«Մեծ պանդա»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ r2.7.3) (Ռոբոտ․ ar:دب صيني փոփոխվել է ar:باندا عملاقةով |
չ Bot: Migrating 97 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q33602 (translate me) |
||
Տող 105. | Տող 105. | ||
{{Link GA|sv}} |
{{Link GA|sv}} |
||
{{Link GA|zh}} |
{{Link GA|zh}} |
||
[[af:Panda]] |
|||
[[ar:باندا عملاقة]] |
|||
[[av:КӀудияб панда]] |
|||
[[az:Böyük panda]] |
|||
[[be:Вялікая панда]] |
|||
[[bg:Голяма панда]] |
|||
[[bn:পান্ডা]] |
|||
[[bo:དོམ་ཁྲ།]] |
|||
[[br:Panda bras]] |
|||
[[bs:Panda]] |
|||
[[ca:Panda gegant]] |
|||
[[ceb:Panda]] |
|||
[[cs:Panda velká]] |
|||
[[cy:Panda Mawr]] |
|||
[[da:Panda]] |
|||
[[de:Großer Panda]] |
|||
[[dsb:Wjeliki panda]] |
|||
[[en:Giant panda]] |
|||
[[eo:Granda pando]] |
|||
[[es:Ailuropoda melanoleuca]] |
|||
[[et:Hiidpanda]] |
|||
[[eu:Panda handi]] |
|||
[[fa:پاندا]] |
|||
[[fi:Isopanda]] |
|||
[[fr:Panda géant]] |
|||
[[frp:Pandâ g·èant]] |
|||
[[fy:Reuzepanda]] |
|||
[[ga:Ollphanda]] |
|||
[[gag:Büük panda]] |
|||
[[gan:熊貓]] |
|||
[[hak:Thai-yùng-meu]] |
|||
[[haw:Pea kina]] |
|||
[[he:פנדה ענק]] |
|||
[[hr:Veliki panda]] |
|||
[[hsb:Wulki panda]] |
|||
[[hu:Óriáspanda]] |
|||
[[id:Panda]] |
|||
[[io:Pando]] |
|||
[[is:Pandabjörn]] |
|||
[[it:Ailuropoda melanoleuca]] |
|||
[[ja:ジャイアントパンダ]] |
|||
[[jbo:cionmau la barda]] |
|||
[[jv:Panda]] |
|||
[[ka:ბამბუკის დათვი]] |
|||
[[kk:Үлкен панда]] |
|||
[[ko:대왕판다]] |
|||
[[koi:Ыджыт панда]] |
|||
[[la:Panda maior]] |
|||
[[lbe:Хъунасса панда]] |
|||
[[lez:Еке панда]] |
|||
[[lt:Didžioji panda]] |
|||
[[lv:Lielā panda]] |
|||
[[mhr:Кугу панда]] |
|||
[[mk:Џиновска панда]] |
|||
[[ml:ഭീമൻ പാൻഡ]] |
|||
[[mn:Аварга хулсны баавгай]] |
|||
[[mr:प्रचंड पांडा]] |
|||
[[mrj:Кого панда]] |
|||
[[ms:Panda Gergasi]] |
|||
[[my:ပန်ဒါဝက်ဝံကြီး]] |
|||
[[nah:Pandatlācamāyeh]] |
|||
[[nds-nl:Reuznpanda]] |
|||
[[ne:पाण्डा]] |
|||
[[nl:Reuzenpanda]] |
|||
[[nn:Panda]] |
|||
[[no:Panda]] |
|||
[[nv:Shash łizhin dóó łigaígíí]] |
|||
[[pl:Panda wielka]] |
|||
[[pnb:دیوقامت پانڈا]] |
|||
[[pt:Panda-gigante]] |
|||
[[qu:Hatun panda]] |
|||
[[rm:Panda grond]] |
|||
[[ro:Ursul panda]] |
|||
[[ru:Большая панда]] |
|||
[[sah:Улахан панда]] |
|||
[[scn:Panda gicanti]] |
|||
[[sh:Veliki panda]] |
|||
[[simple:Giant panda]] |
|||
[[sk:Panda veľká]] |
|||
[[sl:Orjaški panda]] |
|||
[[sr:Џиновска панда]] |
|||
[[su:Panda]] |
|||
[[sv:Jättepanda]] |
|||
[[sw:Panda Mkubwa]] |
|||
[[ta:பாண்டா]] |
|||
[[th:แพนด้ายักษ์]] |
|||
[[tl:Dambuhalang panda]] |
|||
[[tr:Dev panda]] |
|||
[[udm:Бадӟым панда]] |
|||
[[ug:مۈشۈكئېيىق]] |
|||
[[uk:Велика панда]] |
|||
[[ur:دیوقامت پانڈا]] |
|||
[[vi:Gấu trúc lớn]] |
|||
[[wuu:大熊猫]] |
|||
[[zh:大熊猫]] |
|||
[[zh-min-nan:Niau-hîm]] |
|||
[[zh-yue:熊貓]] |
20:36, 28 Մարտի 2013-ի տարբերակ
Մեծ պանդա | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Գիտական դասակարգում | ||||||||||||
|
||||||||||||
