
  17. Turner, Bryan S. (2003 թ․ հունվարի 1). Islam: Islam, gender and family (անգլերեն). Taylor & Francis US. էջ 157. ISBN 9780415123501.