Մասնակից:Սվետլանա1/Ավազարկղ21
Տրավմատոլոգիա, բժշկության մեջ (հունարենից trauma, նշանակում է վնասվածք կամ վերք) դա դժբախտ պատահարների կամ անձի նկատմամբ բռնության հետևանքով առաջացած վերքերի և վնասվածքների ուսումնասիրությունն է, ինչպես նաև վիրաբուժական թերապիան և վնասի վերականգնումը: Վնասվածքաբանությունը բժշկության ճյուղ է։ Այն հաճախ համարվում է վիրաբուժության ենթաբաժին, իսկ վնասվածքների վիրաբուժության մասնագիտություն չունեցող երկրներում այն ամենից հաճախ օրթոպեդիկ վիրաբուժության ենթամասնագիտություն է: Վնասվածքաբանությունը կարող է նաև հայտնի լինել որպես վթարային վիրահատություն:
Ճյուղերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վնասվածքաբանության ճյուղերը ներառում են բժշկական վնասվածքաբանությունը և հոգեբանական տրավմատոլոգիան: Բժշկական վնասվածքաբանությունը կարող է սահմանվել որպես բռնության կամ ընդհանուր պատահարների հետևանքով առաջացած վերքերի և վնասվածքների բուժման մասնագիտացում: Վնասվածքաբանության այս տեսակը կենտրոնանում է վիրաբուժական պրոցեդուրաների և հետագայում ֆիզիոթերապիայի վրա, որոնք հիվանդին անհրաժեշտ են վնասը վերականգնելու և պատշաճ կերպով վերականգնելու համար: Հոգեբանական տրավմատոլոգիան անհանգստացնող իրադարձության հետևանքով մարդու ուղեղի վնասման տեսակ է: Այս տեսակի տրավման կարող է լինել նաև մարդու կյանքում ճնշող սթրեսի հետևանք: Հոգեբանական տրավման սովորաբար ներառում է ֆիզիկական տրավմայի որոշակի տեսակ, որը սպառնալիք է մարդու անվտանգության և գոյատևման զգացողության համար: Հոգեբանական տրավման հաճախ մարդկանց ստիպում է ճնշված, տագնապ և վտանգ զգալ[1]: Վնասվածքը կարող է դասակարգվել նաև որպես.
- Սուր - այն առաջանում է մեկ սթրեսային կամ վտանգավոր իրավիճակից:
- Քրոնիկ - դա առաջանում է բարձր սթրեսային իրավիճակների կրկնվող և երկարատև ազդեցության հետևանքով:
- Համալիր - այն առաջանում է բազմաթիվ տրավմատիկ իրադարձությունների ազդեցության հետևանքով:
Երկրորդային կամ փոխարինող տրավմա, տրավմայի մեկ այլ ձև է, որի ժամանակ անձը տրավմայի ախտանիշներ է զարգացնում տրավմատիկ իրադարձության ենթարկվածի հետ սերտ շփումից[2]:
Վնասվածքի տեսակները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երբ խոսքը վերաբերում է տրավմայի տեսակներին, բժշկական և հոգեբանական վնասվածքաբանությունը միասին են: Վնասվածքների տեսակներն են՝ ավտովթարները, հրազենային վնասվածքները, ցնցումները և այլն: Բժշկական վնասվածքները վերականգնվում են վիրահատություններով, սակայն, նրանք դեռ կարող են առաջացնել հոգեբանական տրավմա և սթրեսային այլ գործոններ: Օրինակ՝ ավտովթարի ենթարկված դեռահասը, ով կոտրել էր դաստակը և ձեռքը փրկելու համար լայնածավալ վիրահատության կարիք ուներ, վթարից հետո մեքենա վարելիս կարող է անհանգստանալ ։ PTSD-ն կարող է ախտորոշվել այն բանից հետո, երբ մարդը զգում է մեկ կամ մի քանի ինտենսիվ և տրավմատիկ իրադարձություններ և վախով արձագանքում է երեք կատեգորիկ ախտանիշներից մեկ ամիս կամ ավելի երկար տևող գանգատներով: Այս կատեգորիաներն են՝ տրավմատիկ իրադարձության վերապրումը, վնասվածքի հետ կապված որևէ բանից խուսափելը և հոգեբանական գրգռվածության աճող ախտանիշները[3]:
Ուղեցույցներ հիմնական վնասվածքների խնամքի համար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շնչուղիների կառավարումը, մոնիտորինգը և վնասվածքների կառավարումը բոլոր հիմնական ուղեցույցներն են, երբ խոսքը վերաբերում է բժշկական վնասվածքի խնամքին: Շնչուղիների կառավարումը դեպքի վայրում շտապ օգնության հիմնական բաղադրիչն է: Օգտագործելով համակարգված մոտեցում՝ առաջին պատասխանողները պետք է գնահատեն, որ հիվանդի շնչուղիները խցանված չեն, որպեսզի ապահովեն հիվանդի բավարար արյան շրջանառությունը և հնարավորինս հանգիստ մնալ[4]: Հիվանդներին մշտադիտարկելը և համոզվելը, որ նրանց մարմինը շոկի չի ենթարկվում, ևս մեկ կարևոր ուղեցույց է, երբ խոսքը վերաբերում է բժշկական վնասվածքի խնամքին: Բուժքույրերից պահանջվում է հսկել հիվանդներին և ստուգել արյան ճնշումը, սրտի հաճախությունը և այլն, որպեսզի համոզվեն, որ հիվանդների վիճակը լավ է և ապահով են: Երբ խոսքը վերաբերում է վնասվածքների կառավարմանը, գլխի և պարանոցի վնասվածքները պահանջում են վիրահատությունից հետո առավելագույն խնամք: Գլխի վնասվածքներն ամբողջ աշխարհում տրավմայի մահվան և հաշմանդամության հիմնական պատճառներից մեկն են: Գլխի վնասվածք ստացած հիվանդների համար կարևոր է վիրահատությունից հետո Համակարգչային շերտագրությունը , որպեսզի համոզվեն, որ խնդիրներ չկան[4]:
Հոգեբանական վնասվածքի խնամքի ուղեցույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կան մի շարք մոտեցումներ, որոնք կօգնեն տուժածներին հաղթահարել անհանգստությունն ու սթրեսը, որը հետևում է հոգեբանական տրավմանյին: Ազդեցության ենթարկված անձանց կարող են նաև հետևել ինքնասպասարկմանը, ինչպիսիք են ֆիզիկական վարժությունները և ծանոթ և ապահով ընկերների և ընտանիքի անդամների հետ շփվելը: Վնասվածքը խախտում է օրգանիզմի բնական հավասարակշռությունը՝ նրան դնելով վախի և գերգրգռվածության մեջ[5]: Օրական երեսուն րոպե մարզվելը նպաստել է նյարդային համակարգի «ապասառեցմանը» տրավմատիկ վիճակից։ Լավ աջակցության համակարգով շրջապատված լինելը հզոր գործոն է հոգեբանական տրավմայի բուժման համար: Հասարակական գործունեությանը մասնակցելը, կամավորությունը և նոր ընկերներ ձեռք բերելը բոլոր միջոցներն են, որոնք կօգնեն մոռանալ տրավմատիկ իրադարձությունները կամ հաղթահարել դրանք: Հատկապես դժվար է հաշտվել մանկական տրավմայի հետ:
Հիվանդի գնահատում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ընդլայնված տրավմայի կյանքի աջակցություն, տրավմայի հետ զբաղվող բժիշկների վերապատրաստում
- Վերանայված տրավմայի միավորը
- Վնասվածքի ծանրության միավոր
- Վնասվածքի կրճատ սանդղակ
- Տրիաժ - բժշկական տեսակավորում
Վերքի գնահատում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վերքերի գնահատման գործոններն են.
- վերքի բնույթը, լինի դա պատռվածք, քայքայում, կապտուկ կամ այրվածք
- վերքի չափը երկարությամբ, լայնությամբ և խորությամբ
- մեխանիկական ուժի ազդեցությամբ կամ քիմիական նյութերի նկատմամբ ռեակցիայի հետևանքով առաջացած հյուսվածքների վնասման ընդհանուր տարածքի չափը, օրինակ, հրդեհների կամ կաուստիկ նյութերի ազդեցության դեպքում:
Դատաբժիշկներից, ինչպես նաև պաթոլոգներից կարող են պահանջվել նաև հետազոտել մարդկանց ( տրավմատիկ ) վերքերը:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Emotional and Psychological Trauma: Learning to Heal from Recent or Childhood Trauma and Move on with Your Life. (n.d.). http://www.helpguide.org/articles/ptsd-trauma/emotional-and-psychological-trauma.htm
- ↑ https://www.counseling.org/docs/defaultsource/vistas/article_2721c024f16116603abcacff0000bee5e7.pdf (չաշխատող հղում)
- ↑ Bellis, M. D., Baum, A. S., Birmaher, B., Keshavan, M. S., Eccard, C. H., Boring, A. M., . . . Ryan, N.D. (1999). Developmental traumatology part I: Biological stress systems∗∗See accompanying Editorial, in this issue. Biological Psychiatry, 45(10), 1259-1270
- ↑ 4,0 4,1 Mock, C. (2004). Guidelines for essential trauma care. Geneva: World Health Organization.
- ↑ Emotional and Psychological Trauma: Learning to Heal from Recent or Childhood Trauma and Move on with Your Life. (n.d.). http://www.helpguide.org/articles/ptsd-trauma/emotional-and-psychological-trauma.htm