Լատիներեն անվանում | ||||||||||||
Ailuropoda melanoleuca David, 1869 |
||||||||||||
Հատուկ պահպանություն | ||||||||||||
Բնապահպանական կարգավիճակը | ||||||||||||
Արեալ | ||||||||||||
|
Մեծ պանդա կամ բամբուկե արջ (լատին․՝ Ailuropoda melanoleuca), «սև-սպիտակ կատվաթաթ»), կաթնասուն, որի հայրենիքը հանդիսանում է կենտրոնական Չինաստանը: Մեծ պանդան ապրում է լեռնային շրջաններում, ինչպիսիք են Սիչուանը և Տիբեթը: 20-րդ դարի երկրորդ կեսից սկսած պանդան դարձել է Չինաստանի ազգային խորհրդանիշը: Չինարեն անվանումը նշանակում է «արջ- կատու», և անգամ հակառակ կողմից կարդալիս այն դարձյալ նույնն է նշանակում: Նրա արևմտյան անվանումը ծագել է փոքր պանդա տեսակի անվանումից: Նախկինում նրան անվանել են նաև բծավոր արջ (լատին․՝ Ailuropus melanoleucus):
Արտաքին տեսքը
""Մեծ պանդան ունի 1.2-1.5 մ երկարություն"" և 30-160 կգ քաշ: Ի տարբերություն այլ արջերի ունի բավականին երկար պոչ (մինչև 12սմ): Մարմինը մեծ է, ծածկված խիտ սպիտակ մորթիով, աչքերի շուրջ սև բծերով և սև թաթերով: Հետևի կարճ, հաստ թաթերը ունեն սուր եղունգներ: Ներբաններին և յուրաքանչյուր մատի հիմքում լավ զարգացած են մերկ բարձիկները, որոնք հեշտացնում են բամբուկի հարթ ցողուններ բռնելը: Անունը չինարեն նշանակում է «Սև-սպիտակ կատու-արջ»:
• Մարմնի չափերը: 1,5-1,8 մ
• Մարմնի զանգածը: 80-125 կգ
• Էգերը հիմնականում ավելի փոքր են:
• Մորթին սև ու սպիտակ է:
• Չորսոտանի կենդանի է:
• Ամեն մի ոտք ունի 6 մատ:
• Ունի 42 հզոր ատամներ:
• Լսողությունը և հոտառությունը գերզարգացած են :
• Տեսողությունը քիչ է զարգացած:
• Շնչում է թոքերով:
• Կաթնասուն է:
• Ընտելացվածները ապրում են մոտ 26-30 տարի, վայրիների կյանքի տևողությունը հայտնի չէ:
Կենսաձևը
Թեպետ պանդաները պատկանում են գիշատիչ կենդանիների շարքին, սակայն նրանց սննդակարգը ճնշող մեծամասնությամբ կազմված է բուսական սնունդից: Գործնականում նրանք ուտում են միայն բամբուկ: Մեծ պանդան օրական ուտում է մինչև 30 կգ բամբուկ և ընձյուղներ: Իսկ տեխնիկապես, ինչպես շատ կենդանիներ, պանդաները ամենակեր են: Հայտնի է, որ պանդաները իրենց բամբուկային դիետայի հետ մեկտեղ ուտում են նաև ձու, ինչպես նաև որոշ միջատների: Կենդանական կերը պանդաների համար հանդիսանում է սպիտակուցի անհրաժեշտ աղբյուր:
Դասակարգում
Երկար տարիներ պանդաների ճշգրիտ տակսոնոմական դասակարգումը եղել է գիտնականների վիճաբանության առարկա. ինչպես մեծ, այնպես էլ փոքր պանդաները ունեն և արջերին, և ջրարջերին բնորոշ գծեր: Վերջապես գենետիկական տեստերը ապացուցեցին, որ մեծ պանդաները իրականում արջեր են, իսկ նրանց մերձավոր բարեկամ հանդիսանում է Հարավային Ամերիկայում ապրող ակնոցավոր արջը: Փոքր պանդան ձևավորում է իր սեփական ընտանիքը (Ailuridae), որը ջրարջերի, սկունսերի և կզաքիսների հետ ձևավորում է կզաքիսանմանների (Musteloidea) վերընտանիքը: Մեծ պանդաները ունեն անսովոր թաթեր` «մեծ մատով» և հինգ սովորական մատներով. «մեծ մատը» իրականում հանդիսանում է դաստակի վերափոխված ոսկոր:
Էկոլոգիա
