Շնկոտեմ

Շնկոտեմ
Thlaspi montanum
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Տիպ Ծաղկավորներ Դաս Երկշաքիլավորներ Կարգ Խաչածաղկավորներ Ընտանիք Կաղամբազգիներ Ցեղ Շնկոտեմ
Լատիներեն անվանում
Thlaspi L.
Տիպիկ ներկայացուցիչներ
Thlaspi arvense — Դաշտային շնկոտեմ
Տեսակներ
մոտ 70 տեսակ, տես տեքստը
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում

Շնկոտեմ (անգլ.՝ Thlaspi), կաղամբազգիների (խաչածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։

Կենսաբանական նկարագիր

Դաշտային շնկոտեմ

Ցողունը կանգուն է, երբեմն՝ թույլ ճյուղավորվող, բարձրությունը՝ 5-60 սմ։ Տերևները սրտաձև են, ամբողջաեզր կամ ատամնաեզր։ Ծաղկաբույլը զամբյուղ է, ծաղիկները՝ երկսեռ, սպիտակ, վարդագույն։

Ծաղկում է ապրիլ-հուլիսին։ Պտուղը երկսերմ կամ բազմասերմ պատիճակ է։ Սերմերը հարթ են կամ կետիկավոր։

Հայաստանում

Հայտնի է 70, Հայաստանում՝ 9 (11) տեսակ՝

• շնկոտեմ դաշտային (Thlaspi arvense),
• շնկոտեմ հարթապտղանի (Thlaspi platycarpum),
• շնկոտեմ հովանոցավոր (Thlaspi umbellatum),
• շնկոտեմ Շովիցի (Thlaspi szovitsianum),
• շնկոտեմ Զանգեզուրի (Thlaspi zangezuricum)։

Տարածվածություն

Տարածված է Արագածոտնի, Շիրակի, Լոռու, Գեղարքունիքի, Սյունիքի և այլ մարզերում։ Աճում է ստորինից մինչև վերին լեռնային գոտիների խոնավ բացատներում, խոտածածկ լանջերին, գետափերին, թփուտներում և այլն։

Հոմանիշներ

Դաշտային շնկոտեմ

Հոմանիշներ

• Apterigia Galushko
• Atropatenia F.K.Mey
• Callothlaspi F.K.Mey
• Kotschyella F.K.Mey
• Masmenia F.K.Mey
• Microthlaspi F.K.Mey
• Neurotropis (DC.) F.K.Mey
• Noccidium F.K.Mey
• Raparia F.K.Mey
• Syrenopsis Jaub. et Spach
• Thlaspiceras F.K.Mey
• Vania F.K.Mey

Քիմիական կազմ

Որոշ տեսակներ դեղաբույսեր են. պարունակում են ֆլավոնոիդներ, ալկալոիդներ, վիտամին C, կարոտին (A-նախավիտամին), սապոնին, սերմերը՝ 20-33% ճարպայուղեր։

Կիրառում

Օգտագործվում են տեխնիկական նպատակներով և սննդի մեջ, պատրաստուկները՝ որպես հակաբորբոքային միջոց։ Ձանգեզուրի շնկոտեմ հազվագյուտ բնաշխարհիկ է, հանդիպում է Սյունիքի մարզի ալպյան և ենթալպյան գոտիներում։ Աճում է ժայռաճեղքերում։ Ծաղիկները թանաքավարդագույն են. գրանցված է Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում։

Դասակարգում

Տաքսոնոմիա

Դասը մտնում է Brassicaceae ընտանիքի և Brassicales կարգի մեջ.

14 ընտանիք

e1

կարգ Խաչածաղկավորներ

ցեղ Շնկոտեմ

f1

բաժին Ծաղկավոր բույսեր կամ Ծածկասերմեր

ընտանիք Կաղամբազգիներ

e2

ևս ծակավոր բույսերի 44 կարգ

ես բազմաթիվ տեսակներ,

f2

Տեսակներ

Հայտնի է մոտ 70 տեսակ, նրանցից մի քանիսը.

Thlaspi alliaceum L. Thlaspi alpestre Jacq. Thlaspi alpinum Crantz Thlaspi arcticum Thlaspi arvense L. — Ярутка полевая Thlaspi bellidifolium Griseb. Thlaspi bulbosum Spruner ex Boiss. Thlaspi caerulescens J.Presl & C.Presl Thlaspi calaminare (Lej.) Lej. & Courtois Thlaspi californicum Thlaspi capaefolium Thlaspi ceratocarpum N.Busch Thlaspi cilicicum Thlaspi crassiusculum (F.K.Mey.) Greuter & Burdet Thlaspi densiflorum Boiss. & Kotschy ex Unger & Kotschy Thlaspi densifolium Thlaspi elegans Boiss. Thlaspi goesingense Hal. Thlaspi granatense Boiss. & Reut.

Thlaspi idahoense Thlaspi jankae A.Kern. Thlaspi japonicum H.Boissieu Thlaspi kovatsii Heuff. Thlaspi kurdicum Hedge Thlaspi lilacinum Boiss. & A.Huet Thlaspi macranthum N.Busch Thlaspi montanum L. Thlaspi natolicum Boiss. Thlaspi nevadense Boiss. & Reut. Thlaspi orbiculatum (Steven ex DC.) F.K.Mey. Thlaspi oxyceras Boiss. Thlaspi parviflorum Thlaspi perfoliatum L. Thlaspi praecox Wulfen Thlaspi sylvium Gaudin Thlaspi szowitsianum Boiss. Thlaspi tymphaeum Hausskn. Thlaspi umbellatum Steven ex DC.

Գրականություն

• Алексеев Ю. Е. и др. Травянистые растения СССР / Отв. ред. докт. биол. наук Т. А. Работнов. — М.: Мысль, 1971. — Т. 1. — С. 392. — (Справочники-определители географа и путешественника).
• Буш Н.А. Род 681. Ярутка — Thlaspi. // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома Н. А. Буш. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1939. — Т. VIII. — С. 576—590. — 696 + XXX с. — 5200 экз.

Արտաքին հղումներ

• Շնկոտեմ Արխիվացված 2014-12-24 Wayback Machine
• Շնկոտեմ Արխիվացված 2014-12-24 Wayback Machine

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շնկոտեմ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շնկոտեմ» հոդվածին։