Մասնակից:Narine KH/Սևագրություն 3

Ռոզա Օտունբաևա (ղրղզ.՝ Роза Исак кызы Отунбаева, ), Ֆրունզե^[1], Ղրղզստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն)՝ ղրղզ քաղաքական գործիչ և դիվանագետ, Ղրղզստանի ընդդիմադիր Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության խորհրդարանական խմբակցության առաջնորդ: 2017 թվականի ապրիլի 7-ի ըտրություների արդյունքներից հետո դարձավ ժամանակավոր Ղրղստանի նախագահ: 2010 թվականի մայիսի 19-ին՝ Ղրղզստանի ժամանակավոր կառավարության հատուկ դեկրետ է հայտարարվել, Ղրղզստանի անցումային շրջանի նախագահ: Այդ դեկրետի համաձայն՝ Ղրղզստանի նախագահի անցումային շրջանի լիազորությունների ժամկետը սահմանվել է մինչև 2011 թվականի դեկտեմբերի 31-ը: Սահմանադրության նոր տեքստի ընդունման հանրաքվեն 27.07.2010 թվականին հաստատել է այն որպես Ղրղստանի հանրապետության Նախագահ։ Առաջին կին-նախագահ և մինչ այսօր միակ կինը, ով զբաղեցնում է նախագահի պաշտոնը Անկախ Պետությունների Համագործակցությունում: Նորագույն պատմության մեջ երկրորդ կին նախագահն է, առավելապես մահմեդական բնակչության երկրում (առաջինը ՝ 2001-2004 թվականներին Ինդոնեզիայի նախագահ Մեգավատի Սուկարնոպուտրին) ։ Այդ պաշտոնը զբաղեցրել է մինչև Ալմազբեկ Աթամբաևի պաշտոնը ստանձնելը 2011 թվականի դեկտեմբերի 1-ին:

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոզա Օտունբաևան ծնվել է 1950 թվականի օգոստոսի 23-ին Բիշքեկ քաղաքում (այն ժամանակ Ֆրունզե)^[2] (մի քանի վարկածներ մատնացույց են անում որպես ծննդավայր Օշան) ^[3] Ազգությամբ՝ ղրղզուհի։ Ոսկե մեդալով^[1] ավարտել է Օշ^[4] քաղաքի դպրոցը:

1972 թվականին վերջացրեց Մոսկվայի պետական համակսարանի փիլիսոփայական համալսարանը և ընդհունվեց Մոսկվայի պետական համակսարանի ասպիրանտուրան: Վերապատրաստվել է Գերմանիայում:

1975 թվականին դարձել է փիլիսոփայական գիտությունների թեկնածու Մոսկվայում "Ֆրանկֆուրտի դպրոցի^[3] փիլիսոփաների կողմից մարքսիստական-լենինյան բարբառի կեղծման քննադատությունը":

1975-1981 թվականերին աշխատել է Ղրղզստանի պետական համալսարանի Ֆրունզե^[3] քաղաքում (ныне Кыту в КПСС. Второй секретарь Ленинскогоргызский национальный университет имени Жусупа Баласагына):Քաղաքային կոմիտեՔաղաքային կոմիտե

1981 թվականին անցել է Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն, 1983 թվականին Ղրղզստանի Քաղաքային կոմիտեի քաղկոմի քարտուղար:

1986-1989 թվականերին Ղրղզստանի ԽՍՀ նախարարների խորհրդի նախագահի տեղակալ, արտաքին գործերի նախարար:

1989-1991 թվականերին ԽՍՀՄ ԱԳՆ կոլեգիայի անդամ, ունի ԽՍՀՄ արտակարգ և լիազոր դեսպանի աստիճան, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գործերով ԽՍՀՄ հանձնաժողովի պատասխանատու քարտուղար, իսկ 1990-1991 թվականներին՝ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի գործերով ԽՍՀՄ հանձնաժողովի նախագահ:

Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների ՄԻության փլուզման վերադարձել է Ղրղզստան և աշխատել անկախ Ղրղզստանի բարձր պաշտոններում։

1992 թվականին նշանակվել է անկախ Ղրղզստանի արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ, իսկ նույն թվականի հուլիսին սկսել է աշխատել ԱՄՆ-ում և Կանադայում Ղրղստաի Հանրապեոտության դեսպանի պաշտոնում: 1994թ. մայիսին հայրենիք է վերադարձել Ղրզղստանի Հանրա արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնում:

