Jump to content

Եվրասիական տնտեսական միության ընդլայնում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Եվրասիական տնտեսական միության ապագա ընդլայնումը տեսականորեն բաց է հետխորհրդային ցանկացած պետության և պոտենցիալ Եվրոպայի կամ Ասիայի ցանկացած երկրի համար։ Միանալու համար պետությունը պետք է կատարի որոշակի տնտեսական և քաղաքական պահանջներ։ Միության ընդլայնումը նաև կախված է գործող բոլոր անդամների համաձայնությունից և ԵԱՏՄ գործող օրենքների թեկնածուի ընդունումից և Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի ավելի վաղ ընդունած որոշումների իրագործումից։ Եվրասիական տնտեսական միության ընդլայնման ներկայիս օրակարգն առաջին հերթին ուղղված է Տաջիկստանին[1]։ Մինչդեռ Մոլդովան դիտորդի կարգավիճակ է ստացել 2017 թվականի ապրիլին[2]։

ԵԱՏՄ մասնակիցների կազմը 2017 թվականի ապրիլի դրությամբ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միավորման լիիրավ անդամներ

Պոտենցիալ թեկնածուներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մաքսային միության հիմնադիր պետությունների պաշտոնատար անձինք բազմիցս հայտարարել են, որ այդ կազմակերպությունը դիտարկում են որպես բաց այլ երկրների, առաջին հերթին Եվրասիական տնտեսական ընկերակցության (ԵվրԱզԷՍ) և ԱՊՀ-ի անդամ երկրների անդամակցության համար[3][4][5]։

Մաքսային միությանն անդամակցելու մասին հայտարարած երկրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2010 թվականի հուլիսին նախագահ Ռահմոնը հայտարարել է. «Ինչ վերաբերում է Մաքսային միությանը Տաջիկստանի անդամակցությանը, ապա մենք դրանով շատ լուրջ ենք զբաղվում»[6]։ Սակայն 2012 թվականի հուլիսի դրությամբ Մաքսային միությանը Տաջիկստանի անդամակցության շուրջ բանակցություններն այդպես էլ չեն սկսվել[7] «Մենք ուսումնասիրում ենք, թե այդ միացումը որքանով կարող է մեզ համար շահավետ լինել։ Եթե Ղրղզստանը միանա, մենք ավելի վստահ կլինենք միությանն անդամակցելու հիմնավորվածության հարցում»,- 2012 թվականի մայիսի 18-ին հայտարարել Է Տաջիկստանի արտաքին գործերի նախարար Համրոխոն Զարիֆին[8]։

2019 թվականի կեսերին Տաջիկստանի նախագահին կից Ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնը 70 էջանոց փաստաթուղթ է մշակել, որը ԵԱՏՄ-ին անդամակցելու դեպքում դիտարկում է միգրացիոն, տնտեսական, քաղաքական և աշխարհաքաղաքական ասպեկտներում հնարավոր փոփոխությունները[9]։

2016 թվականի օգոստոսին ՌԴ-ում Թունիսի դեսպան Ալի Գուտալին հայտարարել էր. «մենք կցանկանայինք նաև անդամակցել ԵՏՄ-ին, որպեսզի նման տնտեսական գոտիներ ստեղծեինք այդ միավորման և Թունիսի միջև, ինչը թույլ կտար մեզ արտահանել մեր արտադրանքը և, համապատասխանաբար, ներմուծել ռուսական արտադրանքը։ Մենք պայմանավորվածություն ձեռք բերեցինք այս հարցի շուրջ վերջին ժամանակներս, և դա շատ կարևոր էր, քանի որ Ռուսաստանը, ինչպես գիտեք, դիմել է հակազդեցությունների և արգելել գյուղատնտեսական և այլ արտադրանքի ներկրումը»[10]։

Աջակցություն Մաքսային միությանը այլ երկրներում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2009 թվականին եվրոպամետ կուսակցությունների իշխանության գալուց հետո Մաքսային միությանն անդամակցելու Մոլդովայի հնարավորությունն անիրագործելի դարձավ։ Եվրոպամետ կուսակցությունները մի քանի անգամ միավորվել են դաշինքների համար Եվրոպական ինտեգրման (AE, AE2, AE3). Եվրոպամետ դաշինքների բոլոր ջանքերն ուղղված էին ԵՄ-ին Մոլդովայի անդամակցությանը։ Նախկին վարչապետ Վլադ Ֆիլատի ձերբակալությունից և կոռուպցիայի մեջ մեղադրվելուց հետո ձևավորվել է նոր իշխող մեծամասնություն, որը շարունակել է երկրի եվրոպական ուղին։

2012 թվականի մայիսին իշխող խորհրդարանական մեծամասնությունը դեմ է Մաքսային միությանը միանալուն[11][12][13]։ Միացմանը սատարում են Մոլդովայի Հանրապետության խոշորագույն ընդդիմադիր Սոցիալիստական կուսակցությունը, արտախորհրդարանական Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունը[14]։ Վերջինս փորձել է նախաձեռնել Մաքսային միությանը Մոլդովայի անդամակցության վերաբերյալ Ազգային հանրաքվե[14], սակայն Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովը և նախկին նախագահ Նիկոլաե Տիմոֆտին մերժել են հանրաքվե կազմակերպելու առաջարկը[15][16]։

2016 թվականի նոյեմբերի 13-ին նախագահական ընտրություններում հաղթանակ է տարել սոցիալիստների կուսակցության առաջնորդ Իգոր Դոդոնը, որը կողմնակից է ԵՏՄ-ին երկրի անդամակցությանը։ 2017 թվականի հունվարի 18-ին Դոդոնը հայտարարել էր խորհրդարանական ընտրություններից հետո ԵՄ-ի հետ ասոցացման պայմանագրի հնարավոր չեղարկման մասին։

2017 թվականի հունվարի 17-ին Մոլդովայի նախագահ Իգոր Դոդոնը հայտարարել էր Եվրասիական տնտեսական միությունում դիտորդ դառնալու Մոլդովայի մտադրության մասին։

2017 թվականի ապրիլի 3-ին Քիշնևում ստորագրվեց ԵԱՏՄ-ի հետ Մոլդովայի համագործակցության մասին հուշագիր։ Հուշագիրը ստորագրել են Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի կոլեգիայի նախագահ Տիգրան Սարգսյանը, իսկ Մոլդովական կողմից՝ Իգոր Դոդոնը[17]։ Ապրիլի 14-ին տեղի է ունեցել Եվրասիական տնտեսական միության գագաթնաժողովը, որտեղ որոշում է կայացվել Մոլդովային կազմակերպությունում դիտորդի կարգավիճակ տրամադրելու մասին[18]։

Գործող համաձայնագրեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սերբիայի Հանրապետության և Ռուսաստանի միջև երկկողմ հարաբերություններում ազատ առևտրի ռեժիմը գործում է 2000 թվականից[19]։ Բելառուսի հետ ազատ առևտրի մասին համաձայնագիրը ստորագրվել է 2009 թվականի մարտի 31-ին[20]։ Մաքսային միության երկրների արտաքին առևտրային ռեժիմների միասնականացման նպատակով Ղազախստանը Սերբիայի հետ նմանատիպ համաձայնագիր է կնքել 2010 թվականի հոկտեմբերի 7-ին (ժամանակավորապես կիրառվել է 2011 թվականի հունվարի 1-ից, վավերացվել է 2011 թվականի նոյեմբերի 30-ին[21][22]), իսկ Բելառուսը և Ռուսաստանը Սերբիայի հետ ստորագրել են գոյություն ունեցող համաձայնագրերում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին արձանագրությունները (արձանագրությունները ժամանակավորապես կիրառվում են, սակայն չեն վավերացվել 2012 թվականի հուլիսի 30-ի դրությամբ[19][20][23][24]):

Հիմնական հոդված՝ Ազատ առևտրի գոտի (ԱՊՀ)

ԱՊՀ-ի ազատ առևտրի գոտու մասին պայմանագիրը ստորագրվել է 2011 թվականի հոկտեմբերի 18-ին ԱՊՀ-ի մասնակից երկրների կառավարությունների ղեկավարների կողմից, բացի Ադրբեջանից, Թուրքմենստանից և Ուզբեկստանից, որոնք բազմիցս հայտարարել են Մաքսային միությանն անդամակցելու ցանկության մասին[25][26][27]։ Պայմանագիրն ուժի մեջ է մտել 2012 թվականի սեպտեմբերի 20-ին Բելառուսի, Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև՝ այն առաջին երեք երկրների հարաբերություններում, որոնք կատարել են դրա վավերացումը։ Պայմանագիրը ստորագրած մյուս հինգ երկրներում 2012 թվականի սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ շարունակվում է ներպետական ընթացակարգերի կատարումը[28]։

