Ցիկլիզին

Ցիկլիզին
Քիմիական բանաձև	C₁₈H₂₂N₂
Մոլային զանգված	4,4E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար	82-92-8
PubChem	6726
EINECS համար	201-445-5
SMILES	CN1CCN(CC1)C(C2=CC=CC=C2)C3=CC=CC=C3
ЕС	201-445-5
ChEBI	6470
	Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Ցիկլիզին, դեղամիջոց, որն ունի վաճառքային տարբեր անուններ, ցուցված է սրտխառնոցի, փսխումների և գլխապտույտի ժամանակ մոտոր հիվանդությունների դեպքում^[2]։ Կարող է օգտագործվել նաև ընդհանուր անզգայացումից և օփիոիդներից առաջացաց սրտխառնոցների ժամանակ^[2]^[3]։ Ներմուծվում է օրգանիզմ բերանով, ուղիղ աղիքով կամ ներերակային ճանապարհներով^[3]^[4]։

Ընդհանուր կողմնակի էֆեկտներն են՝ քնկոտությունը, բերանի չորություն, փորկապություն և տեսողության խնդիրներ^[5]։ Առավել վտանգավոր կողմնակի էֆեկտներից են արյան ճնշման իջեցումը և միզակապությունը^[5]։ Սովորաբար խորհուրդ չի տրվում օգտագործել փոքր երեխաներին և գլաուկոմայով հիվանդներին^[2]^[6]։ Տեսականորեն անվտանգ է հղիության ընթացքում, սակայն լիակատար ուսւմնասիրություննոր չեն արվել^[7]։ Դեղը պատկանում է հակախոլիներգիկ և հակահիստամինային դեղերի ընտանիքին^[3]^[6]։

Ցիկլիզինը հայտնաբերվել է 1947 թվականին^[8]։ Այն ընդգրկված է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության հիմնական դեղերի և առողջապահության համակարգում անհրաժեշտ առավել անվտանգ ու արդյունավետ դեղերի ցանկում։ ԱՄՆ-ում դեղը վաճառվում է առանց դեղատոմսի^[6]։

Բժշկական օգտագործում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցուցված է սրտխառնոցի, փսխումների և գլխապտույտի ժամանակ մոտոր հիվանդությունների դեպքում և հետվիրահատական շրջանում ընդհանուր անզգայացումից ու օփիոիդնեիր օգտագործումից հետո։ Օգտագործում են նաև հղիների սրտխառնոցների ժամանակ՝ չնայած որ դեղը արտադրողը խորհուրդ է տալիս հղիներին զերծ մնալ դեղի օգտագործումից։ Գերջրազրկված հղիները ընդունում են դեղը հիվանդանոցային պայմաններում մասնագտների հսկողության տակ։ Ցուցումից դուրս օգտագործում են օփիոիդների ազդեցությունը ուժեղացնելու համար^[9]։

Դիկոնալ(Diconal) դեղը ցիկլիզինի և օփիոիդ դիպիպանոլի համադրումն է^[10]։ Դիպիպանոն դեղը գտնվում է խիստ վերահսկվող նյութերի ցանկում ԱՄՆ-ում, քանի որ ունի չարաշահման կարողություն։

Հակացուցումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հակամուսկարինային ազդեցության մեխանիզմի պատճառով պետք է պահպանել զգուշություն շականակագեղձի հիպերտրոֆիայի, միզակապության և փականկյուն գլաուկոմայի ժամանակ։ Լյարդի հիվանդությունը սրում է նրա սեդատիվ էֆեկտները^[9]։

Բացասական հետևանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընդհանուր (մոտ 10%) - քնկոտություն, բերանի չորություն։

Ոչ հաճախադեպ (1%-10%) - գլխացավ, հոգեշարժողական խանգարում, դերմատիտ, հակամուսկարինային ազդեցություն դիպլոպիայի ձևով, տախիկարդիա, փորկապություն, միզակապություն և ստամոքս-աղիքային դիսբալանս։

Հազվադեպ (1%-ից քիչ) - գերզգայուն ռեակցիաներ(բրոնխոսպազմ,անոթային այտուց,անաֆիլաքսիա, ցան և լուսազգայնություն), արտաբրգային էֆեկտներ, գլխապտույտ, հուզմունք, դեպրեսիա, քնի դիսբալանս, դող, լյարդի դիսֆունկցիա և հալուցինացիաներ։

Դեղաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցիկլիզինը պիպարազինի ածանցիալ է Հիստամին H₁ ռեցեպտորի ագոնիստ(հակահիստամինային) ակտիվությամբ։ Ազդեցությունը պաշարող էֆեկտն է կինետոզների դեպքում,սակայն մեխանիզմը անհայտ է։ Կարող է ունենալ ազդեցություն վեստիբուլյար ապարատի և տրիգերյան զոնայի քեմոընկալիչների վրա։ Ցիկլիզինը գործում է կենտրոնական ազդեցությամբ ացետիլխոլիներգիկ (հակամուսկաինային) ուղիով^[9]։

Սինթեզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցիկլիզին կարելի է ստանալ Էսշվեյլեր-Կլարկի մեթիլացումով դիֆենիլմեթիլպիպերազինից կամ բենզահիդրիլի բրոմիդի և 1-մեթիլպիպերազինի փոխազդոցությունից ացետիլնիտրիտլի միջավայրում՝ դեղի հիդրոբրոմիդային աղը ստանալու համար։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցիկլիզինը սինթեզվել է Burroughs Wellcome (այսօր GlaxoSmithKline) ընկերության կողմից հակավիստամինային խմբի պրեպարատների ուսումնասիրություների և սինթեզի ժամանակ։ Այն արագ կիրառություն ստացավ կլինիկայում՝ որպես ուժեղ և երկար ազդեցությամբ հակափսխումային դեղ։ Ընկերությունը պրեպարատը անվանեց ցիկլիզինի հիդրոքլորիդ (մարեզինի հիդրոքլորիդ) և սկսեց վաճառել ԱՄՆ-ում Մարեզին (Marezine) անվամբ։ Այնուհետև սկսեցին վաճառել Ֆրանսիայում նույն անվանումով 1965 թվականին^[11]^[12]։

Այս պրեպարատը ավելի լայն տարածում ստացավ, երբ ՆԱՍԱ-ն այն օգտագործեց դեպի լուսին առաջին թռիչքի ժամանակ, որպես հակափսխումային պրեպարատ։ Ցիկլիզինը շատ երկրներում հայտնի է որպես հակափսխումային պրեպարատ։ Շատ երկրներում վաճառվում է առանց դեղատոմսի իր լավ տաելիության պատճառով, բայց այնուամենայնիվ այդքան էլ լավ ուսումնասիրված չէ^[11]^[13]։

Հասարակություն և մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ մարդիկ օգտագործում են ցիկլիզինը մեթադոնի հետ համակցված հոգեմետ ազդեցությունը ուժեղացնելու համար^[14]։ Այն իր հանգստացնող հատկության պատճառով հակախելիներգիկ էֆեկտով հարուցում է հալյուցինացիաներ^[15]։

Ապօրինի կերպով օգտագործում են շների մրցավազքի ժամանակ սաբոտաժ առաջացնելու նպատակով^[16]։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցիկլիզին հիդրոքլորիդ դեղահատ և ցիտիզին լակտատի լուծույթ միջմկանային և ներերակային ներարկումների համար։ Վաճառքային անվանումը Վալոիդ է (Valoid^[9]) (Մեծ Բրիտանիայում, Հարաֆային Աֆրիկայում)։ ԱՄՆ-ում այն հայտնի է Մարեզին (Marezine), Մարզինե (Marzine) կամ Էմոքուիլ (Emoquil) անվանումներով։ Ցիկլիզինը երեխաների համար դոզավորված ձևով վաճառվում էր Բենինի անվանումով ԱՄՆ-ում, սակայն 2012 թվականին դադարեցվեց և փոխարինվեց Մեցլիզինե (meclizine) անվանումով^[17]։

Ցիկլիզինի ածանցյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կառուցվածքային համեմատություն Ցիկլիզինի և H₁ անտագոնիստների միջև^[18]

Բաղադրություն	R¹	R²
Ցիկլիզին(Cyclizine)	H	CH₃
Քլորցիկլիզին(Chlorcyclizine)	Cl	CH₃
Մեցիլիզին(Meclizine)	Cl
Բուցիլիզին(Buclizine)	Cl
Օքսատոմիդ(Oxatomide)	H
Հիդրոզին(Hydroxyzine)	Cl
Ցետիրիզին(Cetirizine)	Cl

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 CYCLIZINE
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 «Cyclizine 50mg Tablets - Summary of Product Characteristics (SPC) - (eMC)»։ www.medicines.org.uk։ մարտի 27, 2015։ Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 20, 2016-ին։ Վերցված է դեկտեմբերի 13, 2016
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ (2015)։ Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease: Pathophysiology, Diagnosis, Management։ Elsevier Health Sciences։ էջ 218։ ISBN 9781455749898։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-12-20-ին
↑ World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019։ Geneva: World Health Organization։ 2019։ WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO
↑ ^5,0 ^5,1 «Cyclizine Side Effects in Detail - Drugs.com»։ www.drugs.com։ Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 21, 2016-ին։ Վերցված է դեկտեմբերի 13, 2016
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 «Cyclizine: Indications, Side Effects, Warnings - Drugs.com»։ www.drugs.com։ Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 21, 2016-ին։ Վերցված է դեկտեմբերի 13, 2016
↑ «Cyclizine Use During Pregnancy | Drugs.com»։ www.drugs.com։ Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 21, 2016-ին։ Վերցված է դեկտեմբերի 13, 2016
↑ Williams P (2010)։ The story of the Wellcome Trust : unlocking Sir Henry's legacy to medical research։ Hindringham: JJG։ էջ 14։ ISBN 9781899163922։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-12-20-ին
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 «Valoid Tablets by Amdipharm»։ Electronic Medicines Compendium։ Datapharm։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին։ Վերցված է 2011-10-01
↑ «Diconal Tablets by Amdipharm»։ Electronic Medicines Compendium։ Datapharm։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-04-01-ին։ Վերցված է 2008-08-05
↑ ^11,0 ^11,1 Sneader W (2005)։ Drug discovery: a history։ John Wiley & Sons։ էջ 404։ ISBN 0-471-89979-8։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-10-ին
↑ Sittig M (1988)։ Pharmaceutical manufacturing encyclopedia։ William Andrew։ էջ 406։ ISBN 0-8155-1144-2։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-10-ին
↑ «Archived copy»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2015-04-02-ին։ Վերցված է 2015-03-09
↑ «Cyclizine abuse among a group of opiate dependents receiving methadone»։ British Journal of Addiction 84 (8): 929–34։ August 1989։ PMID 2775912։ doi:10.1111/j.1360-0443.1989.tb00766.x
↑ «Cyclizine abuse by teenagers in Utah»։ The American Journal of Emergency Medicine 14 (5): 472–4։ September 1996։ PMID 8765114։ doi:10.1016/S0735-6757(96)90156-4
↑ Conor Ryan for The Independent. June 20, 2013 IGB left with €250k bill after dog doping case Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine.
↑ «Bonine for Kids»։ Insight Pharmaceuticals։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-09-17-ին
↑ Lemke TL, Williams DA, Roche VF և այլք:, eds. (2013)։ Foye's Principles of Medicinal Chemistry (7th ed.)։ Philadelphia: Wolters Kluwer Health / Lippincott Williams & Wilkins։ էջ 1056։ ISBN 978-1-60913-345-0

[_09221aee811db3fa-1] 1,0 ^1,1 CYCLIZINE

[ERC2015-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 «Cyclizine 50mg Tablets - Summary of Product Characteristics (SPC) - (eMC)»։ www.medicines.org.uk։ մարտի 27, 2015։ Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 20, 2016-ին։ Վերցված է դեկտեմբերի 13, 2016

[Fe2015-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ (2015)։ Sleisenger and Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease: Pathophysiology, Diagnosis, Management։ Elsevier Health Sciences։ էջ 218։ ISBN 9781455749898։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-12-20-ին

[WHO21st-4] World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019։ Geneva: World Health Organization։ 2019։ WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO

[SFX2016-5] 5,0 ^5,1 «Cyclizine Side Effects in Detail - Drugs.com»։ www.drugs.com։ Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 21, 2016-ին։ Վերցված է դեկտեմբերի 13, 2016

[CDI2016-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 «Cyclizine: Indications, Side Effects, Warnings - Drugs.com»։ www.drugs.com։ Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 21, 2016-ին։ Վերցված է դեկտեմբերի 13, 2016

[7] «Cyclizine Use During Pregnancy | Drugs.com»։ www.drugs.com։ Արխիվացված է օրիգինալից դեկտեմբերի 21, 2016-ին։ Վերցված է դեկտեմբերի 13, 2016

[8] Williams P (2010)։ The story of the Wellcome Trust : unlocking Sir Henry's legacy to medical research։ Hindringham: JJG։ էջ 14։ ISBN 9781899163922։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-12-20-ին

[valoid-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 «Valoid Tablets by Amdipharm»։ Electronic Medicines Compendium։ Datapharm։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին։ Վերցված է 2011-10-01

[10] «Diconal Tablets by Amdipharm»։ Electronic Medicines Compendium։ Datapharm։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-04-01-ին։ Վերցված է 2008-08-05

[discovery-11] 11,0 ^11,1 Sneader W (2005)։ Drug discovery: a history։ John Wiley & Sons։ էջ 404։ ISBN 0-471-89979-8։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-10-ին

[ph-manufacturing-12] Sittig M (1988)։ Pharmaceutical manufacturing encyclopedia։ William Andrew։ էջ 406։ ISBN 0-8155-1144-2։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-10-ին

[13] «Archived copy»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2015-04-02-ին։ Վերցված է 2015-03-09

[14] «Cyclizine abuse among a group of opiate dependents receiving methadone»։ British Journal of Addiction 84 (8): 929–34։ August 1989։ PMID 2775912։ doi:10.1111/j.1360-0443.1989.tb00766.x

[15] «Cyclizine abuse by teenagers in Utah»։ The American Journal of Emergency Medicine 14 (5): 472–4։ September 1996։ PMID 8765114։ doi:10.1016/S0735-6757(96)90156-4

[16] Conor Ryan for The Independent. June 20, 2013 IGB left with €250k bill after dog doping case Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine.

[17] «Bonine for Kids»։ Insight Pharmaceuticals։ Արխիվացված է օրիգինալից 2010-09-17-ին

[18] Lemke TL, Williams DA, Roche VF և այլք:, eds. (2013)։ Foye's Principles of Medicinal Chemistry (7th ed.)։ Philadelphia: Wolters Kluwer Health / Lippincott Williams & Wilkins։ էջ 1056։ ISBN 978-1-60913-345-0

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]