1997 թվականին, ըստ Ռոզա Օտուբաևայի խոսքերով, նա որոշում է կայացրել հեռանալ կառավարությունից, չնայած Ասկար Ակաեվը հանոզում էր շարունակել աշխատել:

1997 թվականից Մեծ Բրիտանիայում և Հյուսիսային Իռլանդիայում ՂՀ դեսպան էր:

2002 թվականի մայիսից – ՄԱԿ-ի Գլխավոր քարտուղարի Վրաստանի հակամարտության կարգավորման հարցերով հատուկ ներկայացուցչի տեղակալ / Աբխազիա։

2004 թվականի սեպտէմբերից խորհրդարանական ընտրությունների նախօրեին վերադառնում է ՂՀ և ստեղծվում է ընդդիմադիր "Աթա-Ժուրտ" շարժումը։ Շարժման առաջնորդներ են ընտրվել Ղրղզստանի խորհրդարանի պատգամավոր, կինոռեժիսոր Դոորոնբեկ Սադիրբաևը և Ռոզա Օթունբաևան:

Օտունբաևայի անվան հետ կապված է առաջին սկանդալը, որից հետո երկրում սկսել են խոսել հեղափոխության հնարավորության մասին: 2005 թվականի հունվարին նրան մեկ օրվա ընթացքում նախ գրանցեցին պատգամավորության թեկնածու, իսկ հետո գրանցումից զրկեցին ընտրությունների մասին օրենքով սահմանված ժամկետում երկրի տարածքում բնակվելու մասին դրույթը խախտելու պատրվակով։ Ընդդիմության կարծիքով ՝ պաշտոնական Բիշքեկն այդ կերպ մաքրել է Նախագահ Բերմետ Ակաևայի դստեր ճանապարհը, որն առաջադրվել էր մայրաքաղաքի համալսարանական ընտրատարածքի ընտրություններում:

Ռոզա Օտուբաևան համարվում է չափավոր դիվանագետ, վերջում Ղրղստանում դարձավ հայտնի 1989 թվականին։

2005 թվականի մարտին Ղրղզստանում տեղի ունեցած Կակաչների հեղափոխությունից հետո, որը հանգեցրեց Հանրապետության նախագահ Ասկար Ակաևի տապալմանը և նրա պաշտոնին Կուրմանբեկ Բակիևին, կրկին նշանակվեց երկրի արտաքին գործերի նախարարի պաշտոնում:

2005 թվականի հուլիսի 10-ի նախագահական ընտրություններից հետո Ղրղզստանի խորհրդարանի կողմից ԱԳՆ ղեկավարի պաշտոնում Ռոզա Օթունբաևայի թեկնածությունը չի հաստատվել: 2005-2007 թվականին. եղել է «Ասաբա» կուսակցության համանախագահ:

2007 թվականի դեկտեմբերից Ղրղզստանի խորհրդարանի պատգամավոր և Ղրղզստանի ընդդիմադիր Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության խորհրդարանական խմբակցության անդամ է, 2009 թվականի հոկտեմբերից՝ տվյալ խորհրդարանական խմբակցության ղեկավար: 2010 թվականի մայիսի 21-ին Ղրղզստանի նախագահին անցումային շրջանի լիազորություններով օժտելուց հետո լքել է կուսակցությունը^[6]։

2010 թվականի ապրիլի 7-ից ղեկավարել է ժամանակավոր կառավարությունը։ Հանրաքվեն այն հաստատել է անցումային շրջանում ՝ 2011 թվականի դեկտեմբերի 1-ին նոր նախագահի ընտրվելուց հետո, այն սկիզբ դրեց իշխանության խաղաղ փոխանցմանը՝ կամավոր հանձնելով իր լիազորությունները:

2011 թվականի փետրվարից գլխավորում է «Ռոզա Օթունբաևայի նախաձեռնությունները» միջազգային հասարակական հիմնադրամը: Հիմնադրամի հիմնական նպատակն է նախաձեռնել և իրականացնել ծրագրեր և նախագծեր, որոնք նպաստում են Ղրղզստանի սոցիալական, քաղաքական, տնտեսական զարգացմանը:Տ

Տիրապետում է՝ ղրղսերեն, ռուսերեն, անգլերեն և գերմաներեն լեզւոներին ^[1]^[7]^[8]։

Պարքեվներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

· Ֆրանսիայի Պատվո լեգեոնի շքանշան (Ֆրանսիա, 2012 թ.)______ «ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցերում ունեցած ակնառու վաստակի համար»

* Բևեռային աստղի շքանշան (Մոնղոլիա, 2012) (Франция, 2012 год)^[10]

· Իտալական Միներվայի Մրցանակ (Իտալիա 2015) - «Ղրղզստանում բարձր ինստիտուցիոնալ դերի և միջազգային առումով խաղաղության և ժողովրդավարության օգտին մշտական աշխատանքի համար»

· Աշխարհի 150 ազդեցիկ կանայք Ըստ Newsweek Daily Beast-ի (2012)

· Կանանց համաշխարհային գագաթնաժողովի Գրանդ մրցանակ (2012) - «առաջնորդության համար (Աթենք, Հունաստան)»

· Աշխարհի 100 ազդեցիկ մարդիկ ըստ Apolitical-ի վարկածի ՝ "Ռոզա Օթունբաեւան ընդգրկվել է 2018 թվականին գենդերային քաղաքականության առաջխաղացման բնագավառում աշխարհի ամենաազդեցիկ մարդկանց թոփ-100-ում ՝ բրիտանական հետազոտական կազմակերպության ՝ Apolitical-ի ցուցակի համաձայն»

· 2011 թվաանին կանանց միջազգային մրցանակ արիության համար, ԱՄՆ Պետդեպարտամենտ։

· «Search for Common Ground 2018» մրցանակը շնորհվել է 2018 թվականի նոյեմբերի 1 –ին աշխարհի խոշորագույն «ընդհանուր շահերի որոնում" խաղաղաշինության կազմակերպությանը, Նյու Յորք, ԱՄՆ-ին»

· Քուվեյթի մրցանակը 2019 «Քաղաքացիական հասարակության, պետական և մասնավոր հատվածների կյանքի բարելավման գործում ներդրած ավանդի համար»շնորհվում է այն կանանց, ովքեր ներդրում են ունեցել հասարակության զարգացման գործում և ունեն ռազմավարական հայացք, աշխատանքում կիրառում են նորարարական և ստեղծագործական մոտեցումներ:

· Հանդիսանում է Ղրղզստանի Հանրապետությունում, ՉԺՀ-ում և Ղազախստանի Հանրապետությունում տասնյակ համալսարանների պրոֆեսոր:

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ղրղզստանի Գերագույն դատարանի անդամ՝ Իսակ Օթունբաևի և ուսուցչուհի^[2] Սալիյկա Դանիյարովայի ընտանիքում ութ երեխաներից երկրորդը

Ունի դուստր Կարաչաչաչը և Աթայի որդին:

Նախկին ամուսինը Բոլոտ Կեմելովիչ Սադևբակասով։

Եղբայր Բոլոտ Իսակի Օթունբաևը դիվանագետ է, ԱՄՆ-ում Ղրղզստանի դեսպանը 2019 թվականի հունվարի 15-ից^[5]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «bio» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
↑ ^2,0 ^2,1 K. A. Бектурганова. Отунбаева Роза
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Александр Князев. Государственный переворот 24 марта 2005 г. в Киргизии Արխիվացված է Մարտ 8, 2012 Wayback Machine-ի միջոցով: Бишкек, 2007. С. 46.
↑ У нас в гостях Отунбаева Роза Исаковна(չաշխատող հղում) , Форум — «Открытый Кыргызстан», on-line интервью
↑ Брата Отунбаевой отправили послом в Германию

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ովքեր են Ռուսաստանում և մերձավոր արտասահմանում՝տեղեկատու: «Նովոյե վրեմյա» հրատարակչատուն, «ամեն ինչ ձեզ համար» ISBN 5-86564-033-X։

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[bio-1] 1,0 ^1,1 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «bio» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:

[bekt-2] 2,0 ^2,1 K. A. Бектурганова. Отунбаева Роза

[knyazev-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Александр Князев. Государственный переворот 24 марта 2005 г. в Киргизии Արխիվացված է Մարտ 8, 2012 Wayback Machine-ի միջոցով: Бишкек, 2007. С. 46.

[4] У нас в гостях Отунбаева Роза Исаковна(չաշխատող հղում) , Форум — «Открытый Кыргызстан», on-line интервью

[5] Брата Отунбаевой отправили послом в Германию

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]