Ջրանիշ
| Ենթակատեգորիա | sign of authenticity, mark  | |
|---|---|---|
| Մասն է | signature | |
| Կիրառությունը | Վավերացում, documenting | |
| Պատճառ | variance (land use) | |
Ջրանիշ, նույնականացնող պատկեր կամ նախշ թղթի վրա, որը երևում է որպես լույսի ու ստվերի տարբեր երանգներ, երբ դիտվում է փոխանցվող լույսով (կամ երբ դիտվում է արտացոլված լույսով, մուգ ֆոնի վրա), պայմանավորված է թղթի հաստության կամ խտության տատանումներով[1]։ Փոստային նամականիշերի, արժույթի և պետական այլ փաստաթղթերի վրա ջրանիշերն օգտագործվել են կեղծարարությունը կանխելու համար։ Թղթի վրա ջրանիշեր ստեղծելու երկու հիմնական եղանակ կա. dandy roll գործընթացը և գլանաձև կաղապարի ավելի բարդ գործընթացը։
Ջրանիշերը մեծապես տարբերվում են իրենց տեսանելիությամբ.որոշները ակնհայտ են պատահական ստուգման ժամանակ, մյուսները որոշակի ուսումնասիրություն են պահանջում։ Մշակվել են տարբեր օժանդակ միջոցներ, ինչպիսիք են ջրանիշի հեղուկը, որը թրջում է թուղթը՝ չվնասելով այն։ Ջրանիշը շատ օգտակար է թղթի հետազոտության մեջ, քանի որ այն կարող է օգտագործվել փաստաթղթերի և արվեստի գործերի ժամանակագրության, չափերի, գործարանային ապրանքանիշերի և տեղանքների նույնականացման և թղթի որակը որոշելու համար։ Ջրանիշ եզրը օգտագործվում է նաև համակարգչային տպագրված արտադրանքի համար՝ ծրագրի չլիցենզավորված փորձնական տարբերակից արդյունքը նույնականացնելու նպատակով։ Մեկ այլ դեպքում նույնականացման կոդերը կարող են կոդավորվել որպես թվային ջրանիշ երաժշտության, տեսանյութի, նկարի կամ այլ ֆայլի համար։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ջրանիշերը առաջին անգամ ներդրվել են Իտալիայի Ֆաբրիանո քաղաքում 1282 թվականին[2]։ Ջրանիշերը ստեղծվել են՝ թղթի հաստությունը փոխելով արտադրության գործընթացի այն փուլում, երբ այն դեռ թաց էր։
Գործընթացներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Dandy roll գործընթաց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ավանդաբար ջրանիշը պատրաստվել է արտադրության ընթացքում թղթի վրա ջրով ծածկված մետաղական դրոշմակնիք տպելով։ 1826 թվականին Ջոն Մարշալի կողմից գյուտը հեղափոխեց և արտադրողների համար հեշտացրեց թղթի ջրանիշի գործընթացը։
Dandy roll-ը թեթև գլան է, որը ծածկված է դաջված նախշով։ Թույլ գծերը կատարվում են դրված լարերով, որոնք զուգահեռ են անցնում դանդի գլանափաթեթի առանցքին, իսկ թավ գծերը կատարվում են շղթայական լարերով, որոնք անցնում են շրջագծի շուրջ՝ լարերը գլանափաթեթին դրսից ամրացնելու համար։ Քանի որ շղթայական լարերը գտնվում են դրված լարերի արտաքին մասում, դրանք ավելի մեծ ազդեցություն են ունենում միջուկի վրա, հետևաբար նրանց ավելի ցայտունտեսք ունեն, քան դրված մետաղալարերը։
Այս դաջվածքը փոխանցվում է ցելյուլոզայի մանրաթելերին՝ սեղմելով և նվազեցնելով դրանց հաստությունը այդ հատվածում։ Քանի որ էջի նախշավոր հատվածն ավելի բարակ է, այն ավելի շատ լույս է փոխանցում և, հետևաբար, ավելի բաց տեսք ունի, քան շրջապատող թուղթը։ Եթե այս տողերը հստակ են և զուգահեռ, կամ կա ջրանիշ, ապա թուղթը կոչվում է վերժե թուղթ (սպիտակ կամ գունավոր թուղթ՝ հաճախակի շերտերի ընդգծված ցանցով, որը տեսանելի է լույսի ներքո)։ Եթե գծերը հայտնվում են ցանցի տեսքով կամ աննկատ, և/կամ ջրանիշ չկա, ապա այն կոչվում է հյուսված թուղթ։ Այս մեթոդը կոչվում է գծային ջրանիշեր։
Գլանաձև կաղապարի գործընթաց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ջրանիշի մեկ այլ տեսակ կոչվում է գլանաձև ջրանիշ։ Սա ստվերավորված ջրանիշ է, որն առաջին անգամ օգտագործվել է 1848 թվականին, որն իր մեջ ներառում է երանգային խորություն և ստեղծում է գորշ գույնի պատկեր։ Գլանափաթեթի համար մետաղալարով ծածկույթ օգտագործելու փոխարեն, ստվերավորված ջրանիշը ստեղծվում է գլանի սեփական մակերեսի ռելիեֆի տարածքներով։ Չորանալուց հետո թուղթը կարող է նորից գլորվել՝ հավասար հաստությամբ, բայց տարբեր խտությամբ ջրանիշ ստանալու համար։ Ստացված ջրանիշը շատ ավելի պարզ և մանրամասն է, քան Dandy Roll պրոցեսի ժամանակ արվածները, և որպես այդպիսին՝ Cylinder Mold Watermark Paper-ը ջրանիշով թղթի նախընտրելի տեսակ է թղթադրամների, անձնագրերի, վարորդական իրավունքի վկայականի և այլ փաստաթղթերի համար, որտեղ այն կեղծիքի դեմ պայքարի կարևոր միջոց է։
Թղթադրամների ջրանիշ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թղթադրամների ջրանիշը ըստ տեղակայաման կարող է լինել․
- ընդհանուր և զբաղեցնել թղթադրամի ամբողջ դաշտը.
- շերտագիծ, այսինքն, բազմիցս կրկնվող պատկերով շերտ;
- տեղային՝ թղթադրամի որոշակի տարածքում։
Ընդհանուր ֆոնի համեմատ պատկերի բնույթից՝ դրանք բաժանվում են[3]:.
- պարզ, ավելի թեթև կամ մուգ;
- երկերանգ, երկու տեսակի տարածքներով, ինչպես ավելի բաց, այնպես էլ ավելի մուգ, քան ընդհանուր ֆոնը;
- բազմաերանգ, աննկատ անցում ավելի մուգ ընդհանուր ֆոնից ավելի բաց տարածքներ, ինչը ստեղծում է «կիսատոն» նախշ։
Կան նաև ջրանիշների այնպիսի տեսակներ, ինչպիսիք են ֆիլիգրան, միագույն տիպի Cornerstone®/Edgestone®, պիքսելային, QR կոդի կամ շտրիխ կոդի տեսքով, ինչպես նաև համակցված[4]։
Փոստային նամականիշերի վրա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիլատելիայում ջրանիշը նամականիշի հիմնական հատկանիշն է, ներկայացնում է սովորական և հազվագյուտ նամականիշի տարբերությունը։ Կոլեկցիոներները, որոնք հանդիպում են երկու նույնական նամականիշերի՝ տարբեր ջրանիշերով, համարում են յուրաքանչյուր նամականիշ որպես առանձին ճանաչելի թողարկում[5]։ Նամականիշի «դասական» ջրանիշը փոքր թագ կամ ազգային այլ խորհրդանիշ է, որը հայտնվում է կամ մեկ անգամ յուրաքանչյուր նամականիշի վրա կամ շարունակական օրինակով։ Ջրանիշերը 19-րդ և 20-րդ դարերի սկզբին նամականիշների վրա գրեթե համընդհանուր էին, բայց հիմնականում դուրս են եկել կիրառությունից, թեև որոշ երկրներ շարունակում են օգտագործել դրանք[6]։
Դաջվածքի որոշ տեսակներ, ինչպես Շվեյցարիայի վաղ նամականիշերի «խաչը ձվածիրի վրա», հիշեցնում է ջրանիշը, քանի որ թուղթն ավելի բարակ է, բայց կարող է տարբերվել ավելի սուր եզրերով։ Նամականիշի թղթի ջրանիշները ցույց են տալիս նաև տարբեր ձևավորումներ, տառեր, թվեր և պատկերային տարրեր։
Նամականիշի ջրանիշը դուրս բերելու գործընթացը բավականին պարզ է։ Երբեմն դրոշմակնիքի թղթի ջրանիշը կարելի է տեսնել՝ նայելով դրոշմակնիքի չտպված հետևի կողմին։ Ավելի հաճախ կոլեկցիոները պետք է օգտագործի մի քանի հիմնական տարրեր ջրանիշը հստակ տեսնելու համար[6]։
Դեղին և նարնջագույն գույներով տպագրված նամականիշերի ջրանիշները հատկապես դժվար տեսանելի են։ Մի քանի մեխանիկական սարքեր օգտագործվում են նաև կոլեկցիոներների կողմից՝ դրոշմակնիքների վրա ջրանիշերը հայտնաբերելու համար, ինչպիսիք են Morley-Bright ջրանիշի դետեկտորը և ավելի թանկ Safe Signoscope-ը։ Նման սարքերը կարող են շատ օգտակար լինել, քանի որ դրանք կարող են օգտագործվել առանց ջրանիշի հեղուկի կիրառման։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Buxton, B.H. The Buxton Encyclopedia of Watermarks. Tappan, N.Y.: Buxton Stamp Co., 1977 114p.
