Մասնակից:Gbp190/Ավազարկղ

Երևան 2800-ամյակի այգի
Տեսակ	Հանրային
Բացվել է	Մայիսի 10, 2019
Մակերես	1.5 հեկտար
Սեփականատեր	Երևանի քաղաքապետարան
Կառավարում	«Վարդանյան ընտանիք» բարեգործական հիմնադրամ
Կարգավիճակը	բաց է ամբողջ տարին

Երևանի 2800-ամյակի այգի, հանրային զբոսայգի Երևանի Կենտրոն վարչական շրջանում, որը բացվել է 2019 թվականի մայիսի 10-ին: Այն բարերարներ Միքայել և Կարեն Վարդանյանների նվերն է Երևան քաղաքի հիմնադրման 2800-ամյակի առթիվ:

Այգին շրջապատված է Իտալիայի, Բեյրութի, Խորենացու և Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի փողոցներով: Այն սկիզբ է առնում Ստեփան Շահումյանի հուշարձանի դիմացից և ավարտվում՝ Ալեքսանդր Մյասնիկյանի հուշարձանի մոտ։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այգու ներկայիս տարածքը ժամանակին եղել է Անգլիական այգու կազմի մեջ՝ եզրային հատվածում: 2002թ թվականին, Իտալիայի փողոցի վերակառուցումից հետո, այս տարածքը, որոշակի իմաստով,կղզիացել էր: Քանի որ տարածքը մնացել էր չխնամված վիճակում, հանրությանը նաև չէր ծառայում որպես զբոսայգի։ Այգում կային միայն փտած, ծերացած և հիվանդ ծառեր, մաշված և վնասված նստարաններ, ավերված և չգործող շատրվանների մնացորդներ: Քաղաքի հենց այս հատվածում էլ 2018 թվականի սկզբին սկսվել և 2019 թվականին ավարտվել է Երևանի 2800-ամյակի այգու կառուցումը։ Այգու նախագծման աշխատանքները ձգվել են շուրջ կես տարի, իսկ կառուցման գործընթացը՝ մեկ ու կես տարի: Կառուցման ընթացքում այգում ճարտարապետական նախագծում փոխվել է ամեն ինչ։ Ամբողջությամբ փոխարինվել է նաև այգում օգտագործվող հողը։

Այգու բացման պաշտոնական արարողությունը տեղի է ունեցել 2019 թվականի մայիսի 10-ին: Բացմանը ներկա են եղել ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, Երևանի քաղաքապետ Հայկ Մարությանը, բազմաթիվ այլ հյուրեր: Այգին կառուցվել է «Վարդանյան ընտանիք» բարեգործական հիմնադրամի միջոցներով: Նախագծի հեղինակն է Կարեն Վարդանյանը ^[1]: Նախագծի ամբողջական իրականացման համար ծախսվել է 5 մլն 300 հազար ԱՄՆ դոլար:

Այգու կառուցապատումից բացի`«Վարդանյան ընտանիք» բարեգործական հիմնադրամը 2019 թվականից սկսած 99 տարիների ընթացքում իր միջոցների հաշվին նաև հոգալու է այգու խնամքի ու պահպանության ծախսերը:

Կանաչ տարածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այգու կանաչ տարածքը 7500 ք/մ^[2] է: Այգում կա 70 տեսակի 369 ծառ: Այգում տնկելու նպատակով ներմուծվել են Հայաստանի համար բացառիկ և էկզոտիկ 250 ծառեր, որոնք հատուկ ընտրվել են Հայաստանի բնակլիմայական պայմաններին համապատասխան, ինչպես օրինակ` Fagus sylvatica 'Purpurea Tricolor, Hamamelis'Ruby Glow', Magnolia acuminata, Oxydendrum arboreum, Stewartia pseudocamellia, Heptacodium miconioide, Pterostyrax hispida և այլն: Յուրահատուկ գեղեցկությամբ առանձնանում են բազմերանգ ծաղկանոցները: Այգին 2 կողմից շրջապատված է Ligustrum Vulgare տեսակի թփերից կազմված բուսական ցանկապատով: Կանաչ տարածքները ոռոգվում են ավտոմատացված կաթիլային և ցնցուղային ավտոնոմ համակարգով: Այցելուներին անհանգստություն չպատճառելու նկատառումներով՝ ոռոգումն իրականացվում է միայն գիշերային ժամերին:

Շատրվաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այգու շատրվանները սկսում են գործել ամեն տարի ապրիլի սկզբին և դադարում հոկտեմբերի վերջին՝ եղանակային պայմաններից կախված^[3]: Ամեն օր բոլոր շատրվանները միանում են ժամը 11:00-ին և գործում մինչև ժամը 24:00-ն, իսկ ապրիլին և հոկտեմբերին՝ մինչև ժամը 21:00-ն: Շատրվանների լույսերն ավտոմատ միանում են երեկոյան՝ մթնելիս, և անջատվում ժամը 24:00-ին:

Այգում կան 5 տեսակի բազմագույն լուսավորությամբ գրանիտապատ ավազանով շատրվաններ՝ հետիոտնային, վերասլաց ջրաշիթերով, պտուտաձև, փրփրացող և կամարաձև: Այգու բոլոր շատրվանների ավազանները կառուցված են 2 գույնի գրանիտե սալերով: Գրանիտե սալերի վրա փորագրված են հայկական ավանդական զարդանախշեր:

Շատրվանային համալիրը բաղկացած է 2 կողմից 5-ական ավազան և 2800 ջրաշիթեր ունեցող շատրվաններից, որոնք զարդարված են հայկական նախշերով՝ պատրաստված ալյումինից: Համալիրի 2 ծայրերում տեղադրված են ցայտաղբյուրներ: 10 ավազանից յուրաքանչյուրի գրանիտե և ալյումինե նախշերի դիզայնն ինքնատիպ է և չկրկնվող:

Այգու կենտրոնական հատվածում տեղադրված է վարդագույն կվարցիտից պատրաստված քարտեզ, որի վրա փորագրված են Երևանի 12 վարչական շրջանների անվանումները: Քարտեզը շրջապատված է շատրվաններով:

Այգում կառուցվել է նաև 30 շիթով ջրային կամար: Այցելուների կողմից հյուսված հավատալիքների համաձայն՝ կամարաձև շատրվանի տակով անցնելն առողջացնում է^[4]:

Այգում ստեղծվել է նաև փոքրացված մասշտաբով Երևանի իրական քարտեզի տեսքով փորագիր հրապարակ` 45 վերասլաց ջրաշիթերով շատրվանով: Այն համալրված է 4 սենսորներով, որոնց միջոցով հպումով հնարավոր է փոխել շատրվանի դինամիկան: Երեկոյան ժամերին հրապարակը շրջապատվում է գետնի մակերեսից պարբերաբար դուրս եկող և գույնզգույն լուսավորմամբ մառախուղի շղարշով: Քարտեզի վրա ներկայացված է նաև կապույտ գրանիտից պատրաստված Հրազդան գետն իր 4 կամուրջներով:

Ի տարբերություն սովորական շատրվանների՝ այգու շատրվանների գեղեցիկ տեսքը և այցելուների անվտանգությունն ու հարմարավետությունն ապահովելու նպատակով կառուցվել է ստորգետնյա գերհզոր կառույց՝ շատրվանների տեխնիկական սպասարկման համար՝ իր ավազաններով, խողովակների ու պոմպերի գերժամանակակից համակարգերով:

Սալահատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այգու 5420 քմ մակերես ունեցող սալահատակը պատրաստված է 10 սմ երկարություն, 10 սմ լայնություն և 5 սմ հաստություն ունեցող 500 հազար հատ 7 տեսակի գրանիտե սալիկներով^[5]: Սալահատակի տակ՝ ամբողջ մակերեսով, բետոնային հատուկ ամրացում է տրվել՝ իր դրենաժային համակարգով: Սալահատակի նախշազարդերը գրեթե ամբողջությամբ վերցված են հին ավանդական հայկական գորգերի նախշերից, իսկ նախշազարդերի փոքր մասը կրկնում է Էրեբունի ամրոցի ուրարտական դարաշրջանի նախշերը:

Սալահատակի կենտրոնում պատկերված է հայկական գորգերի նախշերով ուղեգորգ: Ուղեգորգն ունի նեղ ու երկարավուն ձև: Դրա կառուցվածքի հիմքում շեղանկյունազարդ խոշոր հորինվածքների իրար կցված շարանով բնորոշվող գորգերի, տվյալ դեպքում՝ «Ճարտար» տիպի գորգերի գեղազարդման համակարգն է: Ներկայացված է «Խնձորեսկ» տիպի ուշ վիշապագորգերի հիմնական հորինվածքը, որը կազմված է բարու և չարի հավերժական հակամարտությունը ներկայացնող արևի խորհրդանշանից ու դրան պարուրող վիշապի ութ ոճավորումներից: Բարու հաղթանակն ու կյանքի հավերժության գաղափարն էլ ներկայացնում են արևի խորհրդանշանից սկզբնավորված «կենաց ծառ» նախշերը: Խոշոր շեղանկյունազարդի կենտրոնում գտնվում է 1680 թ. գործված «Գուհար» վիշապագորգի կենտրոնական վարդակի գծայնացված տարբերակը, իսկ անկյունները գեղազարդված են «Մասյացոտն» տիպի ուշ շրջանի վիշապագորգերին բնորոշ ոճավորված վիշապապատկերներով ու «Ճարտար» տիպի գորգերին բնորոշ աստիճանաեզր շեղանկյունազարդերով:

Արձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այգու տարածքում տեղադրված են բրոնզաձույլ 7 արձաններ^[6]՝ պատվիրված և պատրաստված հատուկ այգու համար: Այգու մուտքի հատվածում տեղադրված են Էրեբունի ամրոցի որմնանկարների նմանությամբ պատրաստված ցլի և առյուծի բրոնզաձույլ արձաններ: Երևանի քարտեզի տեսքով շատրվանի 4 անկյուններում առկա ավազանների մեջ տեղադրված են երեխաների բրոնզաձույլ 4 ջրային արձաններ («Հոգատարություն», «Երևակայություն», «Երջանկություն», «Անաղարտություն»), ինչպես նաև նավակով երեխայի արձան («Մանկություն»)` Երևանյան լիճը խորհրդանշող հատվածում:

Արձանները խորհրդանշում են 1970-1980-ական թվականների Երևան քաղաքի մանուկների կերպարները: Այցելուների համոզմամբ՝ «Հոգատարություն» արձանի ցայտաղբյուրից ջուր խմելը երիտասարդացնում է:

Այգու տարածքում տեղադրված արձանները պատրաստել է քանդակագործների խումբ՝ Արմեն Սամվելյանի ղեկավարությամբ:

Հետաքրքիր փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այգու տարածքում տեղադրված են ինքնատիպ դիզայնով 76 նստարան, 62 աղբաման, 126 լուսասյուն: Հայաստանում 1 քմ հաշվարկով ամենաշատ ծառատեսակները, նստարանները, աղբամաններն ու լուսասյուները Երևանի 2800-ամյակի այգում են:
Այգում գտնվող ճարտարապետական տարրերի գրանիտե մակերեսների վրա առկա զարդաքանդակներն ու ալյումինե նախշերը իրականացվել են Ալեքսանդր Թամանյանի, Ջիմ Թորոսյանի, Մարկ Գրիգորյանի, Ռաֆայել Իսրայելյանի և Ստեփան Քյուրքչյանի ստեղծած ճարտարապետական հայտնի կոթողների նախշերով:
Այգու վերջնամասում գտնվում է Ալեքսանդր Մյասնիկյանի հուշարձանը (քանդակագործ՝ Արա Շիրազ, ճարտարապետ՝ Ջիմ Թորոսյան), որը տեղադրվել է 1980 թվականին: Ի դեպ, Ալեքսանդր Մյասնիկյանի հուշարձանային համալիրը Երևանի քաղաքապետարանի ենթակայության տակ գտնվող այս այգու հետ կապ չունի. այն պահպանվում է ՀՀ Մշակույթի նախարարության կողմից:
Շատրվանների համար այգում տեղադրված է քամու սենսոր, որի միջոցով, քամու ուժգնությունից կախված, կամարաձև շատրվանն անջատվում է, իսկ մնացած շատրվանների ջրային շիթերը ցածրանում են՝ այցելուներին չջրցողելու նպատակով:
Այգում տեղադրված է նաև Էրեբունի ամրոցի և Երևան քաղաքի խորհրդանիշներով հուշաքար, որի վրա առկա է այգու մասին համառոտ տեղեկություն՝ 4 լեզվով:
Գլխավոր նախապայմանը, որ Երևանի քաղաքապետարանին ներկայացրել են բարեգործներ Միքայել և Կարեն Վարդանյանները, այն է, որ այգին մնում է Երևան համայնքի սեփականությունը, և այգու տարածքում արգելվում է որևէ ձեռնարկատիրական գործունեություն:
Այգու մուտքն անվճար է: