«Կաթնագեղձեր»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Կաթնագեղձերը''' կամ '''կրծքագեղձերը''' ([[Լատիներեն|լատ]].` ''glandula mammaria կամ mamma'') իրենց ծագումով ձևափոխված մաշկային [[Քրտնագեղձեր|քրտնագեղձեր]] են: Սակայն ֆունկցոնալ նշանակությամբ դասվում են [[Իգական |իգական]] ռեպրոդուկտիվվերարտադրողական համակարգին, քանի որ ապահովում են երեխայի բնական սնուցումը անմիջապես ծննդից հետո, երբ դադարում է նրա կողմից նյութերի ընդունումը [[Ընկերք|ընկերքային]] արյան միջոցով:

Պտղի կաթնագեղձերը հիմնադրվում են 8–10 սմ երկարությամբ մարմնի երկայնքով ձգվող էպիդերմիայի[[էպիդերմիա]]յի երկու երկայնակի խտրոցների տեսքով («կաթնային գծեր»): Այդ հաստացումներից ներքև՝ մեզենքիայիմեզենքիմայի մեջ, ներաճում են [[Էպիթելային հյուսվածք|էպիթելային]] ձգաններ՝ սկզբում խիտ, ապա դիստալ ծայրերում ճյուղավորված կաթնագեղձերի սաղմեր: Արական օրգանիզմում կաթնագեղձերը մնում են ինֆանտիլ ոջղ կյանքի ընթացքում:

Կաթ բարդ ջրային էմուլսիա է, որի կազմի մեջ մտնում են ճարպի կաթիլներ (կաթի տրիգլիցերիդ, ինչպես նաև տրիգլիցերիդների նախորդները հանդիսացող ճարպաթթուներ), սպիտակուցներ (կազեին, լակտոգլոբուլին և լակտոալբումին), ածխաջրեր (այդ թվում կաթի համար սպեցիֆիկ դիսախարիդներ – լակտոզա կամ կաթնաշաքար), աղեր և ջուր: Այդպիսի բազմաբաղադրիչ գեղձազատուկի արտադրման հնարավորությունը ենթադրում է գեղձային բջիջների ուլտրակառուցվածքների բարդացում: Լակտոցիտների մեջ լավ է զարգացած հատիկավոր և ոչ հատիկավոր էնդոպլազմատիկ ցանցը, որը կազմված է խողովակիկներից և ցիստերներից: Լակտացիաներում լավ զարգացած Գոլջիի համալիրում ավարտվում է կազեինի գոյացումը ու խտացումը, ինչպես նաև լակտոզայի սինթեզը, որին նպաստում է հատուկ ֆերմենտի՝ լակտոսինթետազայի առկայությունը: Բացի այդ լակտոցիտներում հայտնաբերվում են միկրոտուբուլներ և միկրոֆիլամենտներ, հատկապես ցիտոպլազմայի գագաթային (ապիկալ) մասերում: Ենթադրվում է, որ միկրոտուբուլները օժանդակում են սեկրետոր պրոցեսների տեղափոխումը դեպի լակտոցիտի ապիկալգագաթային եզրը:

Կաթի սինթեզված բաղադրամասերի արտադրման ժամանակ մեծ չափերի հասած ճարպային կաթիլները տեղաշարժվում են դեպի գագաթային (ապիկալ) թաղանթ և շրջապատելով նրան՝ ներքաշում են դեպի լակտոցիտի եզր: ԷքստրուզիայիԲացազատման ընթացքում ճարպային կաթիլը ապիկալգագաթային թաղանթի՝ նրան շրջապատող մասի հետ բացվում է և ընկնում խոռոչ: Ալվեոլի խոռոչում ճարպի կաթիլը տրոհվելով փոխակերպվում է էմուլսիայի[[էմուլսիա]]յի, որին ավելանում են [[կազեին]], [[լակտազա]] և աղ, այսինքն ձևավորվում է կաթ, որով լցվում է ալվեոլի խոռոչը: Ալվեոլի դատարկվելուն և կաթի անցմանը կաթնային ուղիներ՝ նպաստում են աստղաձև միոէպիթելային բջիջների կծկումը:

Լակտացիայի շրջանի ավարտումով կաթնագեղձը ենթարկվում է ինվոլյուցիայիապաճման, սակայն նախորդ հղիության ժամանակ գոյացած ալվեոլների մի մասը պահպանվում է:

Սեռական հասունացման շրջանում աղջիկների մոտ սկսվում է կաթնագեղձերի ինտենսիվարտահայտված զարգացումը: Ճյուղավորված գեղձային խողովակներից տարբերակվում են սեկրետոր բաժինները՝ ալվեոլներ կամ ացինուսներ: Սեռական ցիկլի ընթացքում սեկրետոր ակտիվությունը բարձրանում է օվուլյացիայի[[օվուլյացիա]]յի շրջանում և նվազում դաշտանի ժամանակ:

Օվարիալ հորմոնների գոյացման ավարտից հետո՝ կլիմակտերիկ շրջանի սկսվելուց կամ ավարտից հետո, կաթնագեղձը ենթարկվում է ինվոլյուցիայիապաճման: