Ջենտրիֆիկացիա

Ջենտրիֆիկացիա (անգլ.՝ gentrification), անկման մեջ գտնվող քաղաքային թաղամասերի ուղղությունը փոխելու և դրանցում ժամանակի ընթացքում կամ արհեստական եղանակով ապրելակերպի փոփոխության գործընթացը բարելավման, հարմարավետ միջավայրի ստեղծման և ավելի հարուստ բնակիչների հետագա ներգրավման արդյունքում, ինչպես նաև նախկին արդյունաբերական գոտիների վերազինման գործընթացը, որը կոչվում է վերաբաշխում^[1]^[2]։ Ներկայիս ժամանակներում այն վերականգնման գործընթացն է, որն ավելի տարածված է դարձել^[3]։

Ջենտրիֆիկացիայի արդյունքում հաճախ տեղի է ունենում շրջանի բնակչության եկամուտների միջին մակարդակի բարձրացում՝ ցածր եկամուտ ունեցող բնակիչներին ավելի մեծահարուստներով փոխարինելու պատճառով^[4]։

Հայեցակարգի պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տերմինը ստեղծվել է 1964 թվականին Ռութ Գլասի կողմից^[5]^[6]^[7] «Լոնդոն. փոփոխության ասպեկտները» («London: Aspects of Change») աշխատության մեջ՝ միջին խավի կողմից Լոնդոնի առանձին շրջաններից բանվոր դասակարգի տեղաշարժը նկարագրելու համար։ Նմանատիպ գործընթաց տեղի է ունեցել ԱՄՆ-ի տարբեր քաղաքներում 20-րդ դարի երկրորդ կեսին, մասնավորապես՝ Սան Ֆրանցիսկոյի ծովածոցի, Բոստոն, Չիկագո, Սիեթլ, Պորտլենդ, Ատլանտա, Վաշինգտոն, Դենվեր, Լոս Անջելես քաղաքների որոշակի տարածքներում։ Սկզբում ԱՄՆ-ում ազնվացումը հաճախ փոխում էր քաղաքների ռասայական տեսքը, քանի որ ավելի աղքատ աֆրոամերիկացի և երբեմն լատինաամերիկյան բնակչությունը փոխարինվում էր հիմնականում ավելի բարձր եկամուտ ունեցող սպիտակներով^[8] (ոչ իսպանախոս սպիտակամորթ ամերիկացիներ, եվրոպացիներ և ասիացիներ)։

Պատճառները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նույնացուցիչների տեսակները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

XIX–XX դարեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամանակակից միտումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաջող ժամանակակից ջենտրիֆիկացիայի դասական օրինակներ են համարվում Փարիզի Մարե թաղամասը^[9] Լոնդոնի Նոթինգ Հիլլը^[10]։

Արևմտյան երկրներում ԼԳԲՏ համայնքի հետ կապված ջենտրիֆիկացիայի տեսակներից մեկը եկել է հակախտրական օրենքների հետ միասին, երբ անտեսված թաղամասերը վերածվել են պատկառելի գեյ թաղամասերի^[11]։ Որպես նման երեւույթի օրինակ են բերում Մոնրեալի գեյերի գյուղը և, օրինակ, փարիզյան Մարեն^[12]։

Ռուսաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռևիտալիզացիա (քաղաքաշինություն)

Ռուսաստանի համար դասական իմաստով ջենտրիֆիկացիան բնորոշ չէ պատմական պատճառներով։ Տերմինը առավել հաճախ նշանակում է ռևիտալիզացիա, նախկին գործարանների և արդյունաբերական շրջանների ազնվացում, որը լայն տարածում է գտել 21-րդ դարում։ Նման տենդենցի լավ օրինակներ են ժամանակակից «Վինզավոդ» կենտրոնը, «Դեպո» գաստրոկենտրոնը, Հացի գործարանը, «Ֆլակոն» դիզայնի գործարանը, Մոսկվայի ՀԷԿ-2-ը, Նոր Հոլանդիա, Սանկտ Պետերբուրգի «Հատակներ» կենտրոնը և շատ այլ տարածքներ^[13]։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ Սովետական Միության ժամանակ, որպես այդպիսին, գրեթե ոչ մի ջենտրիֆիկացիա չի եղել, և այն պատճառով, որ 1990-ական թվականներին շատ գործարաններ սնանկացան և վերածվեցին լքված թաղամասերի։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Gentrification». Dictionary.com. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 25-ին.
↑ Lees, Loretta, Tom Slater, and Elvin K. Wyly Gentrification. — New York: Routledge/Taylor & Francis Group, 2008. — 310 с. — «The transformation of a working-class or vacant area of the central city to a middle class residential and/or commercial use»
↑ «CDC - Healthy Places - Health Effects of Gentrification». www.cdc.gov (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ հունիսի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 16-ին.
↑ Dealing with Neighborhood Change: A Primer on Gentrification and Policy Choices, 2001, стр. 1 (11)
↑ Smith, Neil. «New globalism, new urbanism: gentrification as global urban strategy.» Արխիվացված 2015-10-02 Wayback Machine / Antipode 34.3 (2002): 427—450.(անգլ.)
↑ «Gentrification - Definition» (անգլերեն). Free Merriam-Webster Dictionary. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 30-ին.
↑ Urban dictionary: gentrification Արխիվացված 2013-03-20 Wayback Machine(անգլ.)
↑ Dealing with Neighborhood Change: A Primer on Gentrification and Policy Choices, 2001, стр. 2, 5 (12, 15)
↑ Gentrification in a Global Context
↑ «Not our Notting Hill, carnival goers lament UK gentrification | Reuters». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 19-ին.
↑ David Christafore, Susane Leguizamon. Is Gaytrification a Real Phenomenon? // Urban Affairs Review, vol. 54, № 5,‎ Sept. 2018. P. 994—1016.
↑ «The 'gaytrification' effect: why gay neighbourhoods are being priced out | Cities | The Guardian». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 6-ին.
↑ «Джентрификация: как облагородить «депрессивный» район». РБК Тренды (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ ապրիլի 26-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 7-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Dealing with Neighborhood Change: A Primer on Gentrification and Policy Choices / Brookings Institution Center on Urban and Metropolitan Policy and PolicyLink. April 2001.(անգլ.)
Gentrification in a Global Context — Routledge, 2004, ISBN 978-1-134-33065-2(անգլ.)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Health Effects of Gentrification // CDC(անգլ.)
Benjamin Grant, What is Gentrification? Արխիվացված 2015-12-06 Wayback Machine / PBS, Flag Wars^[en] film, June 17, 2003(անգլ.)
Иностранный опыт: Как превратить криминальное гетто в Вашингтоне в престижный район / The Village, Кристина Фарберова 17 декабря 2013
Глава 3. Джентрификация и перемещение Արխիվացված 2015-09-24 Wayback Machine (стр 87-110) — Роберта Грац. Город в Америке: жители и власти / Roberta Brandes Gratz. THE LIVING CITY

[1] «Gentrification». Dictionary.com. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 25-ին.

[Lees-2] Lees, Loretta, Tom Slater, and Elvin K. Wyly Gentrification. — New York: Routledge/Taylor & Francis Group, 2008. — 310 с. — «The transformation of a working-class or vacant area of the central city to a middle class residential and/or commercial use»

[3] «CDC - Healthy Places - Health Effects of Gentrification». www.cdc.gov (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ հունիսի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 16-ին.

[4] Dealing with Neighborhood Change: A Primer on Gentrification and Policy Choices, 2001, стр. 1 (11)

[smith.newglobalism02-5] Smith, Neil. «New globalism, new urbanism: gentrification as global urban strategy.» Արխիվացված 2015-10-02 Wayback Machine / Antipode 34.3 (2002): 427—450.(անգլ.)

[6] «Gentrification - Definition» (անգլերեն). Free Merriam-Webster Dictionary. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 30-ին.

[7] Urban dictionary: gentrification Արխիվացված 2013-03-20 Wayback Machine(անգլ.)

[8] Dealing with Neighborhood Change: A Primer on Gentrification and Policy Choices, 2001, стр. 2, 5 (12, 15)

[9] Gentrification in a Global Context

[10] «Not our Notting Hill, carnival goers lament UK gentrification | Reuters». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 19-ին.

[11] David Christafore, Susane Leguizamon. Is Gaytrification a Real Phenomenon? // Urban Affairs Review, vol. 54, № 5,‎ Sept. 2018. P. 994—1016.

[12] «The 'gaytrification' effect: why gay neighbourhoods are being priced out | Cities | The Guardian». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 6-ին.

[13] «Джентрификация: как облагородить «депрессивный» район». РБК Тренды (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ ապրիլի 26-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 7-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]