Չեխոսլովակյան կրոնա
Ենթակատեգորիա | տարադրամ ![]() | |
---|---|---|
Երկիր | Չեխոսլովակիա ![]() | |
Իրավասությունը տարածվում է | Չեխոսլովակիա ![]() | |
Թողարկող | National Bank of Czechoslovakia ![]() | |
Հաջորդող | Bohemian and Moravian koruna, Slovak koruna (1939–1945), koruna ![]() | |
Նախորդողը | • Ավստրիական գուլդեն • Austro-Hungarian krone ![]() | |
Սկսած | 10 Ապրիլի 1919 ![]() | |
Ավարտված | 14 Մարտի 1939 ![]() |
Չեխոսլովակյան կրոնա (չեխ․՝ koruna československá, սլովակ.՝ koruna česko-slovenská ) նախկին Չեխոսլովակիայի դրամական միավորն է։ Փոփոխական մետաղադրամը կոչվել է հելլեր (չեխ․՝ halíř կամ haléř, սլովակ.՝ halier):
Պատմություն
Ավստրո-Հունգարական կրոնայի փոխարինում
Շրջանառության մեջ է դրվել 1919 թվականին՝ 1919 թվականի փետրվարի 25-ի օրենքի համաձայն, Ավստրո-Հունգարական կրոնայի փոխարեն՝ համապատասխանության նշաններ փակցնելով Ավստրո-Հունգարական բանկի թղթադրամների վրա: Կպչուն պիտակը փակցվել է Չեխիայի և Մորավիայի տարածքում 1919 թվականի մարտին, Սլովակիայի տարածքում՝ 1920 թվականի հոկտեմբերին։
1919 թվականի ապրիլի 10-ի օրենքով Չեխոսլովակիայում օրինական վճարում են ճանաչվել համապատասխանության նշաններով թղթադրամները (ինչպես նաև ավստրո-հունգարական մետաղադրամները, ինչպես նաև 1 և 2 կրոնա անվանական արժեքով թղթադրամները, որոնց վրա համապատասխանության նշաններ չեն դրվել): Այս թղթադրամներն աստիճանաբար փոխանակվել են նորերի հետ, որոնք թողարկվել են 1919 թվականից ֆինանսների նախարարության բանկային տնօրինության կողմից, իսկ վերջիններս՝ Չեխոսլովակիայի Ազգային բանկի (գործել է 1926 թվականի ապրիլից) թղթադրամներով։
Առաջին Չեխոսլովակյան կրոնա (1921–1939 թթ․)
1920 թվականին մրցույթ է անցկացվել նոր արժույթի նախագծման համար։ Նախագծերից մեկը (1 սոկոլ = 100 ստոտին, փորագրիչ Օտակար Սպանիել), թեև չի իրականացվել, առաջարկվող մետաղադրամի ձևավորումը հիմք է ընդունվել 1921 թվականին ներմուծված նոր չեխոսլովակյան կրոնայի և մանրադրամների համար:
Գոյություն են ունեցել 5, 10, 20, 50, 100, 500, 1000, 5000 կրոնա անվանական արժեքներով թղթադրամներ և 2, 5, 10, 20, 25, 50 անվանական արժեքով հելլեր և 1, 5, 10, 20 կրոնա անվանական արժեքով մետաղադրամներ։ Պրահայում տպագրվել են թղթադրամներ, իսկ Կրեմնիցայում՝ մետաղադրամներ։
1919-1939 թվականներին Չեխոսլովակիայում թողարկված թղթադրամների վրա անվանական անվանումը բառերով նշվում էր ոչ միայն չեխերեն, այլև սլովակերեն, գերմաներեն, հունգարերեն և ռուսիներեն:
Մինչև 1929 թվականը կրոնան չի ունեցել ոսկու ֆիքսված պարունակություն, դրա փոխարժեքը որոշվում էր շվեյցարական ֆրանկի և ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ։ 1929 թվականի նոյեմբերի 17-ից ոսկու պարունակությունը սահմանվել է 0,04458 գ, 1934 թվականի փետրվարի 17-ից՝ 0,03715 գ, 1936 թվականի հոկտեմբերի 9-ից՝ 0,03121 գ մաքուր ոսկի։
Օկուպացիոն շրջան (1939-1945 թթ․)
Մյունխենի համաձայնագրի արդյունքում երկրից անջատված տարածքներում շրջանառվել են ռայխսմարկներ, Ցեշինի շրջանում՝ լեհական զլոտիներ, արևելյան Սլովակիայում՝ հունգարական պենգոներ ։
1939 թվականին Չեխոսլովակիայի մնացած տարածքների գրավումից հետո Ռայխսմարկը շրջանառության մեջ է մտցվել նաև Բոհեմիայի և Մորավիայի պրոտեկտորատում (1 RM = 10 կրոնա, նախկինում 6 կրոնա)։ Չեխոսլովակիայի թղթադրամներն ու մետաղադրամները մնացել են շրջանառության մեջ, իսկ Չեխոսլովակիայի Ազգային բանկի թղթադրամները, որոնք պատրաստված էին գերմանական ներխուժումից առաջ և պահվում էին պահուստում, թողարկվել են «Բոհեմիայի և Մորավիայի հովանավորչություն» տպագրությամբ։ 1940-1944 թվականներին Պրահայի Բոհեմիայի և Մորավիայի ազգային բանկից թղթադրամներ և մետաղադրամներ են թողարկվել կրոնաներով։ Պրոտեկտորատի ցինկի մետաղադրամները հատվել են Լայսա նադ Լաբեմ քաղաքի կահույքի գործարանում: Չեխոսլովակիայի թղթադրամներն ու որոշ անվանական արժեքների մետաղադրամները 1941-1945 թվականներին աստիճանաբար հանվել են շրջանառությունից։
Անջատված Սլովակիայում ի սկզբանե չեխոսլովակյան թղթադրամները շարունակել են օգտագործվել շրջանառության մեջ, սակայն 1939-1943 թվականներին դրանք աստիճանաբար հանվել են շրջանառությունից: 1939-1945 թվականներին Սլովակիայի ժողովրդական բանկի թղթադրամներն ու մետաղադրամները թողարկվել են սլովակյան կրոնաներով:
1945 թվականի փետրվարին Չեխոսլովակիայի ազատագրման ժամանակ շրջանառության մեջ են մտել Խորհրդային Միության Գոզնակում տպված 1944 թվականի կրոնները՝ 1, 5, 20, 100, 500 և 1000 կրոնանոց թղթադրամներ։ 1945 թվականի մայիսին վերսկսվել է 10 և ավելի հելլերների նախապատերազմյան թղթադրամների և մետաղադրամների շրջանառությունը։ Շրջանառության մեջ են եղել սլովակական թղթադրամներ, որոնց վրա փակցված են եղել հաստատման նշաններ։
Երկրորդ կրոնա (1945-1953 թթ․)
1945 թվականի հոկտեմբերի 18-ի կառավարության որոշման հիման վրա 1945 թվականի հոկտեմբերի 29-ից նոյեմբերի 4-ն ընկած ժամանակահատվածում թղթադրամների փոխանակում է իրականացվել։ Պրոտեկտորատի, Սլովակիայի, նախապատերազմյան Չեխոսլովակիայի թղթադրամները և 1944 թվականի մոդելի կրոնաները փոխանակվել են 1945 թվականի մոդելի նոր թղթադրամներով (1:1 փոխարժեքով)՝ մեկ անձի համար 500 կրոնայի սահմաններում, մնացած գումարները, ինչպես նաև ավանդների գումարները, արգելափակվել են։ Մետաղադրամները շրջանառությունից չեն հանվել։ 1947 թվականին սկսվել է պրոտեկտորատի, Սլովակիայի և նախապատերազմյան Չեխոսլովակիայի որոշ անվանական արժեքների մետաղադրամների շրջանառությունից դուրս գալը։
