Չոպո չոոր
Չոպո չոոր (ղրղզ.՝ чопо чоор «կավե չոոր»,«կավե սրինգ»), ղրղզ հովիվների կավե սրինգ, որը սկզբում տարածված էր Ղրղզստանի Օշի մարզի հարավում[1], այնուհետև այն հայտնի դարձավ Ղրղզստանի ամբողջ տարածքոմ։ Այս գործիքի այլ անվանումներն են ըլայ չոոր և ըշկըրիկ («սուլիչ»)[1].
Արտաքին տեսք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չոպո չոորի ձևը կարող է տարբերվել լինելով երկարավուն՝ շվիի կամ դուդուկի նման կամ կլորավուն, որոնք հիշեցնում են յուրդի ձևը։ Միջին հաշվով, նրա երկարությունը մոտավորապես 18—20 սմ, իսկ տրամագիծը՝ 6—7 սմ։ Պրոֆեսոր Սուբանալիևի[2] հավաքածուում գտնվում է չոպո չոորը, որը պատրաստված է սպիտակ կավից և իրենից ներկայցնում է կլոր գունդ։ Այդ հին երաժշտական գործիքի բարձրությունը մոտ 5 սմ է։ Նրանում մեկ փչելու և երկու նվագային անցքեր կան։ Վերջիններս այնպես են տեղադրված, որպեսզի հնարավոր լինի փչել և միաժամանակ նվագել այն ցուցամատերով։ Գործիքը պահում են բութ մատներով։
Հնչյունաշար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ժողովրդական չոպո չոորը պարզ երաժշտական գործիք է, քանի որ նրա հնչյունաշարը առավելագույն չափով փոքր է՝ տերցիա-կվինտայի ծավալով։ Հնչերանգը դյութիչ, թովիչ, խորը և մեղմ է։ Այս իսկ պատճառով այն կարող է ծառայել ինչպես երեխաների երեժշտական խաղալիք, այդպել էլ լիիրավ երաժշտական գործիք ազգային նվագախմբում։
Բարելավում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ներկայումս վարպետները բարելավել են այս գործիքը։ Վերականգնելով իր հին տեսակը նրանք ստեղծել են նոր չոպո չոորերի տեսակ։ Նրանց հիմքում է Ղրղզստանի Օշի մարզի Բատկեն շրջանի չոպո չոորը[2]։ Չոպո չոորերը բարելավվել են և պատրաստվել ենարդեն ոչ թե ավանդական կավից, այլ կերամիկայից։ Չոպո չոորերը Ն.Նիշանովի հավակածույից ունեն երկարավուն ձև, նրանց վրա մի փչելու և ութ նվագային անցք կա։ Ամենախոշոր չոպո չոորի՝ «ռե» չոպո չոորի երկարությունը 22 սմ, տրամագիծը ՝ 8 սմ, իսկ ամենափոքրիկի՝ piccolo «լյա» չոպո չոորինը համապատասխանաբար 5 և 2,5 սմ։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Окарина // Музыкальные инструменты. Энциклопедия. — М.: Дека-ВС, 2008. — С. 409. — 786 с.
- ↑ 2,0 2,1 https://www.open.kg/about-kyrgyzstan/art/arts-and-crafts/musical-instruments/1639-duhovye-kyrgyzskie-muzykalnye-instrumenty.html