Վրացական երկաթուղի

Վրացական երկաթուղի
Տեսակ	հանրային ընկերություն
Երկիր	Վրաստան
Հիմնադրված է	1992
Պաշտոնական կայք

Վրացական երկաթուղի (վրաց.საქართველოს რკინიგზა, Սաքարթվելո ռկինիգզա), տրանսպորտային ընկերություն, որը զբաղվում է Վրաստանի երկաթուղու սպասարկմամբ ու շահագործմամբ։

Նկարագրությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վրացական երկաթուղին տեղակայված է Վրաստանի տարածքում։ Հիմնական շահագործվող գծերի երկարությունը 1323.9 կիլոմետր է (չհաշված Աբխազիայի երկաթուղին)։ Աբխազիայի տարածքի և Վրաստանի երկաթուղու հիմնական գծերի երկարությունը կազմում է մոտավորապես 1612 կիլոմետր։ Շահագործվում են 1422 կամուրջներ, 32 թունելներ, 22 կայարաններ և 114 բեռնատար կայաններ^[1]։ Սադախլոյի կայանը հանդիսանում է Հայկական երկաթուղու հետ սահմանային կետ, Վրաստանի և Ադրբեջանի երկաթուղային սահմանը համընկնում է վրացա-ադրբեջանական պետության սահմանի հետ։

Վրաստանի երկաթգծերը գործնականում ամբողջությամբ էլեկտրականացված են, այդ թվում մինչև 1970-ական թվականները, բացառությամբ Ախալքալակ-Կարցախ-Թուրքիայի երկաթուղու սահմանը 1435 մետրը, որը շահագործվել է 2017 թվականի հոկտեմբերի 30-ին։ 2017 թվականին ավարտվել է Մարաբդա-Ախալքալաք ճյուղի վերանորոգումն ու լրիվ լուսավորությունը, ինչից հետո ժամանակակից Վրաստանի երկաթգծի 1520 մետրն ամբողջությամբ մշտական էլեկտրականացվել է։

Սամթրեդիա-Թբիլիսի-Գարդաբանի (Ադրբեջանի հետ սահման) երկաթգիծը ունի երկու ուղղություն, իսկ մնացած այլ հատվածներում մեկ ուղղություն ունի։ Ներկայումս նախագծվում է Սամթրեդիա-Բաթում հատվածում երկաթգծի երկրորդ ուղղությունների ավելացումները, ինչն ունի բեռնափոխադրման լուրջ աճ այդ հատվածում։

Երկաթգծի հիմնական ճյուղերն են՝ Նաթանեբի-Օզուրգեթի, Մառնեուլ-Բոլնիս-Կազրեթի, Գուրջահանի-Ցնորի, Պոստ 89 կիլոմետր-Դեդոպլիսցկարո, Գորի-Նիկոզի, Քութայիս-Տկիբուլի, Քութայիս-Ցխալտուբո, Զեստաֆոնի-Չիատուրա-Սաչխերե, Խաշուրի-Սուրամի։

Երկաթուղային սահմանագոտիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ադրբեջանական երկաթուղի (Գարդաբանկի-Բեյուք-Քյասիկ, 1520 մետր երկաթգիծ, 3 կիլովատտ մշտական հոսանք)
Հարավ-կովկասյան երկաթուղի (Սադախլո-Այրում, երկաթուղագծի երկարությունը 1520 միլիմետր է, ապահովված է 3 կիլովատտ մշտական էլեկտրական հոսանքով)
Թուրքական երկաթուղի (Քարցախի-Չիլդր, երկաթուղագծի երկարությունը 1435 միլիմետր է, չունի հոսանքամատակարարում)։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկաթուղին առաջին անգամ շահագործվել է 1872 թվականին, որը միավորում էր Փոթի նավահանգիստը Թբիլիսիի հետ։

Մինչև 1991 թվականը Վրաստանի տարածքում գտնվող երկաթուղիներն ընդգրկված էին Անդրկովկասյան երկաթուղու կազմի մեջ։ Վրացական տեղամասերը վերահսկում էին Սամթրեդիի ու Թբիլիսիի բաժանմունքները։

ԽՍՀՄ-ից փլուզումից հետո Անդրկովկասյան երկաթուղին բաժանվեց հայկական ու վրացական երկաթգծերի, վրաց-ադրբեջանական սահմանը մինչև «Բեյուք-Քյասիք» կայարանը հանձնվեց ադրբեջանական երկաթուղուն։ 1992 թվականին վրաց-աբխազական հակամարտությունից մեկ օր առաջ, վրաց-աբխազական սահմանին` Էնգուրի գետի վրա գտնվող երկաթուղային կամուրջը ոչնչացվեց։ Այն Անդրկովկասյան երկաթգծի նախկին տեղամասն էր և գտնվում էր Էնգուրի գետի արևմտյան հատվածում, կարգավորում էր Աբխազական երկաթուղու աշխատանքները։ Ադրբեջանական ու հայկական հարավ-կովկասյան երկաթուղային կապը պահպանվեց 2008 թվականից։

Շարժական կազմը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անդրկովկասյան երկաթուղու վրացական տեղամասը ԽՍՀՄ-ի կազմավորման ժամանակներից ի վեր հանդիսանում էր շարժական կազմի, հատկապես էլեկտրաքարշակների փորձարարական հրաձգարանը, որտեղ անցկացվում էին շարժական կազմի փորձությունները։ Այն համարվում էր Խաշուրի-Զեստաֆոնիի տեղամասը և անցնում էր Սուրամի լեռնանցքով։ Սուրամի լեռնանցքի տեղամասը բեռնատար գնացքների համար ԽՍՀՄ-ում համարվում էր առաջին էլեկտրամատակարարվող տեղամասը։ Այն հոսանքամատակարարում ստացավ 1932 թվականին Զեստաֆոնի-Խաշուրի և Խաշուրի-Սուրամի տեղամասերում։ Վրաստանի ամենաառաջին էլեկտրական ճեպընթացներն էին`

Սուրամիի էլեկտրական քարշակները
Վլադիմիր Լենին 22 գնացքը
Վլադիմիր Լենին 8 գնացքը։

Շարժակազմի շահագործումը ղեկավարում է ճեպընթացների արհեստանոցը. Թբիլիսիում բեռների տեսակավորման արհեստանոց, Խաշուրի, Սամթրեդիա, Գուրջաանի, Քութայիսի, Բաթումի, Բորժոմի։

2014 թվականի կարգավիճակի համաձայն Վրաստանի երկաթուղային համակարգն ուներ հետևյալ ճեպընթացները`

Էլեկտրական քարշակներ` ВЛ22 м, ВЛ8, ВЛ10у, ВЛ11 м, 4Е1, 4E10
Շոգեքարշներ` ТЭ3, 2ТЭ10, ТЭМ2, ЧМЭ3
Էլեկտրական գնացքներ` Ср3, ЭР2, ЭР2Т, ES, ВМК, չինական արտադրության վագոնները առաքվել են 2010 թվականի գարնանը ТЭВРЗ գործարանից։