Քրոնիկ լիմֆոցիտար լեյկեմիա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Քրոնիկ լիմֆոցիտար լեյկեմիա, քաղցկեղի տեսակ, որի ժամանակ ոսկրածուծում առաջանում են մեծ քանակությամբ լիմֆոցիտներ (լեյկոցիտների տարատեսակ)[1][2]։

Հիվանդութան վաղ շրջանում տիպիկ ախտանիշներ չկան[1]։ Հետագայում դիտվում են՝ մեծացած անցավ լիմֆատիկ հանգույցներ, հոգնածության զգացում, գիշերային քրտնարտադրություն և առանց հստակ պատճառի առաջացող քաշի կորուստ։ Կարող է հայտնաբերվել նաև փայծաղի մեծացում և անեմիա[1][3]։ Որպես կանոն տարիների ընթացքում աստիճանաբար հարաճում է[1]։

Ռիսկի գործոններից է հիվանդության ընտանեկան պատմությունը[1]։ Հերբիցիդների (մասնավորապես Agent Orange-ի) և որոշ ինսեկտիցիդների ազդեցությանը ենթարկվելը նույնպես կարող են ռիսկի գործոն համարվել[3]։ ՔԼԼ-ը հանգեցնում է ոսկրածուծի, լիմֆատիկ հանգույցների և արյան B բջջիջներով հագեցմանը[3]։ Այս բջիջները լավ չեն իրականացնում իրենց ֆունկցիան և առանձնանում են արյան առողջ բջիջների[1]։ ՔԼԼ-ը բաժանվում է երկու հիմնական տեսակների՝ դրանցից մեկը առաջանում է IGHV գենի մուտացիայի արդյունքում և իսկ մյուս ձևի ժամանակ այս մուտացիան չկա[3]։ Ախտորոշումը իրականացվում է արյան հետազոտությամբ, որտեղ հայտնաբերվում են մեծ քանակով հասուն լիմֆոցիտներ և ախտաբանական բջիջներ(smudge cells)[3]:

Սկզբնականh hիվանդության վարումը կապված է դիտարկման հետ[4]։ Վարակը հեշտությամբ բուժվում է հակաբիոտիկներով[3]։ Նշանակալի ախտանիշների դեպքում, քիմիոթերապիան կամ իմունոթերապիան կարող են օգտագործվել[3]։ 2019-ից սկսած, խորհուրդ է տրվող սկզբնական դեղը իբրուտինիբ դեղն է[5]։ Ֆլուդարաբին, ցիկլոֆոսֆամիդ և ռիդուքսիմաբ դեղերը նախկինում կիրառվել են սկզբնական բուժման համար, այն դեպքումո ովքեր ամբողջությամբ առողջ են եղել[6]։ 2015 թվականին ՔԼԼ ախտահարել է մոտավորապես 904․000 մարդու աշխարհում և գրանցվել է 60․700 մահ[7][8]։ Հիվանդությունը ավելի շատ հանդիպում է 50 տարեկանից բարձր մարդկանց մոտ.[9]։ Տղամարդիկ ավելի շատ են հիվանդանում քան կանայք[9]։ Այն ավելի քիչ է տարածված Ասիայի բնակչության շրջանում[3]։ Միացիալ Նահանգներում ախտորոշումից հետո հինգ տարիների ընթացքում ապրելիությունը կազմում է 83%։ Քաղցկեղից առաջացող մահերի 1%-ից էլ քիչ են կազմում ՔԼԼ-ի ժամանակ առաջացող մահերը[8]։

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շատ մարդկանց մոտ ՔԼԼ ախտորոշվում է հիմնվելով ընդհանուր արյան հետազոտության հիման վրա, որը ցույց է տալիս արյան սպիտակ բջիջների բարձր քանակ․ մասնավորապես շրջանառող լիմֆոցիտների քանակն է շատ բարձրացած[10]։ Այս մարդիկ սովորաբար սիմպտոմներ չունեն։ Ավելի քիչ է հանդիպում, որ ՔԼԼ-ն ուղեկցվի ավշային հանգույցների մեծացմամբ[10]։ Այսպիսով այն համարվում է փոքր լիմֆոցիտար լիմֆոմա։ Ավելի քիչ է հանդիպում, որ հիվանդությունը հայտնաբերվի ոսկրածուծում՝ քաղցկեղային բջիջների տարածումից հետո, բերելով նաև կարմիր արյան բջիջների, նեյտրոֆիլների և թրոմբոցիտների նվազեցման։ Նաև առկա է տենդ, գիշերային քրտինք, քաշի կորուստ և հոգնածություն[10]։ Ըստ էության, ՔԼԼ-ն, նախորդում է մոնոկլոնալ Բ-բջջային լիմֆոցիտոզի (ՄԲԼ) հատուկ ենթատիպի։ Այս ենթատիպը, սահմանվում է որպես քրոնիկ լիմֆոցիտար լեյկեմիա/փոքր լիմֆոցիտար լիմֆոմա ՄԲԼ (ՔԼԼ/ՓԼԼ ՄԲԼ) անախտանիշ, անցավ և քրոնիկ հիվանդություն է, որը հանդես է գալիս B-լիմֆոցիտների քանակի բարձրացմամբ։ Այս B-բջիջները ոչ նորմալ են՝ մոնոկլոնալ են, այսինքն արտադրվում են եզակի ancestral B բջիջներից և ունեն նույն բջջային սպիտակուց մարկերները, քրոմոսոմային անոմալիաները և գենային մուտացիաները, որոնք հայտնաբերվում են ՔԼԼ-ի դեպքում[11][12]։ ՔԼԼ/ՓԼԼ ՄԲԼ բաղկացած է 2 խմբից՝ low-count CLL/SLL MBL has monoclonal B-cell blood counts of <0.5x9 cells/liter (i.e. 0.5x9/L) while high-count CLL/SLL MBL has blood monoclonal B-cell counts ≥0.5x9/L but <5x109/L.[13]: Այն մարդկանց մոտ, ում մոտ B-բջիջների քանակը >5x9/Լ, ախտորոշվում է որպես ՔԼԼ։ Ցածր քանակի ՔԼԼ/ՓԼԼ ՄԲԼ-ն հազվադեպ է առաջադիմում ՔԼԼ-ի այնինչ բարձր քանակի ՔԼԼ/ՓԼԼ ՄԲԼ-ն բարձրացնում է հավանականություն տարեկան 1-2%-ով։ Այսպիսով, ՔԼԼ կարող է հանդես գալ այն մարդկանց մոտ, ովքեր ունեն բարձր քանակի ՔԼԼ/ՓԼԼ ՄԲԼ-ի երկար պատմություն։ Այստեղ չկա հաստատված բուժում այս մարդկանց համար, որը բացառում է հիվանդության տարբեր բարդությունների զարգացման մոնիտորինգը[14]։

Բարդություններ

Բարդությունները ներառում են արյան մեջ հակամարմինների ցածր մակարդակը(հիպոգամմագլոբուլինեմի), որը բերում է կրկնվող ինֆեկցիաների առաջացման, հիվանդների 10-15%-ի մոտ դիտվում է աուտոիմուն հեմոլիտիկ անեմիա և ոսկրածուծի ընկճում։ ՔԼԼ կարող է նաև վերափոխվել Ռիխտերի համաախտանիշի(Richter's syndrome)՝ արագ աճող դիֆֆուզ խոշոր B-բջջային լիմֆոմայի զարգացմամբ, պրոլիմֆոցիտար լեյկեմիայի, Հոջկինի լիմֆոմայի կամ  որոշ հիվանդների դեպքում՝ սուր լեյկեմիայի։  Ռիխտերի համաախտանիշի ընդգրկվածությունը գնահատվում է ՔԼԼ-ով հիվանդների մոտ 5%- ի շրջանում[15]։

