Անխ
_01.svg)
Անխ, (եգիպտերեն՝ IPA: [ʕaːnax]; U+2625 ☥ կամ U+132F9 𓋹) նաև կյանքի շունչ, Նեղոսի բանալի կամ crux ansata (լատիներեն՝ «բռնակով խաչ»), հին եգիպտական հիերոգլիֆ, որը կարդացվում էր «կյանք» և ꜥ-ն-հ բաղաձայնների եռահնչյուն նշանն էր։
Անխը խորհրդանշում է հավերժական կյանքը[1]։ Եգիպտական աստվածները հաճախ պատկերվել են անխը շրջանից բռնած, կամ երկու ձեռքերում մեկական անխ բռնած՝ ձեռքերը խաչած կրծքին։ Անխ հանդիպում է համարյա բոլոր եգիպտական սրբերի՝ այդ թվում փարավոնների ձեռքին։ Այս պատճառով այն համարվում է վաղ կրոնական պրուլարիզմի խորհրդանիշ։ Բոլոր կրոնական ուղղությունները հավատում են հավերժական կյանքին։ Սա մեծ ազդեցություն է գործել 60-ական թվականների միստիցիզմի վրա, վերօգտագործվել որպես կրոնական հանդուրժողականության և բազմազանության նշան։
Ծագում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Եգիպտագետների համար այս խորհրդանիշի ծագումը դեռ առեղծված է և ոչ մի վարկած ընդհանուր համաձայնություն չի գտնում։ Ամենավաղ վարկածներից մեկը Թոմաս Ինմանի արկածն է՝ տպագրված 1869 թվականին։
Եգիպտագետներն անվանում են այդ կյանքի խորհրդանիշ։ Այն անվանվում է նաև բռնակով խաչ կամ crux ansata. Այն ներկայացնում է արական երրորդությունը և իգական միավորը։ Շատ քիչ այսպիսի լայնորեն կիրառվող սիմվոլներ կան եգիպտական մշակույթում[3]։
Էռնեստ Ալֆրեդ Ուոլլիս Բաջը գտնում է, որ անխը սկզբում եղել է մայր աստվածուհի Իսիսի գոտու ճարմանդը[4] անխը և Իսիսի կապը լայնորեն օգտագործվել են եգիպտական ծեսերում։ Սըր Ալան Գարդիները ենթադրում է, որ անխը նման է սանդալի կապիչի, որը էլի գրվել է անխի հիերոգլիֆով[5]։ Իր «Կենդանին և մահը» գրքում Էնդրյու Հանտ Գորդոնը և Քելվին Վ. Շվաբեն ենթադրում են, որ անխը, ջեդը և ուասը խոշոր եղջերավոր անասունների հետ կապված հնագույն մշակույթից ծագած խորհրդանիշներ են[6]։
- Անխը, կյանքի սիմվոլը ցուլի կրծքային ողն է
- Ջեդը, կայունության խորհրդանիշը ցուլի սրբոսկրն է
- ուասը, դոմինանտության և իշխանության խորհրդանիշը, Սեթ աստծո գլուխն է և պոչը
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Անխը հաճախ է հանդիպում եգիպտական դամբարանների պատկերներում և արվեստի այլ տեսակներում, աստվածությունների մատնահետքի վրա. սրանով աստվածները մեռածի մումիային պարգևում են հավերժական կյանք։ Եգիպտացիները հաճախ են կրել անխը որպես ամուլետ առանձին կամ երկու այլ՝ ուժ և առողջություն խորհրդանշող հիերոգլիֆների հետ։ Անխի ձևով են ստեղծվել նաև հայելիներ։
Անխը հաճախ է հանդիպում նաև Կիպրոսի և Փոքր Ասիայի մետաղադրամների վրա (հատկապես Կիլիկիայի Մալուս քաղաքում)[7]։ Մինչ օրս անխը Վեներա մոլորակի և պղնձի նշանն է[8]
Դեյվիդ Պ. Սիլվերմանը նշում է, թե ինչպես է ղպտիների՝ ղպտական խաչի ներկայացման մեջ պահպանվել հին եգիպտական անխը[9][10]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նշումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ http://www.touregypt.net/featurestories/ankh.htm
- ↑ Collier, Mark and Manley, Bill.
- ↑ Inman, Thomas.
- ↑ A Guide to the Third and Fourth Rooms of the British Museum (London: s.n.: 1904), 210.
- ↑ Gardiner, Alan.
- ↑ Gordon, Andrew Hunt; Schwabe, Calvin W (2004). The Quick and the Dead: Biomedical Theory in Ancient Egypt First Edition. Brill/Styx. ISBN 90-04-12391-1.
- ↑ The Cambridge Ancient History, Cambridge University Press; AsiaMinorCoins.com Արխիվացված 2013-12-29 Wayback Machine
- ↑ Fisher, Fred H., Cyprus: Our New Colony And What We Know About It, London: George Routledge and Sons 1878, pp. 13–14.
- ↑ "Egyptian Religion", David P. Silverman, p. 135, Oxford University Press US, 2003, ISBN 0-19-521952-X
- ↑ «Ankh – Ancient Symbol of Life». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Collier, Mark and Manley, Bill. How to Read Egyptian Hieroglyphs: Revised Edition. Berkeley: University of California Press, 1998.
- Salaman, Clement and Van Oyen, Dorine and Wharton, William D. and Mahé, Jean-Pierre (translation) (2000). The Way of Hermes: New Translations of The Corpus Hermeticum and The Definitions of Hermes Trismegistus to Asclepius. Rochester: Inner Traditions.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - Three Initiates (1912). The Kybalion. Chicago: The Yogi Publication Society Masonic Temple.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