Հիմնական հոդված՝ Ուկրաինան և ԵվրԱզԷՍ-ի մաքսային միություն

2012 թվականի վերջին 2013 թվականի սկզբին Ռուսաստանն ակտիվորեն առաջարկում էր Ուկրաինային միանալ ՄՄ-ին և դառնալ նրա լիիրավ անդամ՝ պատճառաբանելով դա տնտեսական շահի և նպատակահարմարության նկատառումներով՝ այն շահերով, որոնք Ուկրաինան կստանա, մասնավորապես, ռուսական էներգակիրների մատակարարումից ավելի ցածր գներով։ Ընդ որում, սակայն, բոլորովին հաշվի չի առնվել քաղաքական բաղադրիչը՝ Ուկրաինական էլիտաների կոնսենսուսը ԵՄ-ի հետ ինտեգրվելու անհրաժեշտության մասին, ինչպես նաև ուկրաինացի քաղաքական գործիչների (ներառյալ Վիկտոր Յանուկովիչի) պարտավորությունները ԵՄ-ի նկատմամբ։ Արդյունքում Ուկրաինան մերժեց Ռուսաստանի բոլոր առաջարկները ինտեգրման վերաբերյալ, և գործը հանգեց Ուկրաինայի զուտ խորհրդանշական մասնակցությանը[29]։ Յանուկովիչը հայտարարել է, որ Ուկրաինայի համար առաջնահերթությունը ԵՄ-ին ինտեգրումն է, իսկ ՄՄ-ի հետ նա անհրաժեշտ է համարում համագործակցություն կառուցել «3+1 ձևաչափով»՝ ոլորտային մակարդակով[30]։ Սակայն Ռուսաստանի վարչապետ Դմիտրի Մեդվեդևը հայտարարել է, որ «3+1» համագործակցությունն անթույլատրելի է[31][32]։ Հետագայում Ուկրաինայի նոր իշխանությունները Եվրոմայդանից հետո նույնպես հրաժարվեցին քննարկել ՄՄ-ին անդամակցելու հարցը՝ ամբողջությամբ կենտրոնանալով Եվրոպական միությանը ինտեգրվելու վրա։

Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետական կրթություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Աբխազիայի Հանրապետություն Աբխազիայի Հանրապետություն (մասամբ ճանաչված պետություն)
    • Հայտարարվել է անդամակցության մտադրության մասին՝ 2010 թվականի փետրվարի 16-ին
  • Հարավային Օսիայի Հանրապետություն Հարավային Օսիայի Հանրապետություն (մասամբ ճանաչված պետություն)
    • Հայտարարվել է անդամակցության մտադրության մասին՝ 2013 թվականի հոկտեմբերի 15-ին
  • ԴԺՀ ԴԺՀ (չճանաչված պետություն)
    • Հայտարարվել է անդամակցության մտադրության մասին՝ 2014 թվականին
  • ԼԺՀ ԼԺՀ (չճանաչված պետություն)
    • Հայտարարվել է անդամակցության մտադրության մասին՝ 2014 թվականին

