Մասնակից:Մարիա Իշխանյան/Ավազարկղ
Կուրություն Ensaio sobre a cegueira | |
|---|---|
 | |
| Հեղինակ | Ժոզե Սարամագո |
| Ժանր | հետ-հայտնութենական |
| Լեզու | պորտուգալերեն |
| Էջեր | 288 |
| Երկիր | Պորտուգալիա |
| Հրատարակիչ | Կամինհո |
| Հրատարակման տարեթիվ | 1995 |
| Թարգմանիչ | Ջյովանի Փանիերո |
| ԳՄՍՀ | 1-86046-297-9 |
| OCLC | 38225068 |
Կուրությունը (պորտուգալերեն՝ Ensaio sobre a cegueira, նշանակում է ակնարկ կուրության մասին) պորտուգալացի գրող Ժոզե Սարամագոյի վեպն է։ Սա նրա ամենահայտնի վեպերից մեկն է, «Ավետարան ըստ Հիսուսի» և «Հիշողություններ վանքի մասին» վեպերի հետ միասին։ 1998 թվականին, Սարամագոն գրականության նոբելյան մրցանակ ստացավ, և «Կուրություն»-ը մրցանակ հայտարարելու ժամանակ հանձնաժողովի կողմից նշված նրա աշխատանքներից մեկն էր։
Համառոտ սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Կուրություն»-ը կուրության անբացատրելի մասսայական համաճարակի պատմությունն է, որով տառապում են անանուն քաղաքի գրեթե բոլոր քաղաքացիները, և որն արագ հետամուտ է լինում սոցիալական անկմանը։ Վեպը նկարագրում է մի բուռ կերպարների դժբախտությունները, որոնք առաջիններից են, որոնք վարակվեցին, իսկ կենտրոնում «բժշկի կինն» էր, նրա ամուսինը, նրա մի քանի հիվանդները որոնք պատահաբար հավաքվում են միասին: Ապաստանում երկարատև և տրավմատիկ կարանտինից հետո խումբը հավաքվում է ընտանիքի նման բաժանմունքում`ապրելու իրենց ողջամտությամբ և անբացատրելի բախտի շնորհիվ, որ բժշկի կինը փրկվել է կուրությունից: Կուրության հանկարծակի սկիզբը և անբացատրելի ծագումն ու բնույթը տարածում են համատարած խուճապը, և հասարակական կարգը արագորեն բացահայտվում է, քանի որ կառավարությունը փորձում է զսպել ակնհայտ վարակը և կարգուկանոն պահել ավելի ու ավելի ճնշող և աննպաստ միջոցառումներով:
Վեպի առաջին մասում նկարագրվում է կենտրոնական կերպարների կենսափորձերը կեղտոտ, գերբնակեցված ապաստաններում, որտեղ նրանք և մյուս կույր մարդիկ արդեն կարանտինացվել են: Հիգիենան, կենսապայմանները և բարոյական մակարդակը շատ կարճ ժամանակահատվածում սարսափելիորեն քայքայվում է՝ ի ցույց դնելով հասարակության արտաքին հայելային կողմը:
Սննդի հասանելիության անհանգստությունը, որը պայմանավորված է առաքման անկանոնություններով, նպաստում է համերաշխությունը խաթարելուն իսկ կազմակերպման բացակայությունը խանգարում է ներկաներին արդարորեն բաշխել սնունդը կամ առօրյա գործերը: Զինվորները, որոնց հանձնարարված է պաշտպանել ապաստանն ու հետևել կալանավորների բարօրությանը, գնալով ավելի ու ավելի են ատելի դառնում, քանի որ մեկը մյուսի հետևից վարակվում է: Զինվորականները հրաժարվում են թույլ տալ ընդունել հիմնական դեղամիջոցները, որպեսզի հասարակ վարակը դառնա մահացու: Վախը բռնկվելուց հետո զինվորները գնդակոծում են կալանավորների մի բազմություն, որը սպասում է սննդի առաքմանը:
Պայմանները էլ ավելի են վատթարանում, քանի որ զինված հանցախումբը վերահսկում է սննդի մատակարարումը՝ հպատակեցնելով իրենց զինակիցներին և ենթարկելով բռնաբարության և զրկանքների: Սովի հետ առերեսվելով՝ կալանավորները կռվում են միմյանց դեմ և այրում ապաստանը, միայն թե պարզեն, որ բանակը լքել է ապաստանը, որից հետո գլխավոր հերոսները միանում են դրսում գրեթե անօգնական կույրերին, որոնք թափառում են ավերված քաղաքում և միմյանց դեմ պայքարում գոյատևելու համար:
Պատմությունն այնուհետև նկարագրում է բժշկի կնոջը, նրա ամուսնուն և նրանց հանպատրաստից «ընտանիքին», երբ նրանք փորձում են գոյատևել դրսում, հիմնականում հոգում են բժշկի կնոջ համար, որը դեռևս կարող է տեսնել (չնայած նա պետք է թաքցնի այս փաստը սկզբում): Հասարակության անկումը գրեթե ընդհանուր է: Օրենքը և կարգը, սոցիալական ծառայությունները, կառավարությունը, դպրոցները և այլն, այլևս չեն գործում: Ընտանիքները բաժանվել են և չեն կարողանում գտնել միմյանց: Մարդիկ հավաքվում են լքված շենքերում և մուրում սննդի համար: Բռնությունը, հիվանդությունը և հուսահատությունը սպառնում են հաղթահարել մարդու քիվը: Բժիշկը և նրա կինը ու նրանց նոր «ընտանիքը», ի վերջո, մշտական բնակություն են հաստատում բժշկի տանը և իրենց կյանքի համար նոր կարգ են հաստատում, երբ կուրությունը քաղաքից վեր է բարձրանում այնքան հանկարծակի և անբացատրելիորեն, որքանով որ պաշարել է այն:
Բժշկի կինը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բժշկի կինը ողջ վեպի միակ հերոսն է, որը չի կորցնում տեսողությունը: Վեպում այս երևույթը մնում է անբացատրելի: Ամուսնուն չցանկանալով թողնել բանտարկության մեջ, նա ստում է բժիշկներին և պնդում, որ կույր է: Այս պահին նա բուժվում է մնացած տուժած անդամների հետ: Ներսում գտնվելով՝ նա փորձում է օգնել բարդ կազմակերպությանը, բայց նա այլևս ի վիճակի չէ զսպել կազմակերպության կենդանական կերպարը: Երբ պալատից մեկը սկսում է զերծ մնալ սնունդից և պահանջել, որ մյուս պալատների կանայք իրենց սննդի փոխանակման համար բռնաբարության ենթարկվեն, նա սպանում է իրենց պալատի ղեկավարին: Փախչելուց հետո նա օգնում է իր խմբին քաղաքում գոյատևել: Բժշկի կինը նրանց փոքր խմբի դե ֆակտո առաջնորդն է, չնայած որ վերջին հաշվով նա հաճախ սպասարկում է իրենց խեղված կարիքները[1]։
Բժիշկը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բժիշկն ակնաբույժ է, որը կուրանում է կույր հիվանդի այսպես կոչված «սպիտակ հիվանդություն»-ը բուժելուց հետո: Նա առաջիններից է, որն իր կնոջ հետ միասին կարանտինացվում է: Բժշկական փորձաքննության շնորհիվ նա որոշակի հեղինակություն է վայելում կարանտինացվածների մեջ: Այս ամենի մեծ մասն իրոք գալիս է այն բանից, որ կինը չի կուրացել, նա կարողանում է տեսնել թե ինչ է կատարվում հիվանդասենյակում և փոխանցում է դա իր ամուսