Սան Մարինոյի տնտեսություն
Ենթակատեգորիա | Եվրագոտու տնտեսություն, Եվրոպայի տնտեսություն | |
---|---|---|
Երկիր | Սան Մարինո | |
Վայր | Սան Մարինո | |
Անվանական ՀՆԱ | 1 658 778 453,9103 ԱՄՆ դոլար | |
Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 48 888 ԱՄՆ դոլար | |
ՀՆԱ (ԳՀ) | 2 122 522 955 միջազգային դոլար | |
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ | 63 548,591 միջազգային դոլար | |
Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ | 1±0,1 տոկոս | |
Ընդհանուր պահուստներ | 359 230 311 ԱՄՆ դոլար | |
Գնաճի մակարդակ | 0,6±0,1 տոկոս |
Սան Մարինոյի տնտեսությունը զարգացած ազատ շուկայական տնտեսություն է, որը կենտրոնացած է այնպիսի ոլորտների վրա, ինչպիսիք են զբոսաշրջությունը, բանկային գործը և կերամիկայի, հագուստի, գործվածքների, կահույքի, ներկերի, ալկոհոլային խմիչքների, սալիկների և գինու արտադրությունը: Արդյունաբերական և ֆինանսական հատվածը միասին վերցրած կազմում են ազգային ՀՆԱ-ի կեսից ավելին:: Հումքային հատվածի ներդրումը երկրի ՀՆԱ-ում աննշան է, գյուղատնտեսության հիմնական արտադրանքներն են գինին և պանիրները ։ Բացի այդ, Սան Մարինոն ֆիլատելիստներին վաճառում է կոլեկցիոն փոստային նամականիշներ[1]:
Ընդհանուր ակնարկ
Սան Մարինոյի մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն 2023 թվականին կազմում է գրեթե 53,000 դոլար՝ երկիրը դասելով 17-րդ տեղում աշխարհում։ Ընդհանուր առմամբ, մեկ շնչին ընկնող արտադրանքի և կենսամակարդակի մակարդակը համեմատելի է Իտալիայի ամենահարուստ շրջանների հետ: Պարենի, ջրի և այլ հումքի մեծ մասը ներկրվում է Իտալիայից, ներառյալ էլեկտրաէներգիայի և բնական գազի ամբողջությունը: Հարկերը, հատկապես աշխատուժի և կապիտալի եկամուտների վրա, ընդհանուր առմամբ շատ ավելի ցածր են, քան Իտալիայում, հետևաբար, քաղաքացիություն ստանալու համար չափազանց խիստ պահանջներ կան[2]:
2007–2008 թվականների համաշխարհային անկումից հետո Սան Մարինոյի տնտեսությունը զգալիորեն կրճատվել է՝ հատկապես ֆինանսական և բանկային հատվածում[3]: Արդյունքում, ՀՆԱ-ն 2008-ից 2019 թվականներին նվազել է 40%-ով, իսկ գործազրկությունը, որը գործնականում գոյություն չուներ մինչև 2007 թվականը՝ բարձրանոլով մոտ 5-8%: Նույն ժամանակահատվածում բանկերի ավանդները կտրուկ նվազել են՝ 2008 թվականի գրեթե 14 միլիարդ եվրոյից հասնելով 5,2 միլիարդի: Դրան հաջորդել է իրացվելիության կարևոր ճգնաժամը, որը նույնպես վատթարացավ վերջին ատյանի վարկատուի բացակայության պատճառով, քանի որ Սան Մարինոն Եվրամիության մաս չէ: Այս իրադարձությունների արդյունքում մի քանի բանկեր փրկվեցին կառավարության կողմից, այդ թվում՝ երկրի գլխավոր բանկը: Այդուհանդերձ, բանկային համակարգը շարունակում է մնալ թույլ՝ չաշխատող վարկերի հաշվին արժեզրկված հաշվեկշիռները, որոնք կազմում են երկրի ՀՆԱ-ի 114%-ը[4][5]:
Երկիրը հեռանում է հարկային դրախտներին բնորոշ տնտեսական մոդելից, որը կախված է բանկերից և հարկային գաղտնիքից[6]: Այս ուղղությամբ լուրջ քայլեր են ձեռնարկվել 2010 թվականին՝ անանուն ընկերությունների վերացումով, իսկ 2017 թվականին՝ բանկային գաղտնիքի վերացումով։ Ներկայումս Սան Մարինոն ակտիվորեն համագործակցում է միջազգային կազմակերպությունների, հատկապես Եվրոպայի խորհրդի և Եվրամիության հետ՝ փողերի լվացման և ահաբեկչության ֆինանսավորման դեմ պայքարի հարցում։ Արդյունքում Սան Մարինոն 2014 թվականին դուրս է եկել հարկային ապաստարանների իտալական սև ցուցակից, իսկ 2017 թվականին՝ Տնտեսական և ֆինանսական հարցերի խորհուրդից[7][8]։
Պետական ֆինանսներ
Մեծ անկմանը նախորդող տարիներին Սան Մարինոյի պետական ֆինանսները գտնվում էին շատ լավ վիճակում՝ կենտրոնական կառավարության բյուջեի ավելցուկով և առանց պետական պարտքի: Համաշխարհային անկման ժամանակ կառավարությունը միջոցներ է ձեռնարկել՝ մեղմելու իրական տնտեսության ցնցումները և փրկելու ֆինանսական հաստատությունները, ինչը թանկ արժեցավ պետական ֆինանսների կայունության համար: Պաշտոնական գնահատականներով 2020 թվականին պետական պարտքը կազմում է ՀՆԱ-ի 32%-ը, սակայն փաստացի արժեքը հավասար է 86%-ի, ըստ Արժույթի միջազգային հիմնադրամի, որն ավելի լայն տեսակետ ունի՝ հաշվի առնելով կառավարության պարտավորությունները[9]:
Թեև Սան Մարինոն չի թողարկում պետական պարտքի արժեթղթեր, որոնք վաճառվում են ֆինանսական շուկաներում, նրա վարկունակությունը վերահսկվում է Fitch վարկանիշային գործակալության կողմից[10]: BB+ մակարդակի ներկայիս վարկանիշը մեծ անկման ընթացքում և դրանից հետո տեղի ունեցած մի քանի անկումների արդյունք է ՝ AA-ից A 2009 թվականին և BBB-ից 2016 թվականին:
Տնտեսական հարաբերություններ Իտալիայի և ԵՄ-ի հետ
1861 թվականի Իտալիայի միավորմանը հաջորդող տարիներին Սան Մարինոյի և նորաստեղծ Իտալիայի թագավորության միջև ստորագրվել է մի քանի պայմանագրեր։ Առաջին նման պայմանագիրը, որը վերաբերում է տնտեսական խնդիրներին, ստորագրվել է 1865 թվականին Սամարինյան լիրայի ներդրման համար, որը համարժեք է եղել իտալական լիրային և երկու երկրներում լիովին ճանաչվել է որպես օրինական վճար: Ամենակարևոր համաձայնագիրը, հավանաբար, բարեկամության և բարիդրացիության կոնվենցիան է, որը ստորագրվել է 1939 թվականին՝ ֆաշիզմի ժամանակ։ Այս պայմանագիրը սահմանում է մաքսային միություն Իտալիայի հետ և սահմանում է որոշ սահմանափակումներ որոշակի տնտեսական գործունեության իրականացման համար, ինչպիսիք են ծխախոտի մշակությունը, մոլախաղերը և ռադիոհեռարձակումը:
Թեև Սան Մարինոն Եվրամիության մաս չէ, սակայն 1991 թվականից ի վեր ունեցել է մաքսային միություն, և երկու տարածքների միջև կա բաց սահման: Սան Մարինոն նաև եվրոն օգտագործում է որպես արժույթ 2000 թվականից, երբ ԵՄ-ի անունից համաձայնագիր ստորագրվել է Իտալիայի հետ։ 2012 թվականին ստորագրվել է նոր դրամավարկային կոնվենցիա ուղղակիորեն ԵՄ-ի հետ, որն ընդգրկում է ֆինանսական և դրամավարկային հարցերի ավելի լայն շրջանակ: Սան Մարինոյին թույլատրվում է նաև հատել սամարինյան եվրո մետաղադրամներ, որոնք տպագրվում են Հռոմի իտալական դրամահատարանի կողմից, բայց ունեն տարբեր ազգային ձևավորում, քան իտալական եվրո մետաղադրամները: Քանի որ դրանք հատվում են շատ սահմանափակ քանակությամբ, դրանք հազվադեպ են և բարձր են գնահատվում մետաղադրամ հավաքողների կողմից:
Սան Մարինոյի հիմնական առևտրային գործընկերը Իտալիան է, որի հետ տեղի է ունենում արտահանման շուրջ 88%-ը և ներմուծման 78%-ը (2017 թվական): Մյուս կարևոր գործընկերներն են ԵՄ մյուս երկրները, հատկապես Ֆրանսիան և Գերմանիան։
Ընկերություններ
2022 թվականին Սան Մարինոյում գրանցված ամենաշատ ընկերություններ ունեցող ոլորտը մանրածախ առևտուրն է՝ 756 ընկերություններով, որին հաջորդում են մեծածախ առևտուրը և ծառայությունները՝ համապատասխանաբար 753 և 752 ընկերություններով[11]:
Մետաղադրամներ և նամականիշներ
Զբոսաշրջությունից եկամտի աղբյուրներից մեկը գալիս է պատմական մետաղադրամների և նամականիշերի վաճառքից։ 1894 թվականին Սան Մարինոն թողարկել է առաջին հիշատակի նամականիշերը, և այդ ժամանակվանից ի վեր դա եղել է հանրապետության մեծ ապրուստի մի մասը: Սան Մարինոյի բոլոր 10 փոստային բաժանմունքները վաճառում են այս նամականիշերը և կոլեկցիոն մետաղադրամները, ներառյալ «Օրինական ոսկու մրցութային մետաղադրամները»:
Սան Մարինոյի ավանդական տնտեսական գործունեությունն է պարենային մշակաբույսերը, ոչխարաբուծությունը և քարի արդյունահանումը: Այսօր ֆերմերային գործունեությունը կենտրոնացած է հացահատիկի, խաղողի և այգիների, ինչպես նաև անասնաբուծության վրա (անասուններ և խոզեր):
Ծանոթագրություններ
- ↑ «CIA Factbook San Marino». 4 April 2023.
- ↑ «CIA Factbook San Marino». 4 April 2023.
- ↑ «CIA Factbook San Marino». 4 April 2023.
- ↑ «BCSM financial-system-and-banking-statistics».
- ↑ «IMF 2020 Article IV consultation».
- ↑ «CIA Factbook San Marino». 4 April 2023.
- ↑ «Italy Takes San Marino Off Blacklist». www.tax-news.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-12-01-ին. Վերցված է 2020-08-25-ին.
- ↑ Anonymous (2016-09-15). «Common EU list of third country jurisdictions for tax purposes». Taxation and Customs Union - European Commission (անգլերեն). Վերցված է 2020-08-25-ին.
- ↑ «IMF 2020 Article IV consultation».
- ↑ «CIA Factbook San Marino». 4 April 2023.
- ↑ «Industry Breakdown of Companies in San Marino». HitHorizons.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սան Մարինոյի տնտեսություն» հոդվածին։ |