Չեխոսլովակիան միակ սոցիալիստական երկիրն էր, որի մետաղադրամների վրա հատվել էր Ստալինի դիմանկարը (արծաթե հուշադրամներ 50 և 100 կրոնա արժեքով, 1949 թվական)[1]։
Երրորդ թագ (1953-1993 թթ․)
1953 թվականին իրականացվել է դրամական բարեփոխում՝ կանխիկի վերահաշվարկով՝ 5:1 հարաբերակցությամբ մինչև 300 կրոնայի դեպքում, և 50:1՝ 300-ից ավելիի դեպքում։ Շրջանառությունից հանվել են 1945, 1946, 1949 և 1950 թվականների նմուշի թղթադրամները, 1946-1953 թվականների Չեխոսլովակիայի մետաղադրամները և նախկինում չհանված պրոտեկտորատի, Սլովակիայի և նախապատերազմական Չեխոսլովակիայի մետաղադրամները: Վարկային հաստատություններում ֆիզիկական անձանց մինչև 5000 կրոնա ավանդները վերագնահատվել են 5:1, 5000-ից 10,000-ի դեպքում՝ 6,25:1, 10,000-ից 20,000-ի դեպքում՝ 10:1, 20,000-ից 50,000-ի դեպքում՝ 25:1, ավելի քան 50,000 կրոնայի պարագայում՝ 30:1 հարաբերակցությամբ:
Փոփոխանակման մետաղադրամներ են ներմուծվել 1, 3, 5, 10, 25, 50 հելլեր և 1 կրոնա անվանական արժեքներով։
1960 թվականին, երկրի անվանափոխության հետ կապված, մետաղադրամների և թղթադրամների վրա նրա անվանումը փոխվել է նախկին REPUBLIKA ČESKOSLOVENSKÁ–ի (Չեխոսլովակիայի Հանրապետություն) փոխարեն հայտնվել է ČESKOSLOVENSKÁ SOCIALISTICKÁ REPUBLIKA (Չեխոսլովակիայի Սոցիալիստական Հանրապետություններ) տեքստը: Փոխվել է նաեւ երկրի զինանշանը։
1965-66 թվականներին շրջանառության մեջ են մտցվել 3 և 5 կրոնա անվանական արժեքով մետաղադրամներ։ 1972 թվականին ավելացվել է 2 կրոնանոց մետաղադրամը։
1974 թվականին փոխվել է մետաղադրամների դիզայնը, ներդրվել են ներկայիս մետաղադրամների նոր անվանական արժեքները՝ 5, 10, 20, 50 հելլեր։ 1, 3 և 25 հելլերի փոփոխական մետաղադրամներ այլևս չէին հատվում, չնայած 1991-1992 թվականներին հատվել է 1 հելլերի մետաղադրամ (դիմերեսին նոր զինանշան, դարձերեսին՝ հինը)[2]։
1990 թվականին երկրի անվանումը փոխվել է «Չեխիայի և Սլովակիայի Դաշնային Հանրապետության», փոխվել է նաև զինանշանը։
1993 թվականի փետրվարին՝ Չեխոսլովակիայի փլուզումից հետո, Չեխիայի տարածքում այն փոխարինվել է չեխական կրոնայով, իսկ Սլովակիայում՝ սլովակիայի կրոնայով ։
Թղթադրամներ (1960-1985 թթ․)
Գրականություն
- Graichen G. Die Geldzeichen der Tschechoslowakei. — Berlin: Transpress, 1983. — 331 с.
Ծանոթագրություններ
- ↑ «50 Korun (Josef V. Stalin) - Czechoslovakia – Numista». Արխիվացված օրիգինալից 2016-11-08-ին. Վերցված է 2017-07-26-ին.
- ↑ «1 Haléř (Set Issue) - Czechoslovakia – Numista». Արխիվացված օրիգինալից 2016-09-07-ին. Վերցված է 2017-07-27-ին.