Ռոբուստիանա Մուխիկա Էգանյա
Ռոբուստիանա Մուխիկա Էգանյա | |
|---|---|
 | |
| Ծննդյան անուն | բասկ.՝ Robustene Mujika Egaña |
| Ծնվել է | մայիսի 24, 1888 |
| Ծննդավայր | Դևա, Debabarrena, Գիպուսկոա, Բասկերի երկիր, Իսպանիա |
| Վախճանվել է | սեպտեմբերի 16, 1981 (93 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Դևա, Debabarrena, Գիպուսկոա, Բասկերի երկիր, Իսպանիա |
| Գրական անուն | Tene Mujika |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծուհի, դրամատուրգ և գրող |
| Լեզու | բասկերեն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Իսպանիա |
| Գրական ուղղություններ | Euskal Pizkundea? |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | Q57670200?, Q57744218? և Miren Itziar-i idazkiak eta Olerkiak? |
| Անդամակցություն | Q12256784? և Էուսքալթզաինդիա |
| Կուսակցություն | Basque Nationalist Party? |
Ռոբուստիանա Մուխիկա Էգանյա (բասկ.՝ Robustiana Mujika Egaña), նաև Էրրոբուստեն, Տենե (բասկ.՝ Errobustene, բասկ.՝ Tene, մայիսի 24, 1888, Դևա, Debabarrena, Գիպուսկոա, Բասկերի երկիր, Իսպանիա - սեպտեմբերի 16, 1981, Դևա, Debabarrena, Գիպուսկոա, Բասկերի երկիր, Իսպանիա), իսպանացի (բասկ) գրող, հասարակական գործիչ, թարգմանիչ։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է Դևայում 1888 թվականի մայիսի 24-ին[1] խոշոր մթերային խանութի սեփականատերեր Խուան Խոսե Մուխիկա Էսնաոլայի և Խոսեֆա Խուլիանա Էգանյա Գարատեի ընտանիքում[2][3]։ Մկրտվել է Իցիարի սրբավայրում[4] նույն թվականի մայիսի 25-ին։ Նրանից առաջ ընտանիքում ծնվել էր ինը որդի։ Հայրը, ով ցանկանում էր դուստր ունենալ, խոստացավ նրան անվանել ըստ սրբերի և պահեց իր խոսքը՝ տալով նրան անուն՝ ի պատիվ Սուրբ Ռոբուստիանոյի (չնայած ընտանիքի ընդդիմությանը՝ որը Ռոբուստիանոսի անունը համարում էր աղջկա համար ոչ հարմար)։ Իր անվանը բասկյան երանգ հաղորդելու համար Ռոբուստիանոն սկսեց օգտագործել Էրրոբուստենի ձևը կամ կրճատը՝ Տենե[1]։ Գրող դառնալուց հետո Մուխիկան սկսեց օգտագործել Տենե անունը որպես կեղծանուն՝ այն ժամանակ բասկ գրողների շրջանում տարածված ավանդույթի համաձայն[5]։
Վեց տարեկանում սկսել է սովորել իսպաներենով դասավանդվող դպրոցում, սակայն դեռահաս տարիքում ստիպված է եղել թողնել ուսումը[6] և սկսել աշխատել խանութում[3]։ Հետագայում սովորեց նաև մոմեր պատրաստել[3]։ Երիտասարդությունից հետաքրքրվել է բասկյան գրականությամբ և ներգրավվել քաղաքականության մեջ[1]։
1909 թվականին[7], հավանաբար ծանր ֆիզիկական աշխատանքի պատճառով[3], Ռոբուստիանայի մոտ մեջքի ցավեր են սկսվել, որոնց պատճառով նա տասը տարի չի կարողացել տնից դուրս գալ, մինչև վիրահատվելը[7]։Այս ընթացքում նա սկսեց բանաստեղծություններ գրել, իսկ ապաքինվելուց հետո դարձավ նաև դրամատուրգ[6]։ 1923 թվականին հրատարակել է առաջին գիրքը[3]։ 1928 թվականին նրա բանաստեղծական ժողովածուն՝ «Udazken-ala»-ն, հրատարակվել է անգլերեն լեզվով[5]։
Որպես խոսնակ մասնակցել է բասկյան ազգայնական կուսակցության բազմաթիվ միջոցառումներին[8]։ 1935 թվականի հուլիսի 7-ին դարձել է հայրենասեր կանանց միության նախագահ[5]։ Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ եղբոր ՝ Խոսեի հետ տեղափոխվել է Սիբուր[3]։ Պատերազմի ժամանակ նախապատերազմական շրջանի շատ գործեր կորել են (դրանցից մի քանիսն այրել է Մուխիկայի կրտսեր քույրը ՝ փորձելով խուսափել պատժից)[3]։ Դևա վերադառնալուց հետո նա սկսեց հրատարակել պատմություններ և հոդվածներ[6]։
