Փիղն ու Մոսկան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Փիղն ու Մոսկան
ռուս.՝ Слон и Моська
Տեսակառակ և պոեզիա
Ժանրպոեզիա
ՀեղինակԻվան Կռիլով
 Elephant and Pug

«Փիղն ու Մոսկան» (ռուս.՝ «Слон и Моська»), Իվան Կռիլովի առակը՝ գրված 1808 թվականի նոյեմբերի սկզբից ոչ ուշ և նույն թվականին էլ առաջին անգամ տպագրված «Դրամատիկական բանբեր» ամսագրում (այս հրատարակության վերջին առակը[1]): Կռիլովի ստեղծագործությունների ժողովածուների մեջ զետեղված է առակների երրորդ գրքում։

Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առակը պատմում է Փղի, որը տարվում է փողոցներով և Մասկայի (մաստիֆ շուն[2]) մասին, որը Փղի վրա հաչում է։ Մեկ այլ շան դիտողությանը, որ Փիղը նույնիսկ չի նկատում Մոսկայի կատաղությունը, Մոսկան առարկում է, որ շների մեջ իր հեղինակությունը հաչելուց մեծանում է, քանի որ, հարձակվելով Փղի վրա, ինքն ուժեղ ու անվախ է թվում։

Սյուժեի ծագումը հստակ չէ։ 1797 թվականի ամռանը Մոսկվայով Սանկտ Պետերբուրգ է տեղափոխվել մի փիղ, որը Բուխարայի դիվանագիտական նվերն էր։ Առակի 1944 թվականի հրատարակության մեկնաբանություններում հաղորդվում է, որ «Փիղն ու Մոսկան» «թեմայով և սյուժետային մոտիվներով մոտ է Ա. Պ. Սումարոկովի «Մուկն ու փիղը» առակին»։ Ալեքսանդր Պլետնևը ենթադրում է, որ սյուժեն ներշնչված է «Պարսկական փիղը, որը 1796 թվականին բերվել է Մոսկվա» լուբոկից, որտեղ փոքրիկ շնիկը հաչում է փղի վրա[3] (ըստ ամենայնի, նախնական պատկերում շունը բացակայում էր և ավելացվել էր հետագայում առակի ազդեցության տակ[4]): Ե. Ա. Կլիմակինը խոսում է գերմանացի առակագիր Խ. Ֆ. Գելլերտի «Կանաչ էշը» (գերմ.՝ Der grüne Esel) առակի սյուժեի մասին, որը «կանխագուշակում է» Կռիլովի առակը[5]։ Յա. Կ. Գրոտը 19-րդ դարում որպես առակի «նախատիպ» մատնանշել է[6] հենց Կռիլովի «Փիլիսոփայի մտքերը նորաձևության մեջ» սատիրայում[7].

... երիտասարդը, երբ կատակում է կարևոր բաների մասին՝ առանց դրանք հասկանալու իր խելքի չնչինության պատճառով, նա այդ ժամանակ այնքան լավիկն է, ինչպես բոլոնեզյան շունը, որը նետվում է դրագունական բարձրահասակ կապիտանի վրա և ցանկանում նրան պատառոտել, մինչ նա անտարբեր ծխում է իր ծխամորճը՝ ուշադրություն չդարձնելով նրա ցասմանը։

Առակում բացակայում է բարոյախրատական վերջաբանը, ինչը հաճախ է հանդիպում Կռիլովի առակներում (բարոյախրատական վերջաբանը բացակայում է 198 առակներից 80-ում[8]):

Վերլուծություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քսան տողանոց չափածոն գրված է տարբեր ոտքերի յամբերով՝ միաոտքից մինչև վեցոտքանի («ազատ չափածո»[9]):

Առաջին քառատողը պարունակում է 12 հատ «օ» տառ, ըստ Ա. Ս. Յակուշկևիչի՝ դա ստեղծում է լայն բացած բերաններով անբանների ամբոխի պատկեր։ Հաջորդ քառյակում Մոսկայի կերպարի ներմուծումն ուղեկցվում է «ш», «с», «з», «ж», «зж» սուլական-շչական հնչյուններով, որոնք, ինչպես բազմաթիվ «ռ»-երը, ստեղծում են հաչոցի, իրարանցման, մռնչոցի տպավորություն, բայերի առատությունն ընդգծում է դեկորացիաների հերթափոխը[8]։

Առակի գաղափարը բուռն գործունեության նմանակումն ու մտացածին մեծության ստեղծումը դատապարտելն է[8], Փիղը խորհրդանշում է ճշմարիտ ձիրքն ու տաղանդը, Մոսկան ներկայացնում է քննադատամոլությունը[10]։

Թևավոր արտահայտություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առակի վերջին արտահայտությունը՝

Ա՜յ, Մոսկա, իմացիր՝ ուժեղ է նա,

Որ հաչում է Փղի վրա։

որպես ժողովրդական ասացվածք նշվել է արդեն 1822 թվականին[1]։ Ընդգրկված է Աշուկինների թևավոր արտահայտությունների ցանկում (1955)[11]։ Կոնստանտին Դուշենկոն ներկայացրել է առակի ևս երեք հանրաճանաչ մեջբերումներ. վերնագիրը, «փողոցներով փիղ էին տանում», «առանց ծեծկռտուքի ... ընկնել մեծ կռվարարների մեջ»[12]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Комментарии к басне. // Иван Андреевич Крылов. Сочинения. Ч. 1. Изд. Ремезовой, 1894. — С. 67.
  2. ↑ Моська(չաշխատող հղում). // Н. М. Шанский, Т. А. Боброва. Школьный этимологический словарь русского языка. Происхождение слов. М.: Дрофа, 2004.
  3. ↑ Плетнева А. А. Повесть Н. В. Гоголя «Нос» и лубочная традиция. // Новое литературное обозрение. — 2003. — № 61. — С. 152—163.
  4. ↑ «Коллекция лубков Государственного Литературного Музея». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 10-ին. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 9-ին.
  5. ↑ Климакина Е. А. О баснях Х. Ф. Геллерта Արխիվացված 2015-02-08 Wayback Machine. // Вестник гуманитарного института ТГУ. Спецвыпуск. Материалы международной научной конференции «Диалог между Россией и Германией: филологические и социокультурные аспекты», 14—15 мая 2010 года, г. Тольятти. — Тольятти: ТГУ, 2010. — Вып. 2(8). — С. 39.
  6. ↑ Грот Я. К. «Почта Духов». // Сокращённая историческая хрестоматия. — В. Спиридонов и А. Михайлов, 1908. С. 528.
  7. ↑ Иван Андреевич Крылов. Мысли философа по моде, или Способ казаться разумным, не имея ни капли разума.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 А. С. Янушкевич. История русской литературы первой трети XIX века. — М.: Флинта, 2013. — 748 с. — ISBN 978-5-9765-1508-6. — С. 261—263.
  9. ↑ Вольный стих. // Краткая литературная энциклопедия: В 9 т. — М.: Советская энциклопедия, 1962—1978.
  10. ↑ Комментарии к басне. // Иван Андреевич Крылов. Полное собрание стихотворений: Лирические стихотворения и пьесы. — М.: Советский писатель, 1937.
  11. ↑ Ашукин Н. С., Ашукина М. Г. Крылатые слова Արխիվացված 2015-02-08 Wayback Machine. Художественная литература, 1955.
  12. ↑ Душенко К. Большой словарь цитат и крылатых выражений. — М.: Эксмо, 2011.

Литература[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Федута А. Басня И. А. Крылова «Слон и Моська» в русской литературе 1920-х — 1930-х годов // Meninis tekstas: Suvokimas. Analizė. Interpretacija. Nr.5. Mokslinių straipsnių rinkinys = Художественный текст: Восприятие. Анализ. Интерпретация. № 5. Сборник научных статей. — Vilnius: Вильнюсский педагогический университет, 2006. — С. 137—145.
  • Клепиков С. А., Бонч-Бруевич В. Д. И. А. Крылов и его произведения в русской народной картинке. — Гос. литературный музей, 1950.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Փիղն_ու_Մոսկան&oldid=9366627» էջից