Jump to content

Զաուդիտու

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Զաուդիտու
Դիմանկար
Ծնվել էապրիլի 29, 1876(1876-04-29)
ԾննդավայրԷջերսա Գորո, Արևելյան Հարարգե, Օրոմիա, Եթովպիա
Մահացել էապրիլի 2, 1930(1930-04-02) (53 տարեկան)
Մահվան վայրԱդիս Աբեբա, Եթովպիա
ԳերեզմանImperial Palace, Addis Ababa
Քաղաքացիություն Եթովպիա
ԿրոնԵթովպական ուղղափառ միաբնակ եկեղեցի
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ և կայսրուհի
ԱմուսինGugsa Welle?, Araya Selassie Yohannes?, Gwangul Zegeye? և Wube Atnaf Seged?
Ծնողներհայր՝ Menilek II?, մայր՝ Abetchew Bayan?
Զբաղեցրած պաշտոններEmperor of Ethiopia?
ԵրեխաներN. Gwangul? և N. Gugsa?
 Zauditu of Ethiopia Վիքիպահեստում

Զաուդիտու, ամհարերեն՝ ዘውዲቱ, (ապրիլի 29, 1876(1876-04-29), Էջերսա Գորո, Արևելյան Հարարգե, Օրոմիա, Եթովպիա - ապրիլի 2, 1930(1930-04-02), Ադիս Աբեբա, Եթովպիա), Մենելիկ II-ի երկրորդ աղջիկը, Եթովպիայի կայսրուհի 1916—1930 թվականներին։

1916 թվականի հեղաշրջման արդյունքում իր եղբորորդու Իյասու V-ին տապալելուց հետո հռչակվեց կայսրուհի։ Զաուդիտուն դառնում է Եթովպիայի գահի առաջին կինը Սավայան թագուհիներից հետո։ Նա երկրի ինքնիշխան տիրակալը չէր։ Մենելիքի դստեր գահ բարձրանալու նախաձեռնողները Ռաս Թեֆարի Մակոնինին նշանակում են նրա հետ ռեգենտ, որը, փաստորեն, դառնում է կայսրուհու հետ համակառավարող։ Երիտասարդ և ծեր եթովպացիների միջև առճակատման ժամանակահատվածում Զաուդիտուն աջակցում էր պահպանողական հին եթովպական շրջանակներին՝ դեմ լինելով եվրոպական մոդելի շրջանակում երկրի արդիականացմանը և օտարերկրյա պետությունների հետ սերտ կապերի հաստատմանը[1]։

Զաուդիտուն ծնվել է 1876 թվականի ապրիլի 29-ին Հարարայում՝ Շոաի նահանգապետ Սահլե Մարյամայի և նրա կնոջ՝ Ուոյզերո Աբեչիի ընտանիքում, որը պատկանում էր Եթովպական արիստոկրատական շառավիղներից մեկին։ Հոր՝ գերությունից վերադառնալուց հետո լույս աշխարհ եկած աղջիկը դառնում է Սահլե Մարյամի երկրորդ երեխան. այդ ժամանակ նա արդեն առաջին ամուսնությունից ուներ Շոուարեգ դստերը [2]։ Ուոյզերո Աբեչին նրա ծնվելուց մի քանի տարի անց մահացել է, և հայրը ստիպված է եղել դուստրերի դաստիարակությունը հանձնարարել դայակներին, իսկ ավելի ուշ նաև իր նոր կնոջը՝ Տաիտու Բետուլին, որի հետ ապագա կայսրուհին իրենց համատեղ ողջ կյանքի ընթացքում պահպանել է ջերմ հարաբերություններ։ Տաիտուն խորթ դստերը փոխադարձաբար էր պատասխանում, սակայն, ոչ պատշաճ էր համարում փոխհարաբերությունների բնույթը, որը հաստատվել էր Շոաի կառավարչի դստեր և սպասավորի միջև։ Վաղ տարիքից Զաուդիտուն բարի և համեստ աղջկա համբավ է ձեռք բերում[3]։

7-ամյա երեխային Մենելիկ II-ը ամուսնացրել է Յոհաննիս IV-ի որդի Ռասա Արայի հետ։ Ռասա Արայի մահից հետո Զաուդիտուն երկրորդ անգամ ամուսնացել է դեդջազմաչ Ուիբեի, իսկ հետո' Ռասա Գուգսու-Ուոլեի հետ։ Կայսեր հիվանդության ժամանակ նա եկել է Ադիս Աբեբա և եղել է հոր մոտ։ 1909 թվականին Զաուդիտուին ներքաշել են կայսր Տաիտուի և Մենելիկ Լիջա Իյասի կողմնակիցների միջև իշխանության համար պայքար ծավալողների շարքերը։ Տաիտուն մտադիր էր գահաժառանգ հռչակել Զաուդիտուին, իսկ նրա ամուսնուն՝ Ռասա Գուգսին՝ թագավորող կայսրուհու ռեգենտ[4]։

Այնուամենայնիվ, այդ պահին այս ծրագիրը հնարավոր չի լինում կյանքի կոչել. 1910 թվականին Շոան ազնվականությունը ստիպում է Տաիտուին հրաժարվել իր ծրագրերից և սահմանափակվել հիվանդ Մենելիքի խնամքով [5]։ Մենելիքի մահից հետո Լիդժայի հրամանով Իյասու Զաուդիտուն ստիպված էր լքել մայրաքաղաքը և մեկնել Ֆալա, որտեղ նա մնում է մինչև 1916 թվականի սեպտեմբերը։ Զաուդիտուին, կարելի է ասել, որ միայն հանգամանքների երջանիկ զուգադիպությունն էր դրդել հասնելու կայսերական գահին։ Այս գործում որոշիչ գործոն էր Մենելիքի դուստրը լինելու փաստը[2]։

Եթովպիան Զաուդիտուի կառավարման տարիներին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անցում իշխանության

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զաուդիտուն քահանայի հետ իր թագադրումից հետո, 1917 թվականին

Սեպտեմբերի 27-ին՝ 1916 թվականին, կայսերական պալատի հանդիսությունների սրահում, որտեղ ներկա էին նախարարներ, մեծ շոաներ և հարավեթովպական ֆեոդալներ, Աբունա Մատեոս X-ը և Իչեգն, Իյասու V-ի հակառակորդները, օգտվելով միապետի բացակայությունից, հայտարարում են նրա գահընկեցության մասին։ Դավադիրների համար կարևոր էր գահաժառանգության պահպանումը Մենելիքի ժառանգների համար, ուստի Շոհանի խումբը Զաուդիտուին կայսր է հայտարարում։

Նոր կառավարողի ռեգենտը դառնում է կայսրուհու զարմիկը՝ Թեֆարի Մակոնինը, ով նոր տիրակալի օրոք դառնում է թագավոր։ Նշանակելով ռեգենտին, որը, փաստորեն, դառնում է Զաուդիտուի լիիրավ համակառավարողը, հեղաշրջման նախաձեռնողները առաջնորդվում էին ավանդական համոզմունքով, որ գերագույն իշխանությունը չպետք է լինի կնոջ ձեռքերում։

1917 թվականի փետրվարի 11-ին Ադիս Աբեբայում՝ Սուրբ Գեորգիի տաճարում, տեղի է ունենում կայսրուհու թագադրումը։ Թագադրման հանդիսություններին հատուկ շքեղություն հաղորդելու համար այն պահին, երբ սկսվում է արարողությանը, էլեկտրական լույսը, որը նախկինում լուսավորում էր միայն կայսերական պալատը, լուսավորում է իր ճանապարհորդության ամբողջ ուղին, որը կայսեր պալատից դեպի տաճար էր տանում։ Թագադրումը կատարում է Աբունա Մատեոս X-ը [1]։ Նույն օրը թագադրվում է նաև ռաս Թեֆերին, որը պաշտոնապես հայտարարվում է գահաժառանգի կողմից [6]։

Եթովպիայում պետական իշխանության յուրօրինակ երկակի կառույցի առաջացումը բավարարել է մի շարք խոշոր ֆեոդալների շահադիտական մտադրություններն ու քաղաքական հավակնությունները և դրա հետ մեկտեղ պառակտել է պետության կյանքի հասարակական-քաղաքական և սոցիալ-տնտեսական ոլորտները երկու միտումների՝ առաջադեմ, որոնց հետևորդները հանդես են եկել երկրի արդիականացման օգտին, և պահպանողական, որի ներկայացուցիչները պնդել են հին կարգերի պահպանումը։ Վերջինները միավորվում էին կայսրուհու շուրջ, մինչդեռ արդիականացման կողմնակիցները վայելում էին երիտասարդ ռեգենտի աջակցությունը [7]։ Գահընկեց Յյասը միաժամանակ մի քանի անհաջող փորձեր է ձեռնարկել իշխանության վերադառնալու համար և պարտությունների շարքից հետո որոշ ժամանակ թաքնվել է Դանաքիլ անապատում [6]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 Shinn, Ofcansky, 2004, էջ 25
  2. 2,0 2,1 Бартницкий, Мантель-Нечко, 1976, էջ 434
  3. «Empress Zewditu — Queen of Kings». (Биография Заудиту на официальной странице эфиопской императорской семьи) (անգլերեն). Emperial Ethiopia. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 15-ին. {{cite web}}: External link in |publisher= (օգնություն)
  4. Кобищанов, 1981
  5. Цыпкин, Ягья, 1989, էջ 125-126
  6. 6,0 6,1 Бартницкий, Мантель-Нечко, 1976, էջ 438
  7. Ягья, 1978, էջ 25
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Զաուդիտու» հոդվածին։