Պատերազմից հետո Մուխիկայի քաղաքական գործունեությունը անկում է ապրել[1]։ Հստակ տարանջատելով քաղաքականությունն ու հայրենասիրությունը՝ նա առաջինը կապում էր բանականության և առնականության, իսկ երկրորդը ՝ սիրո և կանացիության հետ[9]։
1968 թվականին Ռոբուստիանա Մուխիկան «Zeruko Argia» ամսագրում հրատարակել է իր միակ պահպանված գեղարվեստական թարգմանությունը՝ Խոսե Սորիլայի բանաստեղծությունը[6]։
Մուխիկայի վերջին հրապարակումը՝ «Cuadernos de vascuence hablado» (1969), ձեռնարկ է իսպանախոս ծնողների համար, որոնց երեխաները սովորում են իկաստոլայում[3]։
1975 թվականի հուլիսին Ռոբուստիանա Մուխիկան դարձել է Էուսկալզայնդիայի պատվավոր անդամ[1]։
Հուշեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1983 թվականին Դեվայի քաղաքապետարանը կազմակերպեց գրական մրցույթ՝ ի հիշատակ Տենե Մուխիկայի[3]։
2021 թվականին՝ գրողի մահվան քառասունամյակի կապակցությամբ, Դևայի քաղաքային խորհուրդը հայտարարել է նրա ստեղծագործությունն առաջ մղելու մի շարք նախաձեռնությունների մասին[10]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «Tene Mujika». Deba (բասկերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 8-ին.
- ↑ «Índice digital de la Partida de bautismo de: Robustiana, Múgica, Egaña». Archivo Histórico Diocesano de San Sebastián (իսպաներեն). Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 14-ին.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Etxaniz Erle, Xabier. «Mugica Egaña, Robustiana». Auñamendi Eusko Entziklopledia (բասկերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
- ↑ Zulaika, Joseba What Are We Going to See? // Basque Violence: Metaphor And Sacrament. — University of Nevada Press, 2000. — 458 p. — ISBN 0874175321
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Tene Mujika(բասկ.) // Deba. — 1989. — С. 43–48. Архивировано из первоисточника 27 Դեկտեմբերի 2021.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Salaberria Garmendia, Ainhoa. (2021). «Euskal emakume itzultzaile aitzindariak (Bizenta Antonia Mogel Elgezabaletik 1970eko hamarkadara arte)». Euskal itzultzaile, zuzentzaile eta interpreteen elkartea (բասկերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 8-ին.
- ↑ 7,0 7,1 Salaberria Garmendia, Ainhoa. (2020). «Euskal emakume itzultzaile aitzindariak (1804tik 1970eko hamarkadara arte)» (PDF) (բասկերեն). Euskal Herriko Unibertsitatea. էջ 10. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2022 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 8-ին.
- ↑ Leon, Jabi (2021 թ․ սեպտեմբերի 15). «Deba recuerda la vida y la obra de Tene Mujika con varias actividades». Noticias de Gipuzkoa (բասկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 8-ին.
- ↑ Bermúdez, Silvia; Johnson, Roberta A New History of Iberian Feminisms. — Toronto: University of Toronto Press, 2018. — P. 187. — ISBN 9781487520083
- ↑ Salegi, Ander (2021 թ․ սեպտեմբերի 17). «Udalak hainbat ekimen egingo ditu Tene Mujika eta bere lana ezagutzera emateko». El Diario Vasco (բասկերեն).