Շեյխ Խամդուլլախ
Շեյխ Խամդուլլախ | |
|---|---|
| Ծնվել է | 1436[1] |
| Ծննդավայր | Ամասիա, Թուրքիա |
| Վախճանվել է | 1520[1] |
| Մահվան վայր | Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն |
| Քաղաքացիություն | Օսմանյան կայսրություն |
| Մասնագիտություն | գեղագիր |
| Թեմաներ | Islamic calligraphy? |
| Ուսուցիչ | Hayreddin Mar‘aşî?[2] |
| Աշակերտներ | Hüsâmeddin Hüseyin Şah?[3] և Շեհզադե Քորքուդ[4] |
 Sheikh Hamdullah Վիքիպահեստում | |
Շեյխ Խամդուլլախ (թուրքերեն՝ Şeyh Hamdullah, 1436[1], Ամասիա, Թուրքիա - 1520[1], Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն), օսմանյան գեղագիր։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է Ամասիայում։ Նրա հայրը՝ Մուստաֆա Դեդեն, սերում է մի տոհմից, որի ներկայացուցիչները գաղթել են դեպի Թուրքիա Միջին Ասիայից դեպի Ամասիա[5]։
Խամդուլլախն գեղագրությունը սովորել է Խաիրեդդինա Մարասից, ով նրան ուսուցանել է արաբական գեղագրության վեց ոճերը[6]։ Խամդուլլախն իր աշխատանքներում փորձում էր ընդօրինակել հին վարպետների գործերը[7]։ Ուսման ընթացքում նա հանդիպել է որդուն Մեհմեդ IIին, որոնք շուտով դարձան ընկերներ։ Նա դառնալով Բայազեթի սուլթան Խամդուլլախին հրավիրեց մայրաքաղաք Ստամբուլ։ Այնտեղ նա դարձավ Սուլթանի արքունիքի գլխավոր գեղագրիչը[5]։
1485 թվականին Բայեզիդը ձեռք է բերեց հայտնի գեղագիր Յակուտ ալ-Մուստասիմի 7 գործերը։ Դրանից հետո նա Խամդուլլախին հանձնարարեց կատարել նոր գեղագրական ոճ, որը նման էր Ալ-Մուստաիմի օգտագործած ոճին։ Չնայած Խամդուլլախը Ալ-Մուստաիմի աշխատանքը համարեց անգերազանցելի, բայցևայնպես համաձայնեց։ Հետազոտողների կարծիքով, նոր ոճը, որը Բայեզիդը պատվիրեց ստեղծել, պետք է դառնար նոր կայսրության և նոր տոհմի խորհրդանիշ, որի հիմնադիրը նա ցանկանում էր դառնալ[8]։
Խամդուլլախը ժամանակավորապես դարձավ ճգնավոր, որի ընթացքում, ըստ նրա տեսիլքի Մուհամեդ մարգարեն սովորեցրել է գեղագրության նոր ոճեր[9]։ Արդյունքում, Խամդուլլախն վերամշակեց Նասխ գեղագրական ոճը։ Սկսաց 1500 թվականից ի վեր Ղուրանի մեծ մասը գրվել է Խամդուլլախի ոճով, որի համար հայտնի է որպես «Օսմանյան գեղագրության հայր>>[10]։ Խամդուլլախի աշակերտները տարածում էին նրա ոճը ամբողջ Օսմանյան կայսրությունում։ [11]Խամդուլլախի ոճը գործածվում էր շուրջ 150 տարի՝ նրան դարձնելով օսմանյան ամենանշանակալից գեղագետներից մեկը։ Նույնիսկ երկու հարյուր տարի անց գեղագրության ուսանողները, ներառյալ Խաֆիզ Օսմանի, վերարտադրեցին Խամդուլլախի աշխատանքները[12]։
Խամդուլլախն իր ամբողջ կյանքը նվիրեց գեղագրությանը, նույնիսկ երբ նա ավելի քան 80 տարեկան էր, դեռ գեղագրություն էր գրում։ Խամդուլլախն ստեղծեց 47 Մուսաֆներ, ինչպպես նաև բազմաթիվ դժուզով և այլ աշխատանքներ, որոնցից շատերը գտնվում է Թոփքափը ամրոց պալատի հավաքածուում[13]։ Բայեզիդ մզկիթները ներկված են Խամդուլլախի գեղագրով, Ֆիրուզագան և Դավուդան Ստամբուլում, ինչպես նաև Բայեզիդ մզկիթը Ադրիանապոլիսում[14]։
Խամդուլլախի համբավի մեծացմանը զուգընթաց՝ գեղագրությունից զատ աճում էին նրա հմտությունների պատմությունները՝ ասելով, որ Խամդուլլախն հիանալի նետաձիգ էր, բազեագետ, լողորդ և հիանալի դերձակ[7]։
Խամդուլլախն մահացել է 1520 թվականին Ստամբուլ քաղաքում։ Թաղված է Կարաջաախմետի գերեզմանատանը։ Նրա աշխատանքները պահպանվել են մինչ օրս, և պահվում են Տոպկապի պալատի հավաքածուում[15]։
Խամդուլլախի որդին՝ Մեվլյանա Դեդե Չալաբին, նույնպես գեղագիր էր, և ամուսնացած էր Ամասիացի գեղագրիչ Շուկրուլլե Խալիֆայի հետ, ով նախկինում սովորել էր Խամդուլլախի մոտ։ Խամդուլլախի թոռները՝ Պիր Մուհամեդ Դեդեն և Դերվիշ Մուհամեդը, գեղագրիչներ դարձան, Ճիշտ ինչպես նրանց հայրը և պապը[16]։
_-_Google_Art_Project_(602085).jpg)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_ei3_COM_30255
- ↑ https://islamansiklopedisi.org.tr/hayreddin-marasi
- ↑ https://islamansiklopedisi.org.tr/husameddin-huseyin-sah
- ↑ https://islamansiklopedisi.org.tr/hamdullah-efendi-seyh
- ↑ 5,0 5,1 Uğur Derman, 1998, էջ 46
- ↑ Traditional Turkish Arts: Calligraphy Turkish Republic, Istanbul, Ministry of Culture and Tourism, n.d., p. 9
- ↑ 7,0 7,1 Huart, C., Les Calligraphes et les Miniaturistes de l’Orient Musulman, 1972 p. 108 by Digital copy
- ↑ Özkafa, 2010, էջ 114
- ↑ Schimmel, A. Rivolta, B., «Islamic Calligraphy», Metropolitan Museum of Art Bulletin, vol. 50, no. 1, 1992, p. 21
- ↑ Türk ve İslâm Eserleri Müzesi, The Art of the Qurʼan: Treasures from the Museum of Turkish and Islamic Arts, Smithsonian Institution, 2016, p. 82
- ↑ Uğur Derman, 1998, էջ 19
- ↑ Osborn, J.R., Letters of Light: Arabic Script in Calligraphy, Print, and Digital Design, Harvard University Press, 2017, [E-book edition], n.p.
- ↑ Baydar and Hepworth, 2009, էջ 135
- ↑ Dijkema, F.Th. (ed.),The Ottoman Historical Monumental Inscriptions in Edirne, BRILL, 1977, p. 45
- ↑ T Diez Albums: Contexts and Contents, BRILL, c. 2016, p.136
- ↑ Akin-Kivanc, E., Mustafa Âli’s Epic Deeds of Artists: A Critical Edition of the Earliest Ottoman Text about the Calligraphers and Painters of the Islamic World, BRILL, 2011
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Uğur Derman, M., Letters in Gold: Ottoman Calligraphy from the Sakıp Sabancı Collection, Metropolitan Museum of Art, 1998.
- Baydar and Hepworth, «Two Case Studies:The Rejoining of a Text-Block and the New Use of Remoistenable Tissue», in: Driscoll, M.J. and Mósesdóttir, E. (eds), Care and Conservation of Manuscripts 11, [Proceedings of the Eleventh International Seminar, University of Copenhagen, 24-25 April 2008], Museum Tusculanum Press, 2009
- Özkafa, F., «İstanbul ve Hat Sanatı» [Istanbul and the Art of Calligraphy] in: Yusuf Çağlar (ed.), Bir Fotoğrafın Aynasında: İstanbul’un Meşhur Hattatları [Through the Mirror of a Picture: Eminent Calligraphers of Istanbul], Istanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 2010.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շեյխ Խամդուլլախ» հոդվածին։ |
