Ռիո Տինտո
| Ռիո Տինտո | |
|---|---|
 | |
| Բնութագիր | |
| Երկարություն | 100 կմ |
| Ավազանի մակերես | 739 կմ² |
| Գետաբերանի տեղակայում | Ատլանտյան օվկիանոս |
| Կոորդինատներ | |
| Տեղակայում | |
| Հոսող հոսքեր | Corumbel? և Odiel? |
| Երկիր | Իսպանիա |
| Երկրամաս | Իսպանիա[1] |
 | |
Ռիո Տինտո (իսպ.՝ Río Tinto, բառացիորեն «կարմիր գետ»), գետ, որը գտնվում է Իսպանիայի հարավ-արևմուտքում՝ Անդալուսիա տարածաշրջանում։ Սկիզբ է առնում Սիերա Մորենայի Ուելվա լեռներից, ապա հոսում է դեպի հարավ-արևելք և միաձուլվում Օդել գետին, ձևավորելով ընդհանուր Ռիա դե Ուելվա գետաբերանը։ Մոտավորապես մ․թ․ա 3000-ական թվականներին գետի վերին հատվածում կատարվում էր պղնձի, արծաթի, ոսկու և այլ օգտակար հանածոների ձուլում։ Էրոզիայի և օգտակար հանածոների արդյունահանման հետևանքով Ռիո Տինտո գետի ջուրը ունի չափազանց բարձր թթվայնություն (PH 2-2,5[2]) և վառ կարմիր գույն[3]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հանքագործական մարմինը գոյացել է քարածխի ժամանակահատվածում (300-350 մլն տարի առաջ) շնորհիվ ջրատաքացման գործընթացներին[4][5]։ Գետի ավազանում պղնձի արդյունահանում սկսել են իբերները և տերտեսները մոտ մ․թ․ա 3000 թվականներից, ապա պղինձ և արծաթ դարձյալ արդյունահանել են փյունիկցիները, հին հույները, հռոմեացիները, վեստգոթերը և մորսերը, որից հետո՝ 5-7-րդ դարերում բարբարոսների հարձակումների պատճառով հանքը լքվում է[4]։ 1873 թվականին ստեղծվել է Ռիո Տինտո ընկերությունը, որը ղեկավարում է հանքերը, դարավերջին այն վերածվեց խոշորագույն միջազգային հանքարդյունաբերական ընկերություններից մեկին (սակայն հանքի մոտակայքում Ռիո-Տինտոն ավելի ուշ գնել է Եմեդ Մինինգը)[6]։ 19-րդ դարում բրիտանական ընկերությունները սկսել են լայնածավալ արդյունահանում գետի մոտ՝ ծանր մետաղների հանքերում։ Արտադրության գագաթնակետը համընկել է 1930-ական թվականների հետ, որից հետո այն սկսել է անկում ապրել[7]։ 1986 թվականին այնտեղ դադարել էր պղնձի արդյունահանումը, իսկ 1996-ական թվականներին՝ արծաթի և ոսկու։ Հանքը փակվել է 2001 թվականին[3]։
Աստղակենսաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռիո Տինտոն ներկայացնում է գիտական հետաքրքրություն կստրեմոֆիլ առատությամբ՝ անաէրոբ մանրէների, որոնք ապրում են նրա ջրերում[8][9][10]։ Քարերը գետի հատակում պարունակում են երկաթ և անօրգանական սուլֆիդներ, որոնցով սնվում են բակտերիաները։
Գետում էքստրեմալ պայմանները Արեգակնային համակարգի այլ օբյեկտների համար կարող են վերածվել անալոգային պայմաններ, պարունակելով հեղուկ ջուր մասնավորապես Մարսի մակերևույթին։ ՆԱՍԱ-ի գիտնականները համեմատել են ջրի քիմիական կազմը, որի մեջ եղել են քարեր, որոնք Ռիո Տինտոյի ջրերի հետ բարձրացել են միջօրեական[11]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ Gibbons W., Moreno T., Geological Society of London The Geology of Spain. — Geological Society, 2002. — С. 479. — (Geology of Series). — ISBN 9781862391277
- ↑ 3,0 3,1 Lottermoser B. Mine Wastes: Characterization, Treatment and Environmental Impacts. — Springer Berlin Heidelberg, 2010. — С. 122. — ISBN 9783642124198
- ↑ 4,0 4,1 Bordenstein Sarah։ «Rio Tinto, Spain»։ Science Education Resource Center։ Carleton College։ Վերցված է March 3, 2009
- ↑ Salkield L.U. A technical history of the Rio Tinto mines: some notes on exploitation from pre-Phoenician times to the 1950s. — Springer Netherlands, 2012. — ISBN 9789400933774
- ↑ Davis R. A., Jr., Welty A. T., Borrego J., Morales J. A., Pendon J. G., Ryan J. G. (2000)։ «Rio Tinto estuary (Spain): 5000 years of pollution»։ Environmental Geology 39 (10): 1107–1116։ doi:10.1007/s002549900096
- ↑ Minder Raphael (April 12, 2012)։ «In Struggling Spanish Town, Hopes of Reopening Mine Are Delayed»։ The New York Times։ Վերցված է April 13, 2012
- ↑ Fernández Remolar D. C., Morris R. V., Gruener J. E., Amils R., Knoll A. H. (2005)։ «The Rio Tinto basin, Spain: Mineralogy, sedimentary geobiology, and implications for interpretation of outcrop rocks at Meridiani Planum, Mars»։ Earth and Planetary Science Letters 240 (1): 149–167։ Bibcode:2005E&PSL.240..149F։ doi:10.1016/j.epsl.2005.09.043
- ↑ Fernández Remolar D. C., Rodríguez N., Gómez F., Amils R. (2003)։ «Geological record of an acidic environment driven by iron hydrochemistry: The Tinto River system»։ Journal of Geophysical Research: Planets 108 (E7): 5080։ Bibcode:2003JGRE..108.5080F։ doi:10.1029/2002JE001918
- ↑ Sánchez Andrea I, Rodríguez N, Amalis R, Sans J. L. (2011)։ «Microbial diversity in anaerobic sediments at Rio Tinto, a naturally acidic environment with a high heavy metal content»։ Applied and Environmental Microbiology 77 (17): 6085–6093։ doi:10.1128/AEM.00654-11
- ↑ Guy Webster (2005-11-29)։ «News | NASA Rover Helps Reveal Possible Secrets of Martian Life»։ Jpl.nasa.gov։ Արխիվացված է օրիգինալից 2009-05-11-ին։ Վերցված է 2017-01-16
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Protected Landscape Río Tinto (իսպ.)
- Mars Analog Research and Technology Experiment FAQ Archived 2011-01-05 at the Wayback Machine. (անգլ.)
| ||||||||||
