Շնկոտեմ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Շնկոտեմ
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր
Տիպ Ծաղկավորներ
Դաս Երկշաքիլավորներ
Կարգ Խաչածաղկավորներ
Ընտանիք Կաղամբազգիներ
Ցեղ Շնկոտեմ
Լատիներեն անվանում
Thlaspi
Տիպիկ ներկայացուցիչներ
Տեսակներ
մոտ 70 տեսակ, տես տեքստը


Դասակարգումը
Վիքիցեղերում


Պատկերներ
Վիքիպահեստում




Շնկոտեմ (անգլ.՝ Thlaspi), կաղամբազգիների (խաչածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։

Կենսաբանական նկարագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դաշտային շնկոտեմ

Ցողունը կանգուն է, երբեմն՝ թույլ ճյուղավորվող, բարձրությունը՝ 5-60 սմ։ Տերևները սրտաձև են, ամբողջաեզր կամ ատամնաեզր։ Ծաղկաբույլը զամբյուղ է, ծաղիկները՝ երկսեռ, սպիտակ, վարդագույն։

Ծաղկում է ապրիլ-հուլիսին։ Պտուղը երկսերմ կամ բազմասերմ պատիճակ է։ Սերմերը հարթ են կամ կետիկավոր։

Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայտնի է 70, Հայաստանում՝ 9 (11) տեսակ՝

  • շնկոտեմ դաշտային (Thlaspi arvense),
  • շնկոտեմ հարթապտղանի (Thlaspi platycarpum),
  • շնկոտեմ հովանոցավոր (Thlaspi umbellatum),
  • շնկոտեմ Շովիցի (Thlaspi szovitsianum),
  • շնկոտեմ Զանգեզուրի (Thlaspi zangezuricum)։

Տարածվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարածված է Արագածոտնի, Շիրակի, Լոռու, Գեղարքունիքի, Սյունիքի և այլ մարզերում։ Աճում է ստորինից մինչև վերին լեռնային գոտիների խոնավ բացատներում, խոտածածկ լանջերին, գետափերին, թփուտներում և այլն։

Հոմանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դաշտային շնկոտեմ

Հոմանիշներ[1]

Քիմիական կազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ տեսակներ դեղաբույսեր են. պարունակում են ֆլավոնոիդներ, ալկալոիդներ, վիտամին C, կարոտին (A-նախավիտամին), սապոնին, սերմերը՝ 20-33% ճարպայուղեր։

Կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օգտագործվում են տեխնիկական նպատակներով և սննդի մեջ, պատրաստուկները՝ որպես հակաբորբոքային միջոց։ Ձանգեզուրի շնկոտեմ հազվագյուտ բնաշխարհիկ է, հանդիպում է Սյունիքի մարզի ալպյան և ենթալպյան գոտիներում։ Աճում է ժայռաճեղքերում։ Ծաղիկները թանաքավարդագույն են. գրանցված է Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում։

Դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տաքսոնոմիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դասը մտնում է Brassicaceae ընտանիքի և Brassicales կարգի մեջ.

  14 ընտանիք   e1  
         
  կարգ Խաչածաղկավորներ     ցեղ Շնկոտեմ     f1
               
  բաժին Ծաղկավոր բույսեր կամ Ծածկասերմեր     ընտանիք Կաղամբազգիներ     e2    
             
  ևս ծակավոր բույսերի 44 կարգ   ես բազմաթիվ տեսակներ,   f2
     

Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայտնի է մոտ 70 տեսակ, նրանցից մի քանիսը[2].

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. По данным сайта GRIN (см. карточку организма).
  2. По данным GRIN, ITIS и NCBI (см. карточку организма).
  3. NCU-3e. Names in current use for extant plant genera. Electronic version 1.0. Entry for Thlaspi L.(անգլ.)

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Алексеев Ю. Е. и др. Травянистые растения СССР / Отв. ред. докт. биол. наук Т. А. Работнов. — М.: Мысль, 1971. — Т. 1. — С. 392. — (Справочники-определители географа и путешественника).
  • Буш Н.А. Род 681. Ярутка — Thlaspi. // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома Н. А. Буш. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1939. — Т. VIII. — С. 576—590. — 696 + XXX с. — 5200 экз.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։