Ապրում է միայն Չինաստանի կենտրոնական մասերում, բամբուկի անտառներով ծածկված 1800-3400 մ-ի վրա գտնվող լեռներում: Մեծ պանդան հանդիսանում է անհետացող տեսակ, որը բնութագրվում է պոպուլացիայի անընդհատ նվազմամբ և ծնելիության ցածր մակարդակով, ինչպես վայրի բնությունում, այնպես էլ անազատության մեջ: Գիտնականները ենթադրում են, որ վայրի բնության մեջ մնացել է մոտավորապես 1600 պանդա: Մեծ պանդան հանդիսանում է Վայրի Բնության Համաշխարհային Հիմնադրամի (WWF) խորհրդանիշը:
Առաջին անգամ մեծ պանդան արևմուտքում հայտնի է դարձել 1869 թվականին ֆրանսիացի միսսիոներ Առմանդ Դավիդի (1826—1900) շնորհիվ: Մեծ պանդաները շուտով դարձան հասարակության սիրելիները, քանի որ նրանք նման էին թավշե արջուկներին: Բացի այդ կենդանի փափուկ խաղալիքի կերպարի ձևավորման մեջ իր լուման է ունեցել այն փաստը, որ պանդաները համարյա թե բուսակեր են և հիմնականում սնվում են բամբուկով: Մարդու և պանդայի գեները 68%-ով համընկնում են: ԱՄՆ-ի և Ճապոնիայի կենդանաբանական այգիներին մեծ պանդաների վաճառքը 1970-ական թվականների չինական քաղաքականության կարևոր մասն էր կազմում. այն հանդիսանում էր Չինաստանի և Արևմուտքի միջև մշակութային փոխանակության առաջին դրսևորումներից: Սակայն, 1984 թվականից սկսած պանդաներին դադարեցին օգտագործել դիվանագիտական նպատակներով: Դրա փոխարեն Չինաստանը այլ երկրներին առաջարկում է պանդաների վարձակալություն տասնամյա ժամկետով: Վարձակալության պայմանները ներառում են տարեկան մեկ միլիոն ԱՄՆ դոլար վարձակալական վճար և երաշխիքների տրամադրում, որ վարձակալության ընթացքում ծնված քոթոթները հանդիսանում են ՉԺՀ սեփականություն: Պետք է նշել, որ Չինաստանում պանդայի սպնության համար մահապատիժ է սահմանված, ինչը ևս իր դերն է խաղում այս տեսակի պահպանության հարցում:
Արվեստ և մշակույթ
- Պանդան պատկերված է վայրի բնության պահպանության Համաշխարհային հիմնադրամի խորհրդանշանի վրա (WWF)
- Պանդալիսիմո-իսպանական Panda Software (նախքան ռեբրենդինգը, որից հետո այն վերածվեց Panda Security) ընկերության լոգոտիպի վրա պատկերված պանդան
- Գեմմա Սաոտոմե-Ռունիկո Տակախասիի «Ռանմա1/2» ֆիլմի հերոսներից: Թեպետ նա մարդ է, բայց սերիաների մեծ մասում հանդես է գալիս պանդայի կերպարով (կախարդանքի պատճառով):
- Փոթորկի հոգին (Storm Spirit), Warcraft III համակարգչային խաղի հերոսներից մեկը: Ներկայացված է ոչ ավանդական կապույտ գույնի պանդայի տեսքով
- Պանդառեն գարեջրագործ (Pandaren brewmaster), Warcraft III համակարգչային խաղի չեզոք հերոսներից մեկը:
- «Մեծ պանդա և փոքր պանդա» անիմացիոն ֆիլմ, 1972թ., ռեժիսոր Տակախատա Իսաո, Միյա-ձակի Խայաոյի հետ համահեղինակությամբ:
- «Մեծ պանդա», ռեժիսոր Մացո Խիկայամի:
- Panda —Tekken խաղի մարտիկներից մեկը:
- Քունգ-Ֆու Պանդա-անիմացիոն ֆիլմ (2008):
- Մեծ պանդան հանդիսանում է 2008 թվականին Պեկինում անցկացված 29-րդ ամառային օլիմպիական խաղերի թալիսմաններից մեկը:
- Սեռական ոտնձգությունների պանդա-«Հարավային պարկ» մուլտֆիլմի դրվագներից մեկը և նույնանուն կերպար:
Հղումներ
- Բ. Ժուկով. Պանդա
- Պանդայի պահպանության նախագիծ
- Պանդայի այլ անվանումներ
- Մեծ Չինաստան. Հանրագիտարան. Պանդա
- Կայք պանդաների մասին
Կենդանաբանական այգիներ
- ԱՄՆ-ի ազգային կենդանաբանական այգի
- Ատլանտայի այգի
- Սան Դիեգոյի այգի
- Մեմֆիսի այգի
- Վենայի այգի
- Բեռլինի այգի
Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link GA Կաղապար:Link GA Կաղապար:Link GA