Ստամոքսաղիքային համակարգի ախտահարումը հազվադեպ է հանդիպում։ Գրանցված դրսևորումներից որոշները ներառում են աղիների ինվագինացիա, բարակ աղիքային բակտերիալ գերաճ, կոլիտ և այլն։ Սովորաբար, ՔԼԼ-ի ժամանակ ստամոքսաղիքային բարդությունները տեղի են ունենում Ռիխտերի վերափոխումից հետո։ Առայժմ նկարագրվել են երկու դեպքեր, երբ ՔԼԼ-ի ժամանակ եղել է ստամոքսաղիքային ախտահարում, առանց Ռիխտերի վերափոխման[16]։

Առաջացման պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՔԼԼ առաջանում է տարբեր գենետիկ մոտացիաների և էպիգենետիկ փոփոխությունների արդյունքում։ Տղամարդիկ երկու անգամ ավելի հաճախ են ունենում ՔԼԼ քան կանայք, իսկ ռիսկը տարիքի հետ բարձրանում է։

Դա համեմատաբար հազվադեպ է հանդիպում ասիացիների շրջանում։ Որոշ համապատասխան գենետիկական մուտացիաներ կարող են ժառանգվել. ՔԼԼ-ի դեպքերի մոտ 9% -ի դեպքում ծնողը ունեցել էր ՔԼԼ։

Հերբիցիդների(մասնավորապես Agent Orange-ի) ազդեցությունը և հեպատիտ C- ի վիրուսով վարակվածությունը կարողեն մեծացնել ՔԼԼ-ով հիվանդացության ռիսկը։ Իոնացնող ճառագայթահարման ազդեցության և ՔԼԼ-ի զարգացման ռիսկի միջև հստակ կապ չկա:.[17] Արյան փոխներարկումը որպես ռիսկի գործոն բացառվել է[18]։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

(չաշխատող հղում)MԼիմֆատիկ հանգույցի մանրադիտակային պատկերը, ախտարաված B բջջային ՔԼԼ-ի կողմից, ցույց է տալիս բնութագրական պրոլիֆերացիայի կենտրոն(նկարի աջ մասում), կազմված ավելի մեծից, լուսավոր բծեր, բջիջներ, հեմատոքսիլին էոզին ներկում

Սովորաբար ՔԼԼ կասկածվում է երբ արյան ընդհանուր հետազոտությամբ ախտորոշվում է լիմֆոցիտոզ՝ արյան սպիտակ բջիջների քանակի բարձրացում։ Դա հաճախ պատահական է հայտնաբերվում, հերթական բժշկի այցի ժամանակ։ Հաճախ լիմֆոցիտների քանակը արյան 1 միկրոլիտրում 5000-ից շատ է լինում, բայց կարող է ավելի բարձր էլ լինել։ Լիմֆոցիտոզի առկայությունը տարեց անձանց մոտ ՔԼԼ-ի կասկածի տեղիք է տալիս, իսկ հաստատող ախտորոշիչ ստուգումը, մասնավորապես հոսքի ցիտոմետրիան, պետք է իրականացվի, եթե կլինիկականորեն ոչ ակնհայտ է

Ծայրամասային արյան քսուքը ցույց է տալիս վնասված բջիջների առկայություն, որը հայտնի է որպես <<բծավոր բջիջներ>>(smudge cells) կամ <<զամբյուղային բջիջներ>> (basket cells) անվանումով, կարող է նաև ցույց տալ հիվանդության առկայությունը (բծավոր բջիջները պայմանավորված են քաղցկեղային բջիջներով, որոնց մոտ բացակայում է վիմենտին բջջակմախքայի պիտակուցը[19]։

ՔԼԼ-ի ախտորոշումը հիմնված է արյան, ոսկրածուծի կամ հյուսվածքների մեջ B լիմֆոցիտների ոչ նորմալ պոպուլացիայի հայտնաբերման վրա, որոնք բջջի մակերեսին ներկայացնում են անսովոր, բայց բնորոշ մոլեկուլային նմուշներ(pattern)։  Այս ատիպիկ մոլեկուլային նմուշը ներառում է բջջի մակերևույթային մարկերների կոէքսպրեսիա՝ տարբերակման կլաստերներ 5-ի (CD5) և 23-ի տեսքով։ Բացի այդ, մեկ անհատի բոլոր ՔԼԼ բջիջները կլոնային են, այսինքն ՝ գենետիկորեն նույնական։ Գործնականում դա հանգեցնում է ընդհանուր ոչ այնքան հասանելի հակամարմինների թեթև շղթաների, կապպայի կամ լամբդայի, դրանցից միայն մեկի հայտնաբերմանը՝ ոչ նորմալ B բջիջների ամբողջ պոպուլացիայոմ։ Նորմալ B լիմֆոցիտները բաղկացած են լինելով տարբեր հակամարմին արտադրող բջիջների շիլայից, արդյունքում ունենում ենք և կապպայի և լամբդայի էքսպրեսմամբ բջիջներ։ B-բջիջների նորմալ բաշխման կորուստը առաջին հիմքն է կլոնության ցուցադրման համար, որն էլ գլխավոր տարրն է B բջջային չարորակացման(B բջջային ոչ Հոջկինյան լիմֆոմա) ախտորոշման հաստատման համար։

Ծայրամասային արյան միկրոսկոպիկ հետազոտության ևհոսքային ցիտոմետրիայով լիմֆոցիտների անալիզի համակցումը հաստատում է կլոնայնությունը և նշագրված մոլեկուլի արտահայտությունը(էքսպրեսիան), որը հարկավոր է ՔԼԼ-ի ախտորոշման հաստատման համար։ Երկուսն էլ հեշտությամբ կատարվում են փոքր քանակությամբ արյան վրա։ Հոսքային ցիտոմետր գործիքը կարող է ուսումնասիրել հեղուկներում առանձին բջիջների վրա մոլեկուլների արտահայտությունը։ Սա պահանջում է հատուկ հակամարմինների օգագործում մոլեկուլների նշագրման համար՝ լյումինեսցենտային պիտակների միջոցով, որոնք ճանաչվում են գործիքի կողմից։ ՔԼԼ-ի դեպքում, լիմֆոցիտները գենետիկորեն կլոնային են, այսինքն B բջիջների շարքը(արտահայտելով մարկերային մոլեկուլների տարբերակման կլաստերներ 19 և 20) և հատկանշականորեն արտահայտում են մարկերային մոլեկուլներ CD5 և CD23։ Այս B բջիջները մանրադիտակի տակ նման են նորմալ լիմֆոցիտների, չնայած մի փոքր ավելի փոքր և փխրուն են, երբ առարկայական ապակին դրվում է, դա հանգեցնում է բազմաթիվ բջիջների վնասման, որոնք կոչվում են բծավոր(smudge/sear) բջիջներ[20]։

Ծայրամասային(չաշխատող հղում) արյան բծավոր բջիջներ

ՔԼԼ-ի գնահատումը ըստ Մատուտսի թույլ է տալիս ճանաչել դասական ՔԼԼ-ի համասեռ ենթախումբը, որը տարբերվում է ատիպիկ/խառը ՔԼԼ-ից 5 մարկերնեի արտահայտմամբ(CD5, CD23, FMC7, CD22 և իմունոգլոբուլինի թեթև շղթա)։ Մատուտսի գնահատման համակարգը շատ օգտակար է ՔԼԼ-ի և այլ տիպի B-բջջային քրոնիկ լիմֆոպրոլիֆերատիվ հիվանդությունների տարբերակիչ ախտորոշման համար, բայց ոչ իմունոլոգիական տարբերակմա համար՝ խառը/ատիպիկ ՔԼԼ-ի և թիկնոցաբջջային լիմֆոմայի(ԹԲԼ չարորակ B բջիջներ[21]) միջև։ ՔԼԼ-ի ու ԹԲԼ-ի զատումը միմյանցից կարող է բարելավվել՝ ավելացնելով ոչ սովորական մարկերներ, ինչպես օրինակ CD54[22] և CD200[23]։ Սովորական մարկերների մեջ, ամենաբնութագրող առանձնահատկությունը CD20 / CD23 հարաբերությունն է, որը նշանակում է լյումինեսցենտային ինտենսիվության հարաբերություն։ Ի տարբերություն, FMC7-ի արտահայտությանը, որը կարող է մոլորեցնել դեպի սահմանային հազվադեպ հանդիպող դեպքերի կողմը[24]։

Կլինիկական փուլայնություն

Փուլայնությունը, սահմանվում է որպես հիվանդության աստիճան, այն կատարվում է Ռեյի փուլայնության համակարգով կամ Բինեի դասակարգմամբ[25] և հիմնված է հիմնականում հիմնված է թրոմբոցիտների կամ էրիթրոցիտների ցածր քանակության առկայության վրա։ Հիվանդության վաղ փուլում բուժման կարիք չկա։ ՔԼԼ-ն և SLL-ն համարվում են միևնույն հիվանդության հիմքը, ուղղակի տարբեր դրսևորումներով[26]:1441։

Փուլայնության համակարգ ըստ Ռեյի[27][28]

0-րդ փուլ։ Բնութագրվում է բացարձակ լիմֆոցիտոզով (> 15,000 / մմ 3) `առանց լիմֆադենոպաթիայի, հեպատոսպլենոմեգալիայի, սակավարյունության կամ թրոմբոցիտոպենիայի։

I փուլ։ Բնութագրվում է բացարձակ լիմֆոցիտոզով `լիմֆադենոպաթիա առանց հեպատոսպլենոմեգալիայի, սակավարյունության կամ թրոմբոցիտոպենիայի

II փուլ։ Բնութագրվում է բացարձակ լիմֆոցիտոզով կամ հեպատոմեգալիայով կամ սպլենոմեգալիայով `լիմֆադենոպաթիայի կամ առանց դրա

III փուլ։ Բնութագրվում է բացարձակ լիմֆոցիտոզով և սակավարյունությամբ (հեմոգլոբին <11 գ / դԼ) `լիմֆադենոպաթիայով, հեպատոմեգալիայով կամ սպլենոմեգալիայով կամ առանց դրանց

IV փուլ։ բնութագրվում է բացարձակ լիմֆոցիտոզով և թրոմբոցիտոպենիայով  (<100,000/մմ3), լիմֆադենոպաթիայով, հեպատոմեգալիայով, սպլենոմեգալիայով կամ սակավարյունության  կամ առանց դրանց։

Բինեի դասակարգում[29]

Կլինիկական փուլ A։ Բնութագրվում է սակավարյունության կամ թրոմբոցիտոպենիայի բացակայությամբ և լիմֆատիկ ներգրավմամբ՝ երեք շրջանից պակաս (Ռեյի փուլեր՝ 0, I և II)։

Կլինիկական փուլ B։ Բնութագրվում է սակավարյունության կամ թրոմբոցիտոպենիայի բացակայությամբ՝ լիմֆատիկ ներգրավմամբ՝ երեք կամ ավելի շրջաններում

(Ռեյի փուլեր՝ I և II)։

Կլինիկական փուլ C։ Բնութագրվում է սակավարյունությամբ և/կամ թրոմբոցիտոպենիայիայով ՝ անկախ լիմֆատիկ ընդգրկման շրջանների քանակը (Ռեյի փուլեր՝ III և IV)։

Դասի վրա հիմնված կարիոտիպավորում

Դասի վրա հիմնված կարոտոտիպավորումը FISH-ի ծախսատար, սակայն արդյունավետ այլընտրանքային տարբերակն է՝  ՔԼԼ-ի ժամանակ քրոմոսոմային ոչ նորմալ վիճակները հայտնաբերելու համար։ Կլինիկորեն հաստատված մի շարք ուսումնասիրություններ ցույց են տվել > 95% համապատասխանություն ստանդարտ ՔԼԼ-ի FISH վահանակի հետ[30][31][32][33][34]։

Related disease Կապակցված հիվանդություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախկինում, արյան միևնույն միկրոսկոպիկ տեսքով դեպքերը բայց T բջջային ֆենոտիպով, դիտարկվում էին որպես T բջջային ՔԼԼ։ Սակայն,ներկայումս ընդունված է որպես առանձին հիվանդության խումբ և ընթացիկ դասակարգված է որօես T բջջային պրոլիմֆոցիտար լեյկեմիա։[35][36]

ՔԼԼ պետք չէ շփոթել սուր լիմֆոբլաստային լեյկեմիայի հետ, որը մեծ ագրեսիվությամբ լեյկեմիա է,դիագնոզվող գլխավորապես երեխաների մոտ և մեծ բուժման արդյունավետությամբ մանկաբուժական պրակտիկայում։

Տարբերակիչ ախտորոշումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիմֆոիդ հիվանդություններ, որոնք կարող են հանդես գալ որպես քրոնիկ լիմֆոցիտար լեյկեմիա և կարող են շփոթ առաջացնել տիպիկ B-բջջային քրոնիկ լիմֆոիդ լեյկեմիայի հետ
Ֆոլիկուլյար լիմֆոմա
Փայծաղի եզրային գոտու B բջջային լիմֆոմա
Հանգուցային եզրային գոտու B բջջային լիմֆոմա
Թիկնոցաբջջային լիմֆոմա
Մազաբջջային լեյկեմիա
Պրոլիմֆոցիտար լեյկեմիա(T և B բջջային)
Լիմֆոպլազմոցիտար լիմֆոմա
Սեզարի սինդրոմա
Smoldering մեծահասակների T բջջային լեյկեմիա/լիմֆոմա

Հեմատոլոգիական հիվանդությունները որոնք իրենց կլինիկական արտահայտվածությամբ, վարքով և մանրադիտակայինն արտահայտվածությամբ կարող են նմանակել ՔԼԼ-ին, ներառում են թիկնոցաբջջային լիմֆոմա, մարգինալ գոտու լիմֆոմա, B բջջային պրոլիմֆոցիտար լեյկեմիա և լիմֆոպլազմոցիտար լիմֆոմա։

  • B բջջային պրոլիմֆոցիտար լեյկեմիան որոշակի կապված է, բայց ավելի ագրեսիվ հիվանդություն է, ունի միևնույն ֆենոտիպով բջիջները, բայց նշանակալիորեն ավելի մեծ են քան նորմալ լիմֆոցիտները և ունեն աչքի ընկնող կորիզներ։ Տարբերակումը կարևոր է, քանի որ պրոգնոզն ու բուժումը տարբերվում է ՔԼԼ-ից։
  • Մազաբջջային լեյկեմիան նույնպես B լիմֆոցիտների նեոպլազման է, բաց նեոպլազմատիկ բջիջները ունեն տարբեր մորֆոլոգիա մանրադիտակի տակ (մազաբջջային լեյ կեմիայի բջիջները ունեն նուրբ, մազանման ելուններ իրենց մակերեսին) և յուրահատուկ մարկեր մոլեկուլների էքսպրեսում։

Արյան բոլոր B բջջային չարորակացումները և ոսկրածուծը կարող են տարբերակվել մեկը մյուսից բջջային մանրադիտակի ձևաբանական համակցումներում, մարկեր մոլեկուլների էքսպրեսիայով և յուրահատուկ ուռուցք-ասոցացված գենային դեֆեկտներով։ Սա ախտաբանի կողմից ամենալավ լրացուցիչ գնահատումն է հիվանդի արյան, ոսկրածուծի և երբեմն նաև լիմֆատիկ հանգույցների, արյան հիվանդությունների յուրահատուկ ուսուցման ժամանակ։ Հոսքային ցիտոմետրիան անհրաժեշտ է բոլոր բջջային մարկերների անալիզի, իսկ բջիջներում գենետիկ խնդիրների հայտնաբերման համար կարող է պահանջել ԴՆԹ-ի փոփոխությունների վիզուալիզացում FISH ֆլուրեսցենտ հատուկ մոլեկուլներով։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՔԼԼ-ի բուժումը ուղղված է հիվանդության հսկմանը և ավելի հաճախ նշանների վերացմանը, քան լիակատար բուժմանը։ Այս ամենը միայն նվազագույն նշաններով կամ առանց դրանց դրանց, ընդհանուր առմամբ հատուկ է(In those without or only minimal symptoms watchful waiting is generally appropriate.[5])

ՔԼԼ-ն բուժվում է քիմիոթերապիայով, ռադիացիոն թերապիայով, կենսաբանական թերապիայով կամ ոսկրածուծի տրանսպլանտացիայով։ Ախտանշանները երբեմն բուժվում են վիրահատական եղանակով(սպլենեկտոմիա—մեծացած փայծաղի հեռացում) կամ ճառագայթային թերապիայով(հեռացնելով մեծացած լիմֆատիկ հանգույցները)։

ՔԼԼ-ի սկզբնական բուժումը տարբեր է՝ կախված եղած դիագնոզից և հիվանդության հարաճումից, և նույնիսկ բժշկի նախընտրությունից ու փորձառությունից։ ՔԼԼ-ի բուժման համար կարող է օգտագործվել մեծ քանակությամբ գործոններ[37]։

Բուժման որոշումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած ընդհանուր առմամբ ՔԼԼ-ն համարվում է անբուժելի, բայց մեծ մաս դեպքերում դրա առաջընթացը դանդաղ է ընթանում։ ՔԼԼ-ով շատ մարդիկ տարիներով նորմալ և ակտիվ կյանքով են ապրում, նույնիսկ տասնյակ տարիներով։ Իր դանդաղ ընթացքի շնորհիվ, վաղ փուլերում այս հիվանդությոնը ընդհանուր առմամբ չի բուժվում, քանի որ ենթադրվում է որ վաղ ՔԼԼ-ի միջամտումը չի բարելավում  ապրելու ժամանակը և կյանքի որակը։  Դրան հակառակ, վիճակը անընդհատ հսկվում է՝ հիվանդության ձևի որևէ փոփոխություն հայտնաբերելու համար։.[5][38]

ՔԼԼ-ի բուժումը սկսվում է այն ժամանակ երբ ախտանիշները կամ արյան հետազոտությունը ցույց են տալիս որ հիվանդությունն ունի հարաճում այն կետը որտեղ այն կարող ա ազդել կյանքի որակի վրա։

Կլինիկական փուլային համակարգը, ինչպես օրինակ ՌԵյի չորս փուլային և Բինետի դասակարգումը կարող են օգնել տարբերակել երբ ինչպես բուժել պացիենտին[25]։

Տարբերակելու համար երբ ենք սկսում բուժումը և ինչ միջոցներով, հաճախ դժվար է, հիվանդության շատ վաղ բուժման դեպքում էլ կարող է ապրելու աշանսեր չլինել։ Քաղցկեղի Ազգային ինստիտուտի աշխատող խումբը թողարկել է յուրահատուկ մարկերների բուժման ուղեցույցներ, որոնց լավ կլինի ծանոթանալ նախքան դրա սկիզբը[39]։

Քիմիոթերապիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քիմիոթերապիայի կառավարումների համակցումը արդյունավետ է և նոր ախտորոշված և ախտադարձով ՔԼԼ—ների համար։ Ալկիլացվող գործոնների(ցիկլոֆոսֆամիդ) հետ զուգակցված ֆլուդարաբինի համակցումը առաջացնում է մեծաթիվ պատասխան տոկոսներ և երկարատև հարաճող ազատ ապրելիություն, քան մեկ գործոնները․

  • ՖՑ (ֆլուդարաբին ցիկլոֆոսֆամիդի հետ)[40]
  • ՖՌ (ֆլուդարաբին ռիդուքսիմաբի հետ)[41]
  • ՖՑՌ (ֆլուդարաբին, ցիկլոֆոսֆամիդ և ռիդուքսիմաբ)[42]
  • ՉՈՓ (ցիկլոֆոսֆամիդ, դոքսոռուբիցին, վինկրիստին և պրեդնիզոն

Չնայած նրան, որ պուրինային անալոգ ֆլուդարաբինը որպես առաջնային բուժում ցույց էր տվել ավելի բարձր տոկոսային պատասխան քան քլորամբուցիլը, այնուամենայնիվ չկա ապացույց, որը ցույց է տալիս, որ ֆլուդարաբինի վաղ օգտագործումը բարելավում է ընդհանուր ապրելիությունը և որոշ բժիշկներ նախընտրում են ֆլուդարաբինը պահել ախտադարձվող հիվանդության համար։

ՖՑՌ քիմիոթերապիան  ցույց է տվել տոկոսային պատասխանի բարելավում,  հարաճում ազատ ապրելիություն և ամբողջական ապրելիություն ՔՔԼ-ով պացիենտների մեծածավալ ռանդոմիզացված հետազոտությունում, ովքեր ընտրվել էին լավ ֆիզիկական պատրաստվածության համար։ Սա առաջին կլինիկական փորձարկումն էր, որը ցույց տվեց, որ առաջին գծի թերապիայի ընտրությունը կարող է բարելավել CLL ունեցող հիվանդների ընդհանուր ապրելիությունը։ ՔԼԼ-ի համար հավանության արժանացած ալկիլացնող գործոններն են՝ բենդամուստինն ու ցիկլոֆոսֆամիդը։

Թիրախային բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թիրախավորված բուժումը ոչնչացնում է քաղցկեղի բջիջներին հատուկ թիրախի միջոցով, նպատակ ունենալովչվնասել սեփական նորմալ բջիջներին։ ՔԼԼ-ի ժամանակ կիրառվող թիրախավորված դեղերը ներառյալ վենետոկլաքս(Bcl2-ի արգելակիչ), իբրուտինիբը(Բրուտոնի թիրոզին կինազի ինհիբիտոր), իդելալսիբը և դուվելսիբը(ֆոսֆոինոզիտոլ 3-կինազ ֆերմենտի որոշ ձևերի արգելակիչներ), ինչպես նաև մոնոկլոնալ հակամարմիններ CD20ի(ռիդուքսիմաբ, օֆատումումաբ և օբինուտուզումաբ) և CD52(ալեմտուզումաբ), ի դեմ[5][43]։

Ցողունային բջիջների փոխպատվաստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեփական ցողունային բջիջների փոխպատվաստումը արդյունավետ չէ[26]։ Երիտասարդները, ովքեր ունեն ՔԼԼ-ից մահանալու բարձր ռիսկ, անհրաժեշտ է մտածել ալլոգեն հեմատոպոետիկ ցողունային բջիջների փոխպատվաստման մասին։ Ալլոգեն ցողունային բջիջների փոխպատվաստման միելոաբլատիվ(ոսկրածուծը ոչնչացնող) ձևը, առողջ դոնորից ստացված արյան բջիջների օգագործմամաբ բարձր ռիսկային բուժում, կարող է բուժիչ լինել, բայց բուժում-զուգակցված թունավորում նույնպես նշվում է։.[26] Միջին աստիճանի դեպքում, կոչվում է՝ նվազած ինտենսիվության վիճակով ալլոգեն ցողունային բջիջների փոխպատվաստում, կարող է լինել ավելի հանդուրժող մեծահասակներ կամ թույլ հիվանդների կողմից[44][45]։

Կայուն ՔԼԼ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կայուն ՔԼԼ-ն հիվանդություն է, որը բուժմանը տալիս է անհապատասխան արձագանք։ Այս դեպքում, ավելի ագրեսիվ բուումները, ներառյալ լենալիդոմադով, ֆլավոպիրիդոլով, և ոսկրածուծի(ցողունային բջիջների) փոխպատվաստումն են քննարկվում։ Մոնոկլոնալ հակամարմին ալեմտուզումաբը (CD52-ի դեմ ուղիղ) կարող են օգտագործվել կայուն հիվանդների, ոսկրածուծի հիվանդության դեպքում։

Հղիության ընթացքում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լեյկեմիան հազվադեպ է համակցվում հղիության հետ, ազդելով միայն 10000 հղի կնոջից մեկի վրա[46]։ Բուժումը քրոնիկ լիմֆոցիտար լեյկեմիաներ համար կարող է հաճախ հետաձգվել մինչև հղիության վերջ։ Եթե բուժման անհրաժեշտություն կա, տրվում է քիմիոթերապիա երկրորդ կամ երրորդ եռամսյակների ընթացքում, որը քիչ հավանական է որ կհանգեցնի հղիության ընդատման կամ երեխայի արատների քան եթե բուժումը կատարվեր առաջին եռամսյակի ընթացքում[46]։

Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանխատեսումը կախված է ենթատեսակից։ Որոշ ենթատեսակներ ունեն 6-8 տարվա միջին ապրելիություն, իսկ մյուսները ունեն 22 տարվա միջին կյանք (ինչը տարեց հիվանդների համար նորմալ կյանքի տևողություն է)[47]։ Թելոմերների երկարությունը ենթադրում է որպես ապրելիության արժեքավոր կանպատեսիչ ցուցիչ։

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՔԼԼ-ն հիմնականում մեծահասակաների հիվանդություն ա, միջին տարիքը ախտորոշման պահին 70 տարեկանն է։ [48] Չնայած ավելի քիչ տարածված է, այն որ ՔԼԼ-ն երբեմն ազդում 30-39 տարեկան մարդկանց վրա։ ՔԼԼ-ի ընդգրկման մեծացումը շատ արագ է՝ տարիքին զուգընթաց։

ԱՄՆ-ում 2014 թվականի ընթացքում, մոտ 15720 նոր դեպքեր են  ենթադրաբար ախտորոշվել, և 4600 պացիենտներ, մահացել են ՔԼԼ-ից[49]։ Քանի որ երկարաձգված ապրելիությունը, որը սովորաբար տևում էր  մոտ տաս տարի վերջին տաս տարիների ընթացքում, բայց որը կարող է տարածվել նորմալ կյանքի տևողության վրա[25],, տարածվածությունը (հիվանդությամբ ապրող մարդկան թիվը) շատ ավելի բարձր է քան անկման տեմպերը(նոր ախտորոշումները)։ ՔԼԼ-ն ընդհանուր առմամբ լեյկեմիաների ամենատարածված ձևն է Մեծ Բրիտանիկայում, մոտ 38 տոկոսը բոլոր լեյկեմիաների դեպքերի։ Մոտ 3200 մարդ ախտոչոշվել էր այս հիվանդութմաբ 2011 թվականին[50]։

Արևմտյան պոպուլացիաներում, ենթակլինիկական հիվանդությունը կարող է նույնականացվել նորմալ մեծահասակների 3.5 տոկոս դեպքերում[51], իսկ 70 տարեկանից մեծերի դեպքում մարդկանց ութ տոկոսից էլ բարձր դեպքերում։ Գոյություն ունի ՔԼԼ-ն բնութագրող  ֆենոտիպով B բջիջների փոքր կլոններ, որոնք կարող են նույնականացվել շատ  առողջ տարեց մարդկանց մոտ։ Կլինիկական նշանակությունը այս բջիջների, անհայտ է։

Ի հակադրություն, ՔԼԼ-ն ասիական երկրներում, օրինակ Ճապոնիա, Չինաստան և Կորեա, հաշվառվում են լեյկեմիաների տաս տոկոսից էլ քիչ դեպքերը այդ տարածաշրջանի համար[26]։:1432[48] Ցածր ընդգրկումը դիտվում է Ճապոնիացի ներգաղթյալների մոտ Մեծ Բրիտանիայում և աֆրիկացի ու ասիացի ներգաղթյալների մոտ  Իսրայելում[26]։

Բոլոր քաղցկեղները ներառում են արյան բջիջների նույն դասը, դեպքերի յոթ տոկոսը ՔԼԼ-ն է[52]։

ՔԼԼ-ի ռիսկերը բարձր են այն մարդկանց մոտ ովքեր որոշակի քիմիական ազդակների են ենթարկվում։ Միացյալ նահանգների վետերանների գործի բաժնի կանոնակարգման համաձայն, Վիետնամի վետերանները ովքեր ծառայել են ներսում կամ Վիետնամի ջրամատակարարման կայաններում և ում մոտ ավելի ուշ զարգացել է ՔԼԼ, ենթադրվում է որ դա պայմանավորվել է Agent Orange-ի ազդեցությունից և կարող է վերագրվել փոխհատուցմանը։

Հետազոտման ուղղություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2008 թվականի հետազոտությունը համեմատում է ոսկրածուծի փոխպատվաստման տարբեր ձևեր, որոշելու համար որ պացիենտներն են ամենալավ թեկնածուները և որ մոտեցումն է ամենալավը տարբեր իրավիճակների դեպքում[44]։

Փենսիլվանիայի բժշկական դպրոցի Աբրամսոնի քաղցկեղի կենտրոնի հետազոտողները հաղորդում են նախնական հաջողություններ գենային թերապիայի օգտագործման մեջ, գենետիկորեն ձևափոխված T բջիջների միջոցով բուժել ՔԼԼ-ն[53]։ Տվյալները որոնք հրապարակվել են 2011 թվականի օգոստոսին[54][55], հիմնված են երեք պացիենտներից ստացած տվյալների հիման վրա, ովքեր ստացել են ձևափոխված Tբջիջների ներարկում իրենց արյան մեջ։ T բջիջները ձևափոխվել եմ, գեների էքսպրեսիայի համար որը կարող է թույլ տալ բջիջնռրին պրոլիֆերացվել իրենց օրգանիզմում և քայքայել B բջիջներին այդ թվում լեյկող առաջացնողները։ Երկու պացիենտներ գնացել են դեպի ախտադադար, այնինչ երրորդ պացիենտի մոտ լեյկեմիայի արտահայտումը նվազել է 70%-ով[56][57]։

Պացիենտներից մեկի մոտ ախտորոշված 13 տարվա ՔԼԼ-ով, իսկ իր բուծումը ձախողվել էև նախքան նա կներգրավվեր կլինիկական փորձարկմանը։ T բջիջների ներարկումից մեկ շաբաթ հետո, լեյկեմիայի բջիջները արյան մեջ անհետացան[58]։ T բջիջները ներարկելու միջամտությունից վեց ամիս հետո դե հայտնաբերվում էին արյան հունում, ինչը նշանակում է, որ եթե լեյկեմիայի բջիջները վերադառնան, ապա նրանք կկարողանան պայքարել հիվանդության դեմ[56]։ Սա առաջին անգամն էր, երբ գիտնականները «կիրառելով գենային թերապիան հաջողությամբ քայքայեցին քաղցկեղային բջիջները հիվանդության բարձր ստադիաներում»[59]։

Հետազոտողները նույնպես հայտնաբերել են թերապիաներ ուղղված B բջջային ռեցեպտորնեի ազդանշանմանը։ Syc արգելակիչ ֆոստամատինիբն է հետազոտվում[60]։ Իբրուտնիբի և վենետոկլաքսի զուգակցման հետազոտությունը խրախուսվող արդյունքներ ունեցավ փոքր թվով մարդկանց շրջանում[61]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 «Chronic Lymphocytic Leukemia Treatment»։ National Cancer Institute (անգլերեն)։ հոկտեմբերի 26, 2017։ Վերցված է դեկտեմբերի 19, 2017 
  2. ↑ Boelens J, Lust S, Vanhoecke B, Offner F (February 2009)։ «Chronic lymphocytic leukaemia.»։ Anticancer Research 29 (2): 605–15։ PMID 19331210 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Kipps Thomas J., Stevenson Freda K., Wu Catherine J., Croce Carlo M., Packham Graham, Wierda William G., O'Brien Susan, Gribben John, Rai Kanti (2017-01-19)։ «Chronic lymphocytic leukaemia»։ Nature Reviews Disease Primers (անգլերեն) 3: 16096։ ISSN 2056-676X։ PMC 5336551 ։ PMID 28102226։ doi:10.1038/nrdp.2016.96 
  4. ↑ Ferri Fred F. (2017)։ Ferri's Clinical Advisor 2018 E-Book: 5 Books in 1 (անգլերեն)։ Elsevier Health Sciences։ էջ 750։ ISBN 9780323529570 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «Chronic Lymphocytic Leukemia Treatment»։ National Cancer Institute (անգլերեն)։ հունվարի 1, 1980։ Վերցված է փետրվարի 19, 2019 
  6. ↑ Hallek M (September 2017)։ «Chronic lymphocytic leukemia: 2017 update on diagnosis, risk stratification, and treatment.»։ American Journal of Hematology 92 (9): 946–965։ PMID 28782884։ doi:10.1002/ajh.24826 
  7. ↑ GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence Collaborators. (հոկտեմբերի 8, 2016)։ «Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.»։ Lancet 388 (10053): 1545–1602։ PMC 5055577 ։ PMID 27733282։ doi:10.1016/S0140-6736(16)31678-6 
  8. ↑ 8,0 8,1 GBD 2015 Mortality and Causes of Death Collaborators. (հոկտեմբերի 8, 2016)։ «Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.»։ Lancet 388 (10053): 1459–1544։ PMC 5388903 ։ PMID 27733281։ doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1 
  9. ↑ 9,0 9,1 «Chronic Lymphocytic Leukemia - Cancer Stat Facts»։ seer.cancer.gov (անգլերեն)։ Վերցված է դեկտեմբերի 20, 2017 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Hallek Michael, Shanafelt Tait D, Eichhorst Barbara (April 2018)։ «Chronic lymphocytic leukaemia»։ The Lancet 391 (10129): 1524–1537։ PMID 29477250։ doi:10.1016/S0140-6736(18)30422-7 
  11. ↑ «Diagnosis and classification of lymphoma: Impact of technical advances»։ Seminars in Hematology 56 (1): 30–36։ January 2019։ PMID 30573042 ։ doi:10.1053/j.seminhematol.2018.05.007 
  12. ↑ «Chronic lymphocytic leukemia: 2017 update on diagnosis, risk stratification, and treatment»։ American Journal of Hematology 92 (9): 946–965։ September 2017։ PMID 28782884։ doi:10.1002/ajh.24826 
  13. ↑ «The Treatment of Chronic Lymphatic Leukemia»։ Deutsches Arzteblatt International 116 (4): 41–46։ January 2019։ PMC 6415618 ։ PMID 30855005 ։ doi:10.3238/arztebl.2019.0041 
  14. ↑ «Diagnostically relevant updates to the 2017 WHO classification of lymphoid neoplasms»։ Annals of Diagnostic Pathology 37: 67–74։ December 2018։ PMID 30308438 ։ doi:10.1016/j.anndiagpath.2018.09.011 
  15. ↑ Tsimberidou AM, Keating MJ (January 2005)։ «Richter syndrome: biology, incidence, and therapeutic strategies»։ Cancer 103 (2): 216–28։ PMID 15578683։ doi:10.1002/cncr.20773 
  16. ↑ Bitetto AM, Lamba G, Cadavid G, Shah D, Forlenza T, Rotatori F, Rafiyath SM. Colonic perforation secondary to chronic lymphocytic leukemia infiltration without Richter transformation. Leuk Lymphoma. 2011 May;52(5):930-3.
  17. ↑ Strati P, Jain N, O'Brien S (May 2018)։ «Chronic Lymphocytic Leukemia: Diagnosis and Treatment»։ Mayo Clinic Proceedings (Review) 93 (5): 651–64։ PMID 29728204։ doi:10.1016/j.mayocp.2018.03.002 
  18. ↑ Kipps TJ, Stevenson FK, Wu CJ, Croce CM, Packham G, Wierda WG, O'Brien S, Gribben J, Rai K (հունվարի 19, 2017)։ «Chronic lymphocytic leukaemia.»։ Nature Reviews. Disease Primers 3: 16096։ PMC 5336551 ։ PMID 28102226։ doi:10.1038/nrdp.2016.96 
  19. ↑ Greer John P., Arber Daniel A., Glader Bertil, List Alan F., Means Jr. Robert T., Paraskevas Frixos, Rodgers George M., Foerster John, eds. (2014)։ Wintrobe's clinical hematology (Thirteenth ed.)։ Lippincott Williams & Wilkins։ ISBN 978-1451172683 
  20. ↑ Bain, Barbara J. (2006)։ Blood Cells: A Practical Guide։ Blackwell Publishing Limited։ էջ 439։ ISBN 978-1-4051-4265-6 
  21. ↑ Matutes E, Owusu-Ankomah K, Morilla R, Garcia Marco J, Houlihan A, Que TH, Catovsky D (1994)։ «The immunological profile of B-cell disorders and proposal of a scoring system for the diagnosis of CLL»։ Leukemia 8 (10): 1640–5։ PMID 7523797 
  22. ↑ Deans JP, Polyak MJ (2008)։ «FMC7 is an epitope of CD20»։ Blood 111 (4): 2492; author reply 2493–4։ PMID 18263793։ doi:10.1182/blood-2007-11-126243 
  23. ↑ Palumbo GA, Parrinello N, Fargione G, Cardillo K, Chiarenza A, Berretta S, Conticello C, Villari L, Di Raimondo F (2009)։ «CD200 expression may help in differential diagnosis between mantle cell lymphoma and B-cell chronic lymphocytic leukemia»։ Leuk. Res. 33 (9): 1212–6։ PMID 19230971։ doi:10.1016/j.leukres.2009.01.017 
  24. ↑ Zare H, Bashashati A, Kridel R, Aghaeepour N, Haffari G, Connors JM, Gascoyne RD, Gupta A, Brinkman RR, Weng AP (2012)։ «Automated analysis of multidimensional flow cytometry data improves diagnostic accuracy between mantle cell lymphoma and small lymphocytic lymphoma»։ Am. J. Clin. Pathol. 137 (1): 75–85։ PMC 4090220։ PMID 22180480։ doi:10.1309/AJCPMMLQ67YOMGEW 
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 National Cancer Institute (January 1980)։ «Chronic Lymphocytic Leukemia (PDQ) Treatment: Stage Information»։ Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 17, 2007-ին։ Վերցված է 2007-09-04 
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 Kaushansky K, Lichtman, M, Beutler, E, Kipps, T, Prchal, J, Seligsohn, U. (2010)։ Williams Hematology (8th ed.)։ McGraw-Hill։ ISBN 978-0071621519 
  27. ↑ Rai KR, Sawitsky A, Cronkite EP, Chanana AD, Levy RN, Pasternack BS (Aug 1975)։ «Clinical staging of chronic lymphocytic leukemia.»։ Blood 46 (2): 219–34։ PMID 1139039։ doi:10.1182/blood.V46.2.219.219 
  28. ↑ Gale, Robert Peter, Rai, Kanti R., eds. (1987)։ Chronic lymphocytic leukemia : recent progress, future direction : proceedings of a Hyland Laboratories-UCLA symposium held in Napa, California, December 2–5, 1986։ New York: Liss։ ISBN 9780845126585 
  29. ↑ Binet JL, Auquier A, Dighiero G, Chastang C, Piguet H, Goasguen J, Vaugier G, Potron G, Colona P, Oberling F, Thomas M, Tchernia G, Jacquillat C, Boivin P, Lesty C, Duault MT, Monconduit M, Belabbes S, Gremy F (Jul 1, 1981)։ «A new prognostic classification of chronic lymphocytic leukemia derived from a multivariate survival analysis.»։ Cancer 48 (1): 198–206։ PMID 7237385։ doi:10.1002/1097-0142(19810701)48:1<198::aid-cncr2820480131>3.0.co;2-v 
  30. ↑ Lehmann S, Ogawa S, Raynaud SD, Sanada M, Nannya Y, Ticchioni M, Bastard C, Kawamata N, Koeffler HP (March 2008)։ «Molecular allelokaryotyping of early-stage, untreated chronic lymphocytic leukemia»։ Cancer 112 (6): 1296–305։ PMID 18246537։ doi:10.1002/cncr.23270 
  31. ↑ Sargent R, Jones D, Abruzzo LV, Yao H, Bonderover J, Cisneros M, Wierda WG, Keating MJ, Luthra R (January 2009)։ «Customized oligonucleotide array-based comparative genomic hybridization as a clinical assay for genomic profiling of chronic lymphocytic leukemia»։ J Mol Diagn 11 (1): 25–34։ PMC 2607562։ PMID 19074592։ doi:10.2353/jmoldx.2009.080037 
  32. ↑ Schwaenen C, Nessling M, Wessendorf S, Salvi T, Wrobel G, Radlwimmer B, Kestler HA, Haslinger C, Stilgenbauer S, Döhner H, Bentz M, Lichter P (January 2004)։ «Automated array-based genomic profiling in chronic lymphocytic leukemia: development of a clinical tool and discovery of recurrent genomic alterations»։ Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 101 (4): 1039–44։ Bibcode:2004PNAS..101.1039S։ PMC 327147։ PMID 14730057։ doi:10.1073/pnas.0304717101 
  33. ↑ Pfeifer D, Pantic M, Skatulla I, Rawluk J, Kreutz C, Martens UM, Fisch P, Timmer J, Veelken H (February 2007)։ «Genome-wide analysis of DNA copy number changes and LOH in CLL using high-density SNP arrays»։ Blood 109 (3): 1202–10։ PMID 17053054։ doi:10.1182/blood-2006-07-034256 
  34. ↑ Gunn SR, Mohammed MS, Gorre ME, Cotter PD, Kim J, Bahler DW, Preobrazhensky SN, Higgins RA, Bolla AR, Ismail SH, de Jong D, Eldering E, van Oers MH, Mellink CH, Keating MJ, Schlette EJ, Abruzzo LV, Robetorye RS (September 2008)։ «Whole-genome scanning by array comparative genomic hybridization as a clinical tool for risk assessment in chronic lymphocytic leukemia»։ J Mol Diagn 10 (5): 442–51։ PMC 2518739։ PMID 18687794։ doi:10.2353/jmoldx.2008.080033 
  35. ↑ «T Cell Prolymphocytic Leukemia»։ AccessMedicine։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-07-07-ին։ Վերցված է 2009-02-04 
  36. ↑ Ascani S, Leoni P, Fraternali Orcioni G, Bearzi I, Piccioli M, Materazzi M, Zinzani PL, Gherlinzoni F, Falini B, Pileri SA (June 1999)։ «T-cell prolymphocytic leukaemia: does the expression of CD8+ phenotype justify the identification of a new subtype? Description of two cases and review of the literature»։ Ann. Oncol. 10 (6): 649–53։ PMID 10442186։ doi:10.1023/A:1008349422735 
  37. ↑ National Cancer Institute (January 1980)։ «Chronic Lymphocytic Leukemia (PDQ) Treatment: Stage I, II, III, and IV Chronic Lymphocytic Leukemia»։ Արխիվացված է օրիգինալից հոկտեմբերի 17, 2007-ին։ Վերցված է 2007-09-04 
  38. ↑ Janssens (2011)։ «Rituximab for Chronic Lymphocytic Leukemia in Treatment-Naïve and Treatment-Experienced Patients»։ Contemporary Oncology 3 (3): 24–36 
  39. ↑ Cheson BD, Bennett JM, Grever M, Kay N, Keating MJ, O'Brien S, Rai KR (1996)։ «National Cancer Institute-sponsored Working Group guidelines for chronic lymphocytic leukemia: revised guidelines for diagnosis and treatment»։ Blood 87 (12): 4990–7։ PMID 8652811։ doi:10.1182/blood.V87.12.4990.bloodjournal87124990 
  40. ↑ Eichhorst BF, Busch R, Hopfinger G, Pasold R, Hensel M, Steinbrecher C, Siehl S, Jäger U, Bergmann M, Stilgenbauer S, Schweighofer C, Wendtner CM, Döhner H, Brittinger G, Emmerich B, Hallek M (2006)։ «Fludarabine plus cyclophosphamide versus fludarabine alone in first-line therapy of younger patients with chronic lymphocytic leukemia»։ Blood 107 (3): 885–91։ PMID 16219797։ doi:10.1182/blood-2005-06-2395 
  41. ↑ Byrd JC, Peterson BL, Morrison VA, Park K, Jacobson R, Hoke E, Vardiman JW, Rai K, Schiffer CA, Larson RA (2003)։ «Randomized phase 2 study of fludarabine with concurrent versus sequential treatment with rituximab in symptomatic, untreated patients with B-cell chronic lymphocytic leukemia: results from Cancer and Leukemia Group B 9712 (CALGB 9712)»։ Blood 101 (1): 6–14։ PMID 12393429։ doi:10.1182/blood-2002-04-1258 
  42. ↑ Keating MJ, O'Brien S, Albitar M, Lerner S, Plunkett W, Giles F, Andreeff M, Cortes J, Faderl S, Thomas D, Koller C, Wierda W, Detry MA, Lynn A, Kantarjian H (2005)։ «Early results of a chemoimmunotherapy regimen of fludarabine, cyclophosphamide, and rituximab as initial therapy for chronic lymphocytic leukemia»։ J. Clin. Oncol. 23 (18): 4079–88։ PMID 15767648։ doi:10.1200/JCO.2005.12.051 
  43. ↑ Khan M, Siddiqi T (December 2018)։ «Targeted Therapies in CLL: Monotherapy Versus Combination Approaches.»։ Current Hematologic Malignancy Reports 13 (6): 525–533։ PMID 30535947 ։ doi:10.1007/s11899-018-0481-7 
  44. ↑ 44,0 44,1 Gribben JG (January 2008)։ «Stem cell transplantation in chronic lymphocytic leukemia»։ Biol. Blood Marrow Transplant. 15 (1 Suppl): 53–8։ PMC 2668540։ PMID 19147079։ doi:10.1016/j.bbmt.2008.10.022 
  45. ↑ Dreger P, Brand R, Hansz J, Milligan D, Corradini P, Finke J, Deliliers GL, Martino R, Russell N, Van Biezen A, Michallet M, Niederwieser D (2003)։ «Treatment-related mortality and graft-versus-leukemia activity after allogeneic stem cell transplantation for chronic lymphocytic leukemia using intensity-reduced conditioning»։ Leukemia 17 (5): 841–8։ PMID 12750695։ doi:10.1038/sj.leu.2402905 
  46. ↑ 46,0 46,1 Shapira T, Pereg D, Lishner M (September 2008)։ «How I treat acute and chronic leukemia in pregnancy»։ Blood Rev. 22 (5): 247–59։ PMID 18472198։ doi:10.1016/j.blre.2008.03.006 
  47. ↑ Rossi D, Lobetti Bodoni C, Genuardi E, Monitillo L, Drandi D, Cerri M, Deambrogi C, Ricca I, Rocci A, Ferrero S, Bernocco E, Capello D, De Paoli L, Bergui L, Boi M, Omedè P, Massaia M, Tarella C, Passera R, Boccadoro M, Gaidano G, Ladetto M (June 2009)։ «Telomere length is an independent predictor of survival, treatment requirement and Richter's syndrome transformation in chronic lymphocytic leukemia.»։ Leukemia 23 (6): 1062–72։ PMID 19340005։ doi:10.1038/leu.2008.399 
  48. ↑ 48,0 48,1 Shanshal M, Haddad RY (April 2012)։ «Chronic Lymphocytic Leukemia»։ Disease-a-Month 58 (4): 153–167։ PMID 22449365։ doi:10.1016/j.disamonth.2012.01.009 
  49. ↑ National Cancer Institute (January 1980)։ «General Information About Chronic Lymphocytic Leukemia»։ Վերցված է 2007-09-04 
  50. ↑ «Chronic lymphocytic leukaemia (CLL) statistics»։ Cancer Research UK։ Վերցված է հոկտեմբերի 27, 2014 
  51. ↑ Rawstron AC, Green MJ, Kuzmicki A, Kennedy B, Fenton JA, Evans PA, O'Connor SJ, Richards SJ, Morgan GJ, Jack AS, Hillmen P (July 2002)։ «Monoclonal B lymphocytes with the characteristics of "indolent" chronic lymphocytic leukemia are present in 3.5% of adults with normal blood counts»։ Blood 100 (2): 635–9։ PMID 12091358։ doi:10.1182/blood.V100.2.635 
  52. ↑ Turgeon, Mary Louise (2005)։ Clinical hematology: theory and procedures։ Hagerstown, MD: Lippincott Williams & Wilkins։ էջ 283։ ISBN 978-0-7817-5007-3։ «Frequency of lymphoid neoplasms. (Source: Modified from WHO Blue Book on Tumour of Hematopoietic and Lymphoid Tissues. 2001, p. 2001.)» 
  53. ↑ Auer Holly (August 10, 2011)։ «Genetically Modified "Serial Killer" T Cells Obliterate Tumors in Patients with Chronic Lymphocytic Leukemia, Penn Researchers Report»։ University of Pennsylvania School of Medicine։ Վերցված է August 12, 2011 
  54. ↑ Porter DL, Levine BL, Kalos M, Bagg A, June CH (2011)։ «Chimeric Antigen Receptor–Modified T Cells in Chronic Lymphoid Leukemia»։ N. Engl. J. Med. 365 (8): 725–33։ PMC 3387277։ PMID 21830940։ doi:10.1056/NEJMoa1103849 
  55. ↑ Kalos M, Levine BL, Porter DL, Katz S, Grupp SA, Bagg A, June CH (2011)։ «T Cells with Chimeric Antigen Receptors Have Potent Antitumor Effects and Can Establish Memory in Patients with Advanced Leukemia»։ Sci. Transl. Med. 3 (95): 95ra73։ PMC 3393096։ PMID 21832238։ doi:10.1126/scitranslmed.3002842 
  56. ↑ 56,0 56,1 Palca Joe (August 11, 2011)։ «Gene Therapy Advance Trains Immune System To Fight Leukemia»։ NPR։ Վերցված է August 12, 2011 
  57. ↑ Bazell Robert (August 10, 2011)։ «New leukemia treatment exceeds 'wildest expectations'»։ NBC News։ Արխիվացված է օրիգինալից March 5, 2013-ին։ Վերցված է August 12, 2011 
  58. ↑ DeNoon Daniel J. (August 10, 2011)։ «Gene Therapy Cures Adult Leukemia»։ WebMD։ Վերցված է August 12, 2011 
  59. ↑ Beasly Deena (August 10, 2011)։ «Gene therapy shown to destroy leukemia tumors»։ Reuters։ Արխիվացված է օրիգինալից September 24, 2015-ին։ Վերցված է August 12, 2011 
  60. ↑ ten Hacken E, Burger JA (2014)։ «Microenvironment dependency in Chronic Lymphocytic Leukemia: The basis for new targeted therapies»։ Pharmacol. Ther. 144 (3): 338–48։ PMID 25050922։ doi:10.1016/j.pharmthera.2014.07.003 
  61. ↑ Forconi Francesco, Fox Christopher P., Bloor Adrian, Devereux Stephen, Gribben John G., Pettitt Andrew, Schuh Anna, McCaig Alison, MacDonald Donald, Fegan Christopher, Bishop Rebecca, Yates Francesca, Vicente Samuel Munoz, Brock Kristian, Rawstron Andy, Munir Talha, Hillmen Peter (2017-12-07)։ «Initial Results of Ibrutinib Plus Venetoclax in Relapsed, Refractory CLL (Bloodwise TAP CLARITY Study): High Rates of Overall Response, Complete Remission and MRD Eradication after 6 Months of Combination Therapy»։ Blood 130 (Suppl 1): 428 

Արտաքն հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դասակարգում
Արտաքին աղբյուրներ
 Այս հոդվածը կատեգորիայի կարիք ունի։
Դուք կարող եք օգնել նախագծին՝ կատեգորիա գտնել կամ ստեղծել ու ավելացնել հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Քրոնիկ_լիմֆոցիտար_լեյկեմիա&oldid=8597315» էջից