Քայլող արմավենի
| Քայլող արմավենի | |
 Քայլող արմավենի | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Արմավենածաղկավորներ (Arecales) |
| Ընտանիք | Արմավենազգիներ (Arecaceae) |
| Ցեղ | Socratea |
| Տեսակ | Քայլող արմավենի (S. exorrhiza) |
| Միջազգային անվանում | |
| Socratea exorrhiza | |
| Կարգավիճակ | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Քիչ մտահոգող տեսակ | |
Socratea exorrhiza կամ Քայլող արմավենի, ծառ, որն աճում է Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկայի Արևադարձային անտառներում։ Բույսի բարձրությունը կարող է հասնել 25 մ-ի, իսկ ցողունի տրամագիծը՝ 16 սմ[1], սակայն միջին չափը համապատասխանաբար 15-20 մ է և 12 սմ[2]։ Այն ունի անսովոր ցցված արմատներ, որոնց գործառույթը քննարկման առարկա է հանդիսանում։ Արմավենու ծառը փոշոտվում է բզեզներով։ Նրա սերմերով և սածիլներով սնվում են տարբեր օրգանիզմներ։
Ձգված արմատների գործառույթը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1961 թվականին բրիտանացի գիտնական Քորները ենթադրեց, որ մերկ արմատներով արմավենու անսովոր ցցված արմատները կենսաբանական ադապտացիա են, որը թույլ է տալիս արմավենուն աճել անտառի ճահճացած տարածքներում։ Մինչ օրս չկա որևէ ապացույց, որ ցցված արմատները իրականում կենսաբանական հարմարեցում են։
1980 թվականին Ջոն Հ. Բոդլին առաջարկեց, որ ցցված արմատները թույլ են տալիս արմավենուն «հեռանալ» իր աճման կետից, եթե մեկ այլ ծառ ընկնի արմատների վրա և վնասի դրանք։ Եթե դա տեղի ունենա, ապա արմավենիները կառաջացնեն նոր ուղղաձիգ արմատներ՝ հավասարակշռությունը պահպանելու համար, և հին արմատները կմահանան։ 2009 թվականի դեկտեմբերին Skeptical Inquirer ամսագրում ամերիկացի գրող Բենջամին Ռեդֆորդն իր կարծիքն արտահայտեց այս հարցի վերաբերյալ. «Ծիծաղելի կլիներ, եթե ծառերը քայլեին անձրևային անտառի միջով, քանի դեռ ոչ ոք չի դիտում, բայց սա պարզապես առասպել է», և այնուհետև մեջբերեց. այն հաստատող երկու մանրամասն ուսումնասիրություններ:
Այդ ժամանակից ի վեր առաջարկվել են ցցված արմատների այլ առավելություններ սովորական արմատների նկատմամբ։ Սուեյնը 1983-ին առաջարկեց, որ արմատների այսպիսի առանձնահատկությունը թույլ է տալիս արմավենիներին աճել շատ աղբ ունեցող վայրերում (օրինակ՝ չոր գերաններ), քանի որ նրանք կարող են խուսափել խոչընդոտներից՝ շարժելով արմատները։ Նույն տարում Հարթշորնը ենթադրեց, որ ցցված արմատները թույլ են տալիս արմավենիները աճեն դեպի վեր՝ հասնելու լույսին, առանց ցողունի տրամագիծը մեծացնելու։ Արմատները արմավենին դարձնում են ավելի կայուն, ուստի այն կարող է աճել ավելի բարձր և արագ, քան մյուսները։ Ի հավելումն, ցցված արմատները թույլ են տալիս քայլող արմավենուն ավելի քիչ կենսազանգված ծախսել ստորգետնյա արմատների վրա, քան մյուս արմավենիները՝ թողնելով ավելի շատ էներգիա գետնի վերևում աճող արմատներին։ Ենթադրվել է նաև, որ նման արմատները կարող են առավելություն տալ երբ աճում է լանջին, բայց դրա ապացույցը չի հայտնաբերվել։
Տերևների մորֆոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քայլող արմավենու տերևները, որոնք աճում են արևի տակ, ավելի հաստ են, ունեն ավելի շատ տրիխոմներ և ավելի շատ ստոմաներ, քան նրանք, որոնք աճում են ստվերում[3]։
Գիշատիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սպիտակ շուրթերով պեկկարիաները սպառում են քայլող արմավենու սերմերի մեծ մասը և կարևոր դեր են խաղում դրանց պոպուլյացիայի սահմանափակման գործում[4]։
Վերարտադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քայլող արմավենին հիմնականում ծաղկում է չոր սեզոնին[5], փոշոտումը կատարվում է բզեզների միջոցով։ Սերմերը կշռում են մոտ 3,5 գ և ունեն մոտ 2 սմ երկարություն և 1,5 սմ լայնություն, դրանց միայն 45%-ն է բողբոջում, և դրանց մոտ մեկ քառորդը ոչնչանում են[6]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Zotz, G.; Vollrath, B. (2003). «The epiphyte vegetation of the palm Socratea exorrhiza - correlations with tree size, tree age and bryophyte cover» (PDF). Journal of Tropical Ecology. 19: 81–90. doi:10.1017/S0266467403003092. S2CID 56431960. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 27-ին.
- ↑ Michael J. Balick (Summer 1985). «The indigenous palm flora of "Las Gaviotas" Colombia, including observations on local names and uses». 30 (3): 10.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն) - ↑ Araus, José Luis; Hogan, K. (1994 թ․ հունիս). «Leaf structure and patterns of photoinhibition in two neotropical palms in clearings and forest understory during the dry season». American Journal of Botany. jstor: Botanical Society of America. 81 (6): 726–738. doi:10.2307/2445651. JSTOR 2445651.
- ↑ Keuroghlian, Alexine; Eaton, Donald (2009). «Removal of palm fruits and ecosystem engineering in palm stands by white-lipped peccaries (Tayassu pecari) and other frugivores in an isolated Atlantic Forest fragment». Biodiversity and Conservation. 18 (7): 1733–1750. doi:10.1007/s10531-008-9554-6. ISSN 1572-9710. S2CID 6351071.
- ↑ Henderson, A.; Fischer, B.; Scariot, A.; Whitaker Pacheco, M. A.; Pardini, R. (2000). «Flowering Phenology of a Palm Community in a Central Amazon Forest». Brittonia. 52 (2): 149–159. doi:10.2307/2666506. JSTOR 2666506. S2CID 19350190.
- ↑ Pacheco, M. A. W. (2001). «Effects of Flooding and Herbivores on Variation in Recruitment of Palms between Habitats». Journal of Ecology. 89 (3): 358–366. doi:10.1046/j.1365-2745.2001.00548.x. JSTOR 3072281.
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քայլող արմավենի» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քայլող արմավենի» հոդվածին։ |
| ||||||||||
