Վարդագույն եռանկյուն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Վարդագույն եռանկյունին սկզբնական նացիստական կողմնորոշման մեջ

Վարդագույն եռանկյունի, ԼԳԲՏ համայնքի խորհրդանիշ, որն ի սկզբանե ընկալվել է որպես ամոթի նշան, բայց հետագայում վերականգնվել է որպես ինքնության դրական խորհրդանիշ։ Նացիստական Գերմանիայում 1930-1940-ական թվականներին այն սկսվել է որպես նացիստական համակենտրոնացման ճամբարների կրծքանշաններից մեկը, որը տարբերակել է բանտարկյալներին, քանի որ իշխանությունները նրանց նույնացրել են որպես գեյ[1][2]։ 1970-ականներին այն ընդունվել է որպես հոմոֆոբիայի դեմ բողոքի խորհրդանիշ և այդ ժամանակից ի վեր ընդունվել է ավելի լայն ԼԳԲՏ համայնքի կողմից՝ որպես ԼԳԲՏ հպարտության, ինչպես նաև ԼԳԲՏ շարժումների և քվիր լիբերալ շարժումների հանրաճանաչ խորհրդանիշ[3][4]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նացիստական բանտարկյալների նույնականացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նացիստական համակենտրոնացման ճամբարներում յուրաքանչյուր բանտարկյալ պետք է կրեր կրծքավանդակի վրա դեպի ներքև ուղղված հավասարակողմ եռանկյունաձև կտորե կրծքանշան, որի գույնը ցույց էր տալիս նրանց բանտարկության հայտարարված պատճառը[5]։ Վաղ փուլերում որպես համասեռական ընկալվող բանտարկյալները տարբեր կերպ էին նույնացվում կանաչ եռանկյունու (հանցագործներին նշանակող) կամ կարմիր եռանկյունու (քաղբանտարկյալներին), 175 համարի (հղում կատարելով Գերմանիայի քրեական օրենսգրքի 175-րդ պարբերությանը, որը քրեականացնում է համասեռական յուրաքանչյուր գործունեություն գործունեությունը) կամ A տառի հետ (որը նշանակում էր arse fucker)[6]։

Ավելի ուշ ներդրվել է վարդագույն եռանկյունու օգտագործումը որպես համասեռական ճանաչված բանտարկյալների համար, որոնք ներառել են նաև բիսեքսուալ տղամարդկանց և, հնարավոր է, տրանսգենդեր կանայք։ (Լեսբուհիները, բիսեքսուալ կանայք և տրանսգենդեր տղամարդիկ սիստեմատիկորեն բանտարկված չեն եղել, ոմանք դասակարգվել են որպես «հակասոցիալական», որոնք կրում են սև եռանկյուն)[7][8]։ Վարդագույն եռանկյունին տրվել է նաև սեռական շեղումներ ունեցող այլ անձանց, ներառյալ զոոֆիլներին և մանկապիղծներին, բացի սեռական հանցագործներից։ Եթե բանտարկյալը նաև նույնականացվել է որպես հրեա, ապա եռանկյունի վրա դրվել է երկրորդ դեղին եռանկյունի, որը ուղղված է եղել հակառակ ուղղությամբ, որպեսզի նմանվեր Դավթի աստղին, ինչպես դեղին կրծքանշանը, որը նույնացրել է մյուս հրեաներին։ Մյուս բանտարկյալների մեծ մասը բռնություն է գործադրել վարդագույն եռանկյունի կրող բանտարկյալների նկատմամբ[3]։

Երկրորդ աշխարհամարտի վերջում ճամբարների ազատագրումից հետո համասեռականության համար բանտարկված որոշ բանտարկյալներ կրկին բանտարկվել են Դաշնակիցների կողմից ստեղծված Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության կողմից, քանի որ հոմոսեքսուալության դեմ նացիստական օրենքները չեղարկվել են այնտեղ մինչև 1969 թվականը[9][10]։ Հայնց Դերմեր անունով համասեռական տղամարդը, օրինակ, ծառայել է նացիստական համակենտրոնացման ճամբարում, այնուհետև նոր հանրապետության բանտերում։ ԼԳԲՏ համայնքի անձինք 175-րդ հոդվածի պարբերության մեջ կատարել են ուղղումներ, որոնք համասեռականությունը, որը նախկինում համարվել է աննշան հանցագործություն, վերածել են քրեական հանցագործության, ուժի մեջ մնացել են Արևելյան Գերմանիայում մինչև 1968 թվականը[11] և Արևմտյան Գերմանիայում մինչև 1969 թվականը[12]։ Արևմտյան Գերմանիան շարունակել է բանտարկել համասեռական ճանաչված անձանց մինչև 1994 թվականը՝ համաձայն պարբերության վերանայված տարբերակի, որը դեռ արգելել է սեռական հարաբերություն ունենալ 21 տարեկանից ցածր տղամարդկանց միջև, ինչպես նաև համասեռական տղամարդկանց կողմից սեքս-աշխատանքը[13][14]։

Ռուդոլֆ Բրազդան, համակենտրոնացման ճամբարում վերջին հայտնի համասեռական վերապրածներից մեկը, մահացել է 2011 թվականի օգոստոսի 3-ին, 98 տարեկան հասակում[15]։

Համասեռականների ազատագրման խորհրդանիշ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ACT UP-ի մասնակից, որը ցույց է տալիս կազմակերպության ստորագրության բողոքի նշանը՝ շրջված վարդագույն եռանկյունին դեպի վեր։

1970-ականներին Ավստրալիայից, Եվրոպայից և Հյուսիսային Ամերիկայից համասեռականների ազատագրման նոր ակտիվ ջատագովները սկսել են օգտագործել վարդագույն եռանկյունին՝ Նացիստական Գերմանիայում դրա օգտագործման մասին իրազեկությունը բարձրացնելու համար[16]։ 1972 թվականին գեյերի համակենտրոնացման ճամբարից փրկված Հայնց Հեգերի «Վարդագույն եռանկյունով մարդիկ» (Die Männer mit dem rosa Winkel) հուշագրությունը հանրության ավելի մեծ ուշադրությանն է արժանացել[17]։ Ի պատասխան՝ 1973 թվականին գեյերի ազատագրման գերմանական խումբը կոչ է արել գեյ տղամարդկանց այն կրել՝ ի հիշատակ անցյալի զոհերի և բողոքելով շարունակվող խտրականության դեմ[18][19][20][21][22]։

1980-ականներին վարդագույն եռանկյունին ավելի ու ավելի է օգտագործվել ոչ միայն որպես խորհրդանիշ, այլև ստացել է դրական իմաստ ինչպես ինքնության, այնպես էլ համայնքի ինքնության համար։ Այն սովորաբար ներկայացրել է ինչպես գեյերի, այնպես էլ լեսբուհիների ինքնությունը և ընդգրկվել է նման կազմակերպությունների և ձեռնարկությունների լոգոտիպերում։ Այն օգտագործվել է նաև անհատների կողմից, երբեմն աննկատելիորեն կամ երկիմաստ, որպես «ներքին» ծածկագիր, որը անծանոթ է հետերոսեքսուալ մեծամասնությանը[18]։ 1987 թվականին Վաշինգտոնի լեսբուհիների և գեյերի իրավունքների երթի պատկերանշանը եղել է ԱՄՆ Կապիտոլիումի գմբեթի ուրվագիծը, որը դրվել է վարդագույն եռանկյունու վրա[19]։

Ընդունելով ավելի ռազմատենչ երանգ՝ ՁԻԱՀ-ի իշխանության ազատման կոալիցիան (ACT UP) ստեղծվել է Նյու Յորքի վեց գեյ ակտիվիստների կողմից 1987 թվականին՝ ուշադրություն հրավիրելու գեյ և բիսեքսուալ տղամարդկանց վրա հիվանդության անհամաչափ ազդեցության և ՁԻԱՀ-ի առաջընթացը դանդաղեցնելու գործում «ցեղասպան» քվիր անտագոնիզմի ակնհայտ դերի վրա[23], որպես իր լոգոտիպ ընդունել է դեպի վեր ուղղված վարդագույն եռանկյունին սև պաստառի վրա՝ «լռություն = մահ» կարգախոսի հետ միասին[24][25][26][27][28][29]։