- Felix, Ervin J. The Stamp Collector's Guidebook of Worldwide Watermarks and Perforations, from 1840 to date. Racine, WI.: Whitman Publishing Co., 1966 256p.
- Repeta, Louis E. Watermarks In Postage Stamp Paper: a comprehensive look at a key stamp element. Reprinted in 1999 from The American Philatelist (February 1987). 27p.
- Авдошин В. В. Водяные знаки: изготовление, разновидности, способы имитации // Определение подлинности и платёжеспособности денежных знаков / В. В. Авдошин. — 4-е изд., испр. и доп.. — М.: ИнтерКрим-пресс, 2017. — С. 16—20. — 216 с. — ISBN 978-5-9286-0168-3
- Водяной знак / Н. М. Бокарева // Вешин — Газли. — М. : Советская энциклопедия, 1971. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 5). Արխիվացված 2017-10-06 WebCite
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- WZMA - Watermarks of the Middle Ages
- Briquet online (in French)
- Piccard online (English)
- Watermark Database of the Dutch University Institute for Art History
- Bernstein - The Memory of Paper, Portal to 50 Watermark Databases
- Watermarks 1850-date
- Finding Watermarks on Stamps: Hobbizine article
- Thomas L. Gravell Watermark Archive
- Thomas Gravell watermark collection, Special Collections, University of Delaware Library, Newark, Delaware.
- Archive of Papers and Watermarks in Greek Manuscripts
- «Водяной знак; Водяной знак изготовителя бумаги; Водяные знаки на полях». Русско-английский толковый словарь филателистических терминов — В. Юный филателист. Белпочта. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- «Знак сплошной водяной». Русско-английский толковый словарь филателистических терминов — З. Юный филателист. Белпочта. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
- «Листовой водяной знак». Русско-английский толковый словарь филателистических терминов — Л. Юный филателист. Белпочта. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
- «Одиночный водяной знак». Русско-английский толковый словарь филателистических терминов — О. Юный филателист. Белпочта. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
- «Перевёрнутый водяной знак». Русско-английский толковый словарь филателистических терминов — П. Юный филателист. Белпочта. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 13-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
- «Фотографии водяных знаков Почтовой службы США». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 19-ին.(անգլ.)
- «Печатный водяной знак». Русско-английский толковый словарь филателистических терминов — П. Юный филателист. Белпочта. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 13-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջրանիշ» հոդվածին։ |
| ||||||
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Biermann, Christopher J. (1996). «7». Handbook of Pulping and Papermaking (2 ed.). San Diego, California, USA: Academic Press. էջ 171. ISBN 0-12-097362-6.
- ↑ Meggs, Philip B. (1998). A History of Graphic Design (Third ed.). John Wiley & Sons, Inc. էջ 58. ISBN 978-0-471-29198-5.
- ↑ Авдошин, 2017, Разновидности водяных знаков.
- ↑ Авдошин, 2017, Разновидности водяных знаков, էջ 16—17
- ↑ «Miller, Rick; Stamp identification often lurks in watermark in Linns.com Refresher Course section».
- ↑ 6,0 6,1 «Baadke, Michael; How to identify a stamp by its watermark in Linns.com Refresher Course section».