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «The Global Intelligence Files — Eurasian Union Proposal Key Aspect of Putin's Expected Presidency». Wikileaks. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 8-ին.
  2. ↑ https://www.euractiv.com/section/europe-s-east/news/moldova-granted-observer-status-in-eurasian-union/
  3. ↑ Путин В. В. (2011 թ․ հոկտեմբերի 3). «Новый интеграционный проект для Евразии — будущее, которое рождается сегодня». Известия. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 27-ին.
  4. ↑ Лукашенко А. Г. (2011 թ․ հոկտեմբերի 17). «О судьбах нашей интеграции». Известия. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 27-ին.
  5. ↑ Жермелева О. (2012 թ․ հուլիսի 25). «Сергей Нарышкин ищет новых партнеров для Таможенного союза». Известия. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 27-ին.
  6. ↑ «Киргизия и Таджикистан изучают возможность присоединения к ТС». РИА.Новости. 2010 թ․ հուլիսի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  7. ↑ Мария Жебит (2010 թ․ հուլիսի 9). ««Интеграция объединяет всех — от коммунистов до «Единой России» и правых»». Известия. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  8. ↑ «Глава МИД Таджикистана в США высказался о перспективах Таможенного союза». REGNUM—Беларусь. 2012 թ․ մայիսի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 18-ին.
  9. ↑ Когда Таджикистан вступит в ЕАЭС
  10. ↑ «Тунис заинтересован во вступлении в ЕАЭС». Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  11. ↑ «Молдова не торопится в Таможенный союз». Сегодня.ua. 2012 թ․ մայիսի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  12. ↑ «Подписи за проведение референдума о вступлении в Таможенный союз будут переданы в ЦИК». Вместе с Россией!. 2012 թ․ հուլիսի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
  13. ↑ Артём Бузила (2012 թ․ հուլիսի 10). «Таможенный союз вместо евроинтеграции». Политком.ру. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  14. ↑ 14,0 14,1 «ЦИК Молдавии проверяет подписи в поддержку референдума о ТС». РБК. 2012 թ․ հուլիսի 21. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  15. ↑ «Comisia Electorală Centrală a totalizat rezultatele verificării listelor de subscripţie prezentate de Grupul de iniţiativă pentru desfăşurarea referendumului republican legislativ» (Press release) (ռումիներեն). Официальный сайт Центральной избирательной комиссии Республики Молдова. 2012 թ․ օգոստոսի 3. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  16. ↑ «ЦИК Молдавии не разрешил проводить референдум о присоединении к ТС». Взгляд. 2012 թ․ օգոստոսի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  17. ↑ Молдавия подписала меморандум о сотрудничестве с ЕврАзЭС (sic: имеется в виду ЕАЭС)
  18. ↑ «Кремль прокомментировал решение о статусе наблюдателя Молдавии в ЕврАзЭС (sic: имеется в виду ЕАЭС)». РБК. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 7-ին.
  19. ↑ 19,0 19,1 «Соглашение о свободной торговле между Российской Федерацией и Республикой Сербия». Агентство по привлечению инвестиций и продвижению экспорта Сербии (SIEPA). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  20. ↑ 20,0 20,1 «Соглашение о свободной торговле между Республикой Сербией и Республикой Беларусь». Агентство по привлечению инвестиций и продвижению экспорта Сербии (SIEPA). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  21. ↑ «Соглашение о свободной торговле между Республикой Сербией и Казахстаном». Агентство по привлечению инвестиций и продвижению экспорта Сербии (SIEPA). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  22. ↑ «Закон Республики Казахстан от 30 ноября 2011 года № 504-IV «О ратификации Соглашения о свободной торговле между Правительством Республики Казахстан и Правительством Республики Сербия»». Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  23. ↑ «Протокол между Правительством Российской Федерации и Правительством Республики Сербии об изъятиях из режима свободной торговли и Правилах определения страны происхождения товаров к Соглашению между Правительством Российской Федерации и Союзным Правительством Союзной Республики Югославии о свободной торговле между Российской Федерацией и Союзной Республикой Югославией от 28 августа 2000 г.». Правовой департамент МИД России. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 31-ին. {{cite web}}: Invalid |url-status=404 (օգնություն)
  24. ↑ «В настоящее время депутаты постоянной комиссии Палаты представителей по аграрным вопросам работают над законопроектами, связанными с развитием агропромышленного комплекса страны, а также рассматривают законопроекты, поступающие из других комиссий» (Press release). Палата представителей Беларуси. 2012 թ․ հուլիսի 30. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 31-ին. {{cite press release}}: |archive-url= requires |archive-date= (օգնություն)
  25. ↑ «Gömrük Əməkdaşlıq Şurasının 119/120-ci sessiyası keçirilmişdir» (Press release) (ադրբեջաներեն). Государственный таможенный комитет Азербайджана. 2012 թ․ հուլիսի 6. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  26. ↑ Сохбет Мамедов (2012 թ․ հուլիսի 19). «Азербайджану не интересен Таможенный союз». Независимая газета. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  27. ↑ «Президент Узбекистана Ислам Каримов выступил против интеграционного процесса, инициированного Россией». Международное агентство новостей «Фергана». 2011 թ․ դեկտեմբերի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 26-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  28. ↑ «Договор о зоне свободной торговли (Информация депозитария)». Единый реестр правовых актов и других документов Содружества Независимых Государств — Данные о датах подписания договора и его вступления в силу в странах-участницах доступны по ссылке «Информация депозитария» на вкладке «Карточка документа». 2012 թ․ օգոստոսի 27. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  29. ↑ Пантин В. И., Лапкин В. В. Тенденции политического развития современной Украины: основные риски и альтернативы //Внутриполитические процессы в России и на Украине и перспективы российско-украинских отношений в период 2014—2020 гг. М.: ИМЭМО РАН, 2014
  30. ↑ «Украина заинтересована в поисках механизмов сотрудничества с Таможенным союзом — Глава государства» (Press release). Пресс-служба Президента Украины Виктора Януковича. 2011 թ․ հուլիսի 11. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 30-ին.
  31. ↑ «Медведев обрисовал перспективы Украины в ТС: Или все, или ничего» (Press release). сайт "zn.ua". 2013-17-03. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 17-ին.
  32. ↑ «Украина отказалась от Таможенного союза». Пронедра (ռուսերեն). 2013 թ․ դեկտեմբերի 11. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 7-ին.(չաշխատող հղում)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Եվրասիական_տնտեսական_միության_ընդլայնում&oldid=9803953» էջից