Սմոլյան

Սմոլյան
Տեսակ	oblast seat?, քաղաքապետարանի տեղակայման վայր և Բուլղարիայի քաղաք
Երկիր	Բուլղարիա
Վարչատարածք	Smolyan Municipality?
ԲԾՄ	1002 ± 1 մետր
Մակերես	134,59 կմ²

Սմոլյան (բուլղար․՝ Смолян), քաղաք և ձմեռային հանգստավայր Բուլղարիայի ծայր հարավում, Հունաստանի հետ սահմանին կից, Չեռնա (Սև) և Բյալա (Սպիտակ) գետերի հովտում, Ռոդոպի լեռների ամենաբարձր՝ կենտրոնական հատվածի ստորոտին, համբավավոր Պամպորովո և Չեպելարե ձմեռային հանգստավայրերից հարավ։ Նույնանուն մարզի և համայնքի կենտրոնն է։ 2011 թվականի փետրվարի տվյալների համաձայն՝ ունեցել է 30,283 բնակիչ։

Անվանումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքն կոչվել է տեղի սլավոնական սմոլյան ցեղի անունով, որն ըստ ամենայնի շաղկապվում է սլավոներեն սմոլա (խեժ, ձյութ) բառի հետ^[1]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնագիտական պեղումների արդյունքները վկայում են, որ Սմոլյանի տեղում և շրջակայքում առաջին բնակավայրերնը հիմնվել են դեռևս մեր թվականությունից առաջ երկրորդ հազարամյակի վերջերին-առաջին հազարամյակի սկզբներին։ Միջին դարերում բնակավայրը, ձեռք բերելով իր պատմական ու ներկայիս անվանումը՝ դեռևս 7-րդ դարից այդտեղ բնակություն հաստատած սլավոնական ցեղի անունից, կառավարվել է մասամբ բյուզանդական կայսրության, մասամբ էլ բուլղարական առաջին թագավորության կողմից։ 14-րդ դարում մի որոշ ժամանակ գտնվել է բուլղար ֆեոդալ Մոմչիլի ենթակայության տակ, ապա նվաճվել թուրքերի կողմից։ Հինգ դար մնացել է օսմանյան լծի տակ, 1867-ից 1912 թվականներին՝ Ադրիանապոլսի վիլայեթի Գյումուլչինե սանջակի կազմում՝ Փաշմակլի կամ Ահիչելեբի անվանումով։

Ազատագրվել է բալկանյան առաջին պատերազմի ժամանակ՝ 1912 թվականին, Վլադիմիր Սերաֆիմովի 21-րդ Sredna Gora գնդի ջանքերով։ Ներկայիս Սմոլյանը կազմավորվել է Ուստովո /Ustovo/, Ռայկովո /Raykovo/ և Եզերովո /Ezerovo/ գյուղերի միացումով, 1960 թվականին։

Բնակչությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Սմոլյանի բնակչության թվաքանակը եղել է մոտավորապես 5,000^[2]։ Այդուհետ տարեցտարի աճել է (գլխավորապես շրջակա գյուղերից ու քաղաքներից տեղափոխվածների հաշվին)՝ 1990-ական թվականների սկզբին հասնելով իր գագաթնակետին և անցնելով 34 հազարի սահմանագիծը^[3]։

Էթնիկ խմբերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2011 թվականի վերջերին անցկացված մարդահամարի տվյալներով քաղաքի բնակչության ազգային կազմն ունեցել է հետևյալ պատկերը^[4]^[5].

բուլղարներ։ 25,045 (97.0%)
գնչուներ։ 258 (1.0%)
թուրքեր։ 153 (0.6%)
այլք 120 (0.5%)
- ազգային պատկանելությունը չորոշակիացրածներ։ 4,818 (15.7%)

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սմոլյանի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Միջին բարձր °C (°F)	2.7 (36.9)	4.5 (40.1)	9.2 (48.6)	13.6 (56.5)	18.5 (65.3)	22.2 (72)	25.6 (78.1)	25.7 (78.3)	21.1 (70)	16.3 (61.3)	10.2 (50.4)	4.1 (39.4)	14.6 (58.3)
Միջին ցածր °C (°F)	−5.2 (22.6)	−3.4 (25.9)	−2.1 (28.2)	3.9 (39)	7.7 (45.9)	10.8 (51.4)	12.8 (55)	12.7 (54.9)	8.8 (47.8)	4.7 (40.5)	1.1 (34)	−3.8 (25.2)	4.0 (39.2)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	80 (3.15)	70 (2.76)	90 (3.54)	90 (3.54)	200 (7.87)	100 (3.94)	80 (3.15)	30 (1.18)	10 (0.39)	90 (3.54)	180 (7.09)	210 (8.27)	1290 (50,79)
% խոնավություն	72	74	69	70	70	69	66	57	62	74	72	77	69
աղբյուր: ^[6]