Մասնակից:Anneddaniel/Ավազարկղ
| Anneddaniel/Ավազարկղ |
|---|
Ժորժ Ալբերտ Մորիս Վիկտոր Բատաի (անգլ.՝ Georges Albert Maurice Victor Bataille), (/ bəˈtaɪ /; ֆրանս. ՝ [ʒɔʁʒ batɑj] ); ( սեպտեմբերի 10-ից 1897 թ- հուլիսի 9-ը 1962թ․) Ֆրանսիացի մտավորական և գրական գործիչ ,աշխատել է ՝ գրականության, փիլիսոփայության, մարդաբանության, սպառողականության, սոցիոլոգիայի և արվեստի պատմության ոլորտներում։ Նրա աշխատանքները , որոնք ներառում էին էսսեներ, վեպեր և պոեզիա,ուսումնասիրել են այնպիսի թեմաներ ինչպիսիք են ՝ էրոտիզմ, միստիցիզմ, սյուրռեալիզմ և օրինազանցություն: Նրա աշխատանքը ազդեցություն կթողնի ապագա փիլիսոփայական դպրոցների և սոցիալական տեսության,ներառելով ՝ հետակառուցողականությունը[1]։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ժորժ Բատայը եղել է հարկահավաք Ժոզեֆ - Արիստիդ Բատայ (ծնված 1851 թ․) (հետագայում կուրացել և կաթվածահար է եղել նեյրոզիֆիլիսի հետևանքով ) և Անտուանետտե - Ագլաե Տուրնադեի(ծնված 1865 թ․) որդին։ Նա ծնվել է 1897 թվականին սեպտեմբերի 10-ին Օվերն կոչվող մարզի՝ Բիիոմ քաղաքում, 1898 թվականին նրանք ընտանիքով տեղափոխվել են Ռեիմս, որտեղ նա մկրտվել է [2]։ Սկզբնական շրջանում դպրոց է հաճախել Ռեիմսում այնուհետև Էպեռնայում։ Չնայած նրան, որ նա դաստիարակվել է առանց կրոնական սովորույթների նա 1914 թվականին ընդունեց կաթոլիկությունը և մոտ 9 տարի դարձավ բարեպաշտ Կաթոլիկ։ Նա մտածեց ձեռնադրվել Քահանա և կարճ ժամանակով հաճախել Կաթոլիկ ճեմարան։ Այնուամենայնիվ, նա այդտեղից դուրս եկավ, ըստ երևվույթին մասամբ զբաղվելու այնպիսի գործով, որտեղ նա կարող էր ի վերջո աջակցել իր մորը: Ի վերջո նա 1920 - ական թվականների սկզբին հրաժարվեց քրիստոնեությունից [3]։ Բաթալին Փարիզում հաճախել է Ազգային կանոնադրության դպրոց, որն ավարտել է 1922 թ․ Փետրվարին։ Թեպետ նրան հաճախ անվանում էին արխիվագետ և գրադարանավար՝ Ֆրանսիայի ազգային գրադարանում (Bibliothèque Nationale) աշխատելու համար, այնտեղ նրա աշխատանքը կապված էր մեդալների հավաքածուների հետ (նա նաև հրատարակել է գիտական հոդվածներ դրամագիտություն վերաբերյալ)։ Նրա թեզերը կանոնադրության դպրոցում քննադատական հրատարակություն էր միջնադարյան ձեռագրից (Ասպետի շքանշան, L’Ordre de chevalerie ), որը նա անմիջապես պատրաստեց՝ դասակարգելով այն ութ ձեռագրերը,որոնցից նա վերաստեղծեց բանաստեղծություն։ Ավարտելուց հետո նա տեղափոխվեց Իսպանյաի առաջադեմ ուսումնարան,որը գտնվում էր Մադրիդում։ Երիտասարդ տարիքում, նրա հետ ընկերացել և մեծ ազդեցություն էր թողել Ռուս էկզիստենցիալիստ Լև Շեստովը: Մի շարք ամսագրերի և գրական խմբերի ղեկավար Բատայը մեծածավալ և զանազան աշխատանքների հեղինակ է՝ ընթերցանությունների բանաստեղծությունների և շարադրությունների անթիվ թեմաների վերաբերյալ (տնտեսության, պոեզիայի, փիլիսոփայության, արվեստի, էռոտիզմի խորհրդամոլության մասին)։ Նա երբեմն հրատարակում էր կեղծանուններով, քանի որ նրա որոշ հրատարակումներ արգելվում էին։ Նա իր կյանքի ընթացքում համեմատաբար արհամարվել է ժամանակակիցների կողմից․ նրանցից է Ժան-Պոլ Սարթրը՝ ով խորհրդամոլության ջատագով էր, բայց նրա մահից հետո նրա աշխատանքները նշանակալի ազդեցություն ունեցան այնպիսի հեղինակների վրա ինչպիսիք են՝ Միշել Ֆուկոն, Ֆիլիպ Սոլլերը և Ժակ Դերիդան, նրանցից բոլորն էլ կապված են եղել Tel Quel ամսագրի հետ։ Նրա ազդեցությունը առավել բացահայտ զգացվում է Ժան-Լուկ Նանսի ֆենոմենոլոգիական աշխատությունում, բայց նշանակալի է նաև Ժան Բադրիլարդի աշխատանքում, հոգեվերլուծական տեսությունները Ժակ Լականի և Ջուլիա Քրիստևայի և Մայքլ Տաուսիգի ժամանակակից մարդաբանական աշխատանքներում[4]։ Սկզբնապես հետաքրքված լինելով սյուրռեալիզմով Բատայը վեճի էր բռնկվել սյուռեալիզմի հիմնադիր՝ Անդրե Բրետոնի հետ,չնայած Բատայը և սյուրռեալիստները Երկրորդ աշխարահամրտից հետո զգուշորեն վերսկսեցին ջերմ հարաբաերությունները։ Բատայը սոցիոլոգիայի չափազանց ազդեցիկ քոլեջի անդամ էր, որն իր մեջ ներառում էր մի քանի տարբեր ռենեգանտ սյուրռեալիստներ։ Նրա վրա մեծապես ազդել են՝ Հեգելը, Ֆրեյդը, Մարքսը, Մարսել Մաուսը, Մարկիս դե Սադը, Ալեքսանդր Կոջևը և Ֆրիդրիխ Նիցշեն [5], որոնցից վերջինին նա պաշտպանել է նշանավոր էսսեներում ընդդեմ նացիստների կողմից յուրացմանը [6]։ Հրապուրված լինելով մարդկային զոհաբերությամբ, նա ստեղծեց գաղտնի կազմակերպություն, որն անվանեց` Acéphale (Անգլուխ), որի խորհրդանիշը անգլուխ մարդ էր։ Ըստ լեգենդի՝ Բատայը և Acéphale - ի մնացաց անդամները համաձայնվել են լինել զոհաբերված,որպես երդում․ նրանցից ոչ-ոք չհամաձայնեց դահիճ լինել։ Դահիճի համար հատուցում առաջարկվեց, սակայն Acéphale - ի լուծարումից ոչ-ոք չգտնվեց պատերազմից առաջ։ Խմբակը հրատարակեց նաև Նիցշեի փիլիսոփայության անանուն ակնարկը, որը փորձում էր ենթադրել, թե ինչն է Դերիդան անվանել <<հակաիշխանություն>>։ Այս նախագծերի գործակիցներն էին ՝ Անդրե Մասոն, Պիեռ Կլոզովսկի, Ռոջեր Կիլոոիս, Ժյուլ Մոններոտ, Ժան Ռոլին և Ժան Ուոլ: Բատայը դուրս եկավ տարատեսակ ազդեցություններից և դատողության մի քանի եղանակներ օգտագործեց իր գործը ստեղծելու համար։ Նրա Story of the Eye պատմվածքը լույս է տեսել Լորդ Աուխի կեղծանվամբ, որն սկզբնական շրջանում հասկացվեց ինչպես մաքուր պոռնոգրաֆիյա, մինչդեռ ստեղծագործության թարգմանությունը աստիճանաբար աճում էր՝ ցույց տալով փիլիսոփայական և հուզական նույն զգալի խորությունը, որը բնորոշ էր ուրիշ հեղինակներին, ովքեր դասակարգված էին << Օրինազանցության գրականության >> շրջանակներում։ Վեպի պատկերազարդումը կառուցված է փոխաբերությունների շարքում, որոնք իրենց հերթին որոնք հանդես են եկել նրա աշխատություններում և պատկանում են փիլիսոփայական կառուցվածքին դրանք են՝ աչքը, ձուն, արևը, երկիրը ։ Մյուս նշանավոր վեպերը ներառում են հետմահու հրատարակված՝ «My mother» (որն հետագայում դարձավ Քրիստոֆ Հոնորեի «Ma Mère» ֆիլմի հիմքը) << The Impossible and Blue of Noon >>, որն իր ազգապղծությամբ նեկրոֆիլով էր [7], քաղաքականությունը և ինքնակենսագրական երանգը ժամանակակից պատմական իրականության մեջ գաղտնի դիրքորոշում է։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Բատայը ստեղծեց Summa Atheologica-ն (վերնագիրը համապատասխանում էր Թոմաս Աքվինասի << Summa Theologica >> -ին), որը իր մեջ ներառում էր հետևյալ գործերը՝ << Ներքին փորձ >>, << Մեղավորը >>, << Նիցշե >>։ Պատերազմից հետո նա գրեց << Անիծյալ բաժին>>, որն իր խոսքերով ներկայացնում էր երեսուն տարվա աշխատանք։ << Ինքնիշխանության >> եզակի գաղափարը հետագայում կդառնա կարևոր քննարկման թեմա Դերիդաի,Ջորջիո Ագամբենի, Ժան-Լուկ Նանսիի և այլոց համար։ Բատայը ստեղծել է նաև ազդեցիկ ամսագիր Critique-ը (թարգմանաբար՝ քննադատություն)։ Բատայը առաջին անգամ ամուսնացել է 1928թ․ դերասանուհի Սիլվիա Մակլեսի հետ։ 1934 թվականին նրանք բաժանվեցին և ավելի ուշ Սիլվիան ամուսնացավ հոգեվերլուծաբան Ժակ Լակաի հետ։ Բատայը սիրավեպ է նաև ունեցել Կոլետ Պենոի հետ ով 1938 թվականին մահացավ։ 1946 թվականին Բատայը ամուսնացավ Դայան դե Բեոհառնայիսի հետ,որից էլ դուստր ունեցավ։ 1955 թվականին Բատայի մոտ ախտորոշվեց աթերոսկլեռոզ, չնայած նրան չէին տեղեկացրել իր հիվանդության իրական բնույթի մասին [8]։ Նա յոթ տարի անց մահացավ 1962 թվականի հուլիսի 9-ին։ Բատայը աթեիստ էր [9]։
Բազային նյութապաշտություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բատայը 1920-ականների վերջին և 1930-ականների սկզբին զարգացրեց բազային նյութապաշտությունը ՝ որպես հիմնական նյութապաշտության խզման փորձ,որը նա դիտարկում էր իդեալիզմի նուրբ ձև [10]։ Նա հանդես էր գալիս ակտիվ բազային հայեցակարգի համար,որը խանգարում էր ցածր և բարձր ընդդիմությանը և ապակայունացնում բոլոր հիմքերը։ Ինչ-որ կերպով հայեցակարգը նման էր Բարուխ Սփինոզայի չեզոք մոնիզմին այն նյութին,որն ընդգրկում էր ինչպես միտքը, այնպես էլ Ռենե Դեկարտի կողմից առաջ քաշված հարցը։ Այնուամենայնիվ,այն հակասում է ճշգրիտ սահմանմանը և շարունակում է մնալ փորձի հարթության վրա, այլ ոչ թե ռացիոնալիացման։ Բազային նյութապաշտությունը մեծ ազդեցություն է թողել Դերիդայի ապամոնտաժման վրա,մտավորականները նույնպես փորձում են ապակայունացնել փիլիսոփայական հակադրությունները անհստակ «Երրորդ պայմանի» միջոցով։ Բատայի պատկերացումները նյութապաշտության վերաբերյալ, կարող են նաև դիտարկել,Լուի Ալտուսերայի հայեցակարգը ալեատիվ նութապաշտության կամ «հանդիպման նյութապաշտության» մասին,որը բխում է նաև նմանատիպ ատոմային մետաֆորներից,որն համառոտ ներկայացնում է մի աշխարհ ,որտեղ պատճառականությունն ու իրականությունը արձակված են գործողության անսահման հնարավորությունների օգտին:
Անիծված բաժնետոմս
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բատայը գրել է La Part maudite գիրքը 1946-1949 թվականներին, երբ այն տպագրվել է Les Éditions de Minuit- ի կողմից։ Դա թարգմանվել է անգլերեն և հրատարակվել 1991 թ․ «Անիծված բաժնեմաս» (The Accursed Share) վերնագրով։ Այն ներկայացնում է նոր տնտեսական տեսություն, որը Բատայը անվանում է «ընդհանուր տնտեսություն», որը տարբերվում է տնտեսական տեսության մեծ մասի «սահմանափակ» տնտեսական հեռանկարից։ Այսպիսով, տեսական նախաբանի մեջ Բատայը գրում է հետևյալը.
«Ես պարզապես կտեղեկացնեմ,չսպասելով,որ տնտեսական աճի զարգացումը ինքնին պահանջում է կործանել տնտեսական սկզբունքները՝ նրանց հիմնական էթիկայի տապալումը։ Սահմանափակող տնտեսության տեսանկյունից ընդհանուր տնտեսության տեսակետից փոխվելը իրականում կատարում է Copernican-ի վերափոխում՝ մտածողության և էթիկայի հակադարձում։ Եթե հարստության մի մասը (ենթակա է կոպիտ գնահատման) դատապարտված է ոչնչացման կամ գոնե անարդյունավետ օգտագործման, առանց որևէ հնարավոր շահույթի, տրամաբանական է, նույնիսկ անխուսափելի էր ապրանքների հետ վերադարձը։ Այսուհետ, մի կողմ դնելով պարզ և հասարակ քայքայումը, որը նման է Բուրգերի կառուցմանը, աճին հետևելը ինքնին ենթակա է։ Ամբողջ աշխարհի արդյունաբերական զարգացումը ամերիկացիներից պահանջում է, որ նրանք հստակ գիտակցեն այդ անհրաժեշտությունը, այնպիսի տնտեսության համար ինչպիսին նրանցն է, շահութաբեր գործառնությունների ունենալու համար։ Արդյունաբերական հսկայական ցանցը չի կարող կառավարվել այնպես, ինչպես անվադող փոխելն է։ Այն արտահայտում է տիեզերական էներգիայի մի շրջան, որը չի կարող սահմանափակել և որի օրենքները չեն կարող անտեսել առանց որևէ հետևանքների։ Վայ նրանց ովքեր մինչև վերջ պնդում են վերահսկել իրենց գերազանցող շարժումը՝ մեքենայական սահմանափակ մտքով, որը պարզապես փոխում է անվադողը»[11]։
Այսպիսով, ըստ Բաթայի սպառման տեսության, անիծյալ բաժնետոմսն այն է, որ ցանկացած տնտեսության ավելորդ և չվերականգնվող մասը վիճակված է տնտեսական և սոցիալական ծախսերի երկու եղանակներից մեկին: Սա կամ պետք է շռայլորեն կամ գիտակցաբար ծախսվի առանց որևէ արվեստի շահի, կամ ոչ պրովոկոցիոն սեքսուալթյան մեջ, ներկայացումներում և թանկարժեք հուշարձաններում կամ ակնհայտորեն վիճակված է պատերազմում կատաղի և աղետալի արտահոսանքի։ Թեև տարբերությունը պակաս ակնհայտ չէ Հյուրիի անգլերեն թարգմանության մեջ, Բատայը ներկայացնում է նորաբանության «սպառումը» (ինչպես կրակի այրումը),տեղեկացնելու այս ավելորդ վատման մասին,որը տարբերովում է «սպառումից» (ոչ ավելորդ ծախսերն սովորական են վերաբերվում «սահմանափակ» տնտեսության տեսություններին)։
«Ավելորդ» կամքի հասկացությունը առանցքային է Բատայի մտածողության համար: Բատայի հետազոտությունը պահանջում է էներգիայի գերհզորություն, սկսած արեգակնային էներգիայի անսահման հոսքից կամ կյանքի հիմնական քիմիական ռեակցիաներով առաջացած ավելցուկներից, որպես օրգանիզմների համար սահմանված կարգ։ Այլ կերպ ասած, մի օրգանիզմ Բատայի գլխավոր տնտեսության մեջ, ի տարբերություն դասական տնտեսության բանական դերասանների, ովքեր հազվադեպ են հանդիպում, հիմնականում հասանելի էներգիայի «ավելցուկ» ունեն։ Այս հավելյալ էներգիան կարող է արդյունավետորեն օգտագործվել օրգանիզմի աճի համար, կամ այն կարելի շռայլորեն ծախսե։ Բատայը պնդում է, որ օրգանիզմի աճը և ընդլայնումը միշտ դուրս են գալիս սահմաններից և դառնում անհնարին։ Էներգիայի վատնումը «շռայլություն» է։ Տվյալ հասարակության մեջ շքեղության ձևն ու դերը բնորոշ են։ «Անիծված բաժնետոմսը» վերաբերում է աղբի համար նախատեսված այս ավելցուկին:
Տեսության ձևավորման համար խիստ կարևոր էր Բատայի անդրադարձը տաղանդի (potlatch) երևույթի վրա: Դրա վրա մեծ ազդեցություն է թողել Մարսել Մոսսաի «Նվեր», ինչպես նաև Նիցշեի «Բարոյականության ծագումնաբանությունը» հոդվածը։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Michael Richardson, Georges Bataille: Essential Writings, SAGE, 1998, p. 232.
- ↑ This fact is not mentioned in the biography by Michel Surya, but see the Chronology in Georges Bataille, Romans et récits, Pléiade, 2004, p. xciv.
- ↑ Michel Surya, Georges Bataille: an intellectual biography, 2002; Georges Bataille, Choix de lettres (Paris: NRF), 1997.
- ↑ Amine Benabdallah, "Georges Bataille et le fascisme: Vers une approche psychanalytique du concept d'Homo Sacer".
- ↑ In an 'Autobiographical Note', Bataille describes his encounter with Nietzsche's writings in 1923 as "decisive" (Georges Bataille, My Mother, Madame Edwarda, The Dead Man, trans. A. Wainhouse, London, 1989, p. 218 as quoted in Michael Weston, Philosophy, Literature and the Human Good, Routledge, p. 19).
- ↑ Bataille, Georges. "Nietzsche and Fascists", Acéphale, January 1937'
- ↑ Kendall, Stuart (2007). Georges Bataille (1. publ. ed.). London: Reaktion Books. էջ 206. ISBN 1861893272. Վերցված է 27 August 2014-ին.
- ↑ Surya, Michel. Georges Bataille: An Intellectual Biography, 2002, p. 474.
- ↑ Stuart Kendall (2007). Georges Bataille. Reaktion Books. «An atheist in a deeply Catholic country, he rejected Surrealism, Marxism and Existentialism in turn.»
- ↑ Bataille, Georges (1985). Visions of Excess: Selected Writings, 1927-2939. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press. էջեր 15–16. ISBN 978-0816612833.
- ↑ Georges Bataille, The Accursed Share, Volume 1: Consumption, trans. Robert Hurley (New York: Zone Books, 1991). 9780942299205.