Քլամիդիոմոնադ

Քլամիդիոմոնադ

Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Ենթաթագավորություն	Viridiplantae
Ինֆրաթագավորություն	Կանաչ ջրիմուռներ (Chlorophyta)
Դաս	Պրոտոկոկային ջրիմուռներ (Chlorophyceae)
Կարգ	Volvocales
Ընտանիք	Chlamydomonadaceae
Ցեղ	Քլամիդիոմոնադ (Chlamydomonas) Ehrenb., 1833

Քլամիդոմոնադ (լատին․՝ Chlamydomonas), վոլվոքսայինների կարգի կանաչ, միաբջիջ ջրիմուռ։ Հայտնի է ավելի քան 500 տեսակ։

Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայաստանում՝ 4 տեսակ՝

Քլամիդոմոնաս խիտ (Chlamydomonas conferta),
Քլամիդոմոնաս էլիպսաձև (Chlamydomonas elliptica) և այլն։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Քլամիդոմոնադ» հունարեն նշանակում է պարզագույն օրգանիզմ, որը ծածկված է «հագուստով»՝ թաղանթով։ Քլամիդոմոնադը լավ երևում է մանրադիտակով։

Էկոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քլամիդոմոնադի կառուցվածքը.
1. Մտրակներ
2. Վակուոլներ
3. Թաղանթ
4. Աչիկներ
5. Կորիզ
6. Քրոմատոֆոր

Բնակվում է ջրափոսերում, առուներում, որոշ տեսակներ՝ սառույցի և ձյան վրա՝ առաջացնելով դրանց «ծաղկում»։ Տարածված է քաղցրահամ, հատկապես ազոտային միացություններով հարուստ փոքր ջրամբարներում։

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տանձաձև մանր, շարժուն, միաբջիջ օրգանիզմ է։ Առջևի ծայրը՝ սրացած, որտեղ ունի 2 հավասար մտրակ, որոնց օգնությամբ շարժվում է։ Բջիջը հարթ է՝ պատված պեկտինային թաղանթով, ունի երկու մտրակ։ Բջջի ետին մասում գտնվում է կանաչ, բաժականման քրոմատոֆոբը, առջևի մասում՝ անգույն պրոտոպլազման կորիզով։ Առջևի մասում է գտնվում նաև կարմիր լուսազգայուն աչքը։ Ցիտոպլազմայում գտնվում է կորիզը, իսկ մտրակների հիմքի մոտ՝ երկու փոքր բբախող վակուոլ։

Քլամիդոմոնադը սնվում է ոչ միայն ֆոտոսինթեզի ընթացքում առաջացած, այլ պատրաստի օրգանական նյութերով, որոնք բջիջը կլանում է ամբողջ մակերեսով։

Քլամիդոմոնադը լուսազգայուն աչիկով ընկալում է լույսը և մտրակների օգնությամբ շարժվում դեպի այն։ Բաբախող վակուոլները ծառայում են ներթափանցած ջրի հավելյալ քանակի հեռացման համար։

Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բազմանում է անսեռ (զոոսպորներով) և սեռական (իզոգամիա կամ հետերոգամիա) ճանապարհներով։

Անսեռ

Ամռանը նպաստավոր պայմաններում քլամիդոմոնադը բազմանում է անսեռ եղանակով, որի ընթացքում կորցնում է մտրակները։ Այնուհետև նրա պարունակությունը՝ կորիզը և ցիտոպլազման, կիսվում են 2, 4, իսկ երբեմն նաև՝ 8 մասի, որոնցից դեռևս մայրական օրգանիզմում ձևավորվում են հատուկ բջիջներ՝ սպորներ։ Այն սպորները, որոնք ունեն երկարավուն մտրակ, շարժուն են, կոչվում են զոոսպորներ։ Դրանք ընդհանուր կառուցվածքով նման են մայրական օրգանիզմին, բայց ավելի փոքր են և ցելյուլոզային թաղանթ չունեն։ Զոսպորները մայրական օրգանիզմից դուրս գալով վերածվում են հասուն ձևի։

Սեռական

Անբարենպաստ պայմաններում (ցուրտ, ջրամբարի չորոցում, սննդանյութի բացակայություն) քլամիդոմոնադը բազմանում է սեռական եղանակով։ Սեռական բազմացման ընթացքում քլամիդոմոնադի մայրական բջիջը բաժանվում է, առաջանում են երկու մտրակ ունեցող մեծ քանակությամբ (8-64) շարժուն, փոքրիկ գոյացություններ, որոնք սեռական բջիջներ՝ գամետներ են։ Սրանք արտաքնապես նման են իրար, սակայն արական գամետները շարժուն են, մինչդեռ իգական գամետները՝ սակավաշարժ։

Գամետները, դուրս գալով մայրական բջջի թաղանթից, լողում են ջրում։ Տարբեր առանձնյակների գամետները զույգերով միաձուլվում են՝ ձևավորվում է զիգոտը և պատվում հաստ, ամուր թաղանթով։ Այդպես զիգոտը ձմեռում է, իսկ գարնանը, երբ բարենպաստ պայմաններ են, բաժանվում է՝ առաջացնելով 4 քլամիդոմոնադ, որոնք մայրական բջջից դուրս են գալիս, աճում ու վերածվում են հասուն առանձնյակի։

Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Chlamydomonas angulosa Dill.
Chlamydomonas augustae Skuja
Chlamydomonas bebaryana Gorosch.
Chlamydomonas biciliata Korsch.
Chlamydomonas bolyaiana Kol.
Chlamydomonas brachyura G.S.West
Chlamydomonas braunii Gorosch.
Chlamydomonas bullosa Butcher
Chlamydomonas caudata Wille
Chlamydomonas cienkowskii Schmidle
Chlamydomonas coccifera Gorosch.
Chlamydomonas coccoides Butcher
Chlamydomonas communis Show
Chlamydomonas dangeardii Chimiel.
Chlamydomonas dinobryonii G. M. Smith, 1920
Chlamydomonas dorsoventralis Pascher
Chlamydomonas dysosmos Moewus, 1931
Chlamydomonas ehrenbergii Gorosch.
Chlamydomonas epiphytica G. M. Smith
Chlamydomonas eugametos Moewus, 1931
Chlamydomonas fenestrata Whitford
Chlamydomonas frigida Skuja
Chlamydomonas globosa Snow
Chlamydomonas globus Show
Chlamydomonas gloeogama Korschikoff
Chlamydomonas gloeopara Rodhe and Skuja
Chlamydomonas gracilis Snow
Chlamydomonas gregaria
Chlamydomonas hallensis
Chlamydomonas hedleyi Lee, et Al., 1974
Chlamydomonas humicola Lucksch, 1932
Chlamydomonas incerta Pascher
Chlamydomonas intermedia Chodat
Chlamydomonas komma Skuja
Chlamydomonas monadina Stein
Chlamydomonas monoica Strehlow
Chlamydomonas monpulsata Butcher
Chlamydomonas mucicola Schmidle
Chlamydomonas nasuta Korschikoff
Chlamydomonas neinhardii Palmer
Chlamydomonas nivalis (Bauer) Wille
Chlamydomonas nomadina
Chlamydomonas ohioensis Wailes
Chlamydomonas oogamum Moewus
Chlamydomonas palla Butcher
Chlamydomonas parkeae Etti
Chlamydomonas patellaria Whitford
Chlamydomonas penium Pascher
Chlamydomonas pertusa Chodat
Chlamydomonas pertyi Goroshankin
Chlamydomonas pigra Butcher
Chlamydomonas platystigma Pascher
Chlamydomonas plethora Butcher
Chlamydomonas polypyrenoideum Prescott
Chlamydomonas proteus Pringsheim, 1930
Chlamydomonas provasolii Lee, et Al., 1979
Chlamydomonas pseudagloe Pascher, 1927
Chlamydomonas pseudococcum Lucksch, 1932
Chlamydomonas pseudopertyi Pascher, 1927
Chlamydomonas pulchra Pringsheim, 1930
Chlamydomonas pulsatilla Wohlenw.
Chlamydomonas pulvisculus (O.F.Mueller) G. C. Ehrenberg
Chlamydomonas quadrilobata N.Carter
Chlamydomonas reginae Etti and Green
Chlamydomonas reinhardtii Dangeard, 1899
Chlamydomonas rotula
Chlamydomonas rugosa Butcher
Chlamydomonas sagittula Skuja
Chlamydomonas sanguinea Lagerheim
Chlamydomonas semiampla Butcher
Chlamydomonas snowiae Printz
Chlamydomonas snowii Printz, 1914
Chlamydomonas sphagnicola Fritsch and Rich
Chlamydomonas spreta Butcher
Chlamydomonas stagnophila Butcher
Chlamydomonas subasymmetrica
Chlamydomonas subcaudata Wille
Chlamydomonas subehrenbergii Butcher
Chlamydomonas submarina Verschaffelt
Chlamydomonas uva-maris
Chlamydomonas vectensis
Chlamydomonas vernalis Skuja
Chlamydomonas yellowstonensis Kol.

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարմիր ձյուն

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 54)։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քլամիդիոմոնադ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քլամիդիոմոնադ» հոդվածին։