1990-ականներին կանաչ շրջանով փակված վարդագույն եռանկյունին սովորաբար օգտագործվել է որպես խորհրդանիշ, որը ԼԳԲՏՔ+ մարդկանց համար աշխատավայրում կամ դպրոցում նշանակում է «անվտանգ տարածքներ»[30][31]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Վարդագույն եռանկյունու հուշահամալիրի օրինակներ
  • Վարդագույն եռանկյունի Բուխենվալդում սպանված գեյերի հուշահամալիր
    Վարդագույն եռանկյունի Բուխենվալդում սպանված գեյերի հուշահամալիր
  • Բեռլինի մետրոյի «Նոլենդորֆպլաց» կայարանում տեղադրվել է վարդագույն եռանկյունու տեսքով հուշատախտակ՝ ի պատիվ համասեռական տղամարդկանց զոհերի
    Բեռլինի մետրոյի «Նոլենդորֆպլաց» կայարանում տեղադրվել է վարդագույն եռանկյունու տեսքով հուշատախտակ՝ ի պատիվ համասեռական տղամարդկանց զոհերի
  • Ամստերդամի Homomonument-ը խորհրդանշորեն օգտագործում է վարդագույն եռանկյունիներ՝ Հոլոքոստի ժամանակ սպանված համասեռականների (և ընդհանրապես բռնության զոհերի) հիշատակման համար
    Ամստերդամի Homomonument-ը խորհրդանշորեն օգտագործում է վարդագույն եռանկյունիներ՝ Հոլոքոստի ժամանակ սպանված համասեռականների (և ընդհանրապես բռնության զոհերի) հիշատակման համար
  • Սիդնիյի Հոլոքոստի գեյերի և լեսբուհիների հուշահամալիր
    Սիդնիյի Հոլոքոստի գեյերի և լեսբուհիների հուշահամալիր
  • Սան Ֆրանցիսկոյի Կաստրո թաղամասում գտնվող «վարդագույն եռանկյունի» զբոսայգին նվիրված գեյերի շրջանում Հոլոքոստի զոհերին
    Սան Ֆրանցիսկոյի Կաստրո թաղամասում գտնվող «վարդագույն եռանկյունի» զբոսայգին նվիրված գեյերի շրջանում Հոլոքոստի զոհերին
  • Վարդագույն եռանկյունի 2022 թվականին տեղադրված Սան Ֆրանցիսկոյի Twin Peaks-ում
    Վարդագույն եռանկյունի 2022 թվականին տեղադրված Սան Ֆրանցիսկոյի Twin Peaks-ում

Ծանոթագրություննր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Plant, Richard (1988). The Pink Triangle: The Nazi War against Homosexuals (revised ed.). H. Holt. էջ 175. ISBN 978-0-8050-0600-1.
  2. ↑ Williams, Cristan. «2008 Houston Transgender Day of Remembrance: Transgenders and Nazi Germany». tgdor.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 Shankar, Louis (2017 թ․ ապրիլի 19). «How the Pink Triangle Became a Symbol of Queer Resistance». HISKIND. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 22-ին.
  4. ↑ Waxman, Olivia B. (2018 թ․ մայիսի 31). «How the Nazi Regime's Pink Triangle Symbol Was Repurposed for LGBTQ Pride». TIME (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 22-ին.
  5. ↑ «Homosexual Prisoners · The Era of the Holocaust ·». libapp.shadygrove.umd.edu (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  6. ↑ «Homosexuals in Nazi Germany - Collections Search - United States Holocaust Memorial Museum». collections.ushmm.org (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  7. ↑ «Queer Women and AFAB People During the Holocaust». Making Queer History (կանադական անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  8. ↑ «Lesbians and the Third Reich». Holocaust Encyclopedia (անգլերեն). United States Holocaust Memorial Museum. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  9. ↑ Arturo Garcia (2018 թ․ հոկտեմբերի 11). «Were Gay Concentration Camp Prisoners 'Put Back in Prison' After World War II?». Snopes.
  10. ↑ «Gay Men under the Nazi Regime». encyclopedia.ushmm.org (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 28-ին.
  11. ↑ James Kirchik (2013 թ․ փետրվարի 13). «Documentary Explores Gay Life in East Germany». Der Spiegel.
  12. ↑ Clayton J. Whisnant (2012). Male Homosexuality in West Germany: Between Persecution and Freedom, 1945-69. Palgrave Macmillan UK. էջեր 201–203. ISBN 9780230355002.
  13. ↑ Zowie Davy; Julia Downes; Lena Eckert (2002). Bound and Unbound: Interdisciplinary Approaches to Genders and Sexualities. Cambridge Scholars. էջեր 141–142. ISBN 978-1443810852.
  14. ↑ Melissa Eddy (2002 թ․ մայիսի 18). «Germany Offers Nazi-Era Pardons». Associated Press.
  15. ↑ Langer, Emily (2011 թ․ օգոստոսի 7). «Rudolf Brazda dies; gay man who survived Nazi concentration camp was 98». Washington Post (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 22-ին.
  16. ↑ «Symbols of the Gay, Lesbian, Bisexual, and Transgender Movements». lambda.org. Lambda GLBT Community Services. 2004. Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  17. ↑ Jensen, Erik (2002). «The pink triangle and political consciousness: gays, lesbians, and the memory of Nazi persecution». Journal of the History of Sexuality. 11 (1 and 2): 319–349. doi:10.1353/sex.2002.0008. S2CID 142580540.
  18. ↑ 18,0 18,1 Gianoulis, Tina (2004). Claude J. Summers (ed.). «Pink Triangle». glbtq: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and Queer Culture. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 26-ին. «In the early 1970s, gay rights organizations in Germany and the United States launched campaigns to reclaim the pink triangle. In 1973 the German gay liberation group Homosexuelle Aktion Westberlin (HAW) called upon gay men to wear the pink triangle as a memorial.»
  19. ↑ 19,0 19,1 «Pink Triangle Legacies: Holocaust Memory and International Gay Rights Activism». Nursing Clio (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ ապրիլի 20. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  20. ↑ Tribune, Andrew S. Hughes South Bend. «Sexuality, doo-wop major themes in 'The Rocky Horror Show'». South Bend Tribune (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  21. ↑ «The Astonishingly Non-Nonsensical Plot of The Rocky Horror Picture Show». Tor.com (ամերիկյան անգլերեն). 2012 թ․ հոկտեմբերի 31. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  22. ↑ Nash, Tara (2017 թ․ նոյեմբերի 30). «Rated "R" for Resistance». Queerer Things. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  23. ↑ Sember, Robert; Gere, David (June 2006). «'Let the Record Show…': Art Activism and the AIDS Epidemic». American Journal of Public Health. 96 (6): 967–969. doi:10.2105/AJPH.2006.089219. ISSN 0090-0036. PMC 1470625. PMID 16670207.
  24. ↑ Feldman, Douglas A. and Judith Wang Miller (1998). The AIDS Crisis: A Documentary History. Greenwood Publishing Group. 0-313-28715-5. p. 176
  25. ↑ «SILENCE = DEATH». www.actupny.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ սեպտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 7-ին.
  26. ↑ «How the Pink Triangle Became a Symbol of Queer Resistance». HISKIND Magazine (բրիտանական անգլերեն). 2017 թ․ ապրիլի 19. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  27. ↑ "San Francisco Neighborhoods: The Castro" KQED documentary.
  28. ↑ «This week in history: Recognizing the history of the pink triangle». People's World. PeoplesWorld.org. 2017 թ․ հունիսի 20. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 27-ին.
  29. ↑ Elman, R. Amy (1996). «Triangles and Tribulations». Journal of Homosexuality. 30 (3): 1–11. doi:10.1300/J082v30n03_01. PMID 8743114.
  30. ↑ «Safe Space – EQUAL!». equal.org (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  31. ↑ Raeburn, Nicole C. (2004). Changing Corporate America from Inside Out: Lesbian and Gay Workplace Rights. էջ 209. ISBN 978-0-8166-3999-1.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վարդագույն_եռանկյուն&oldid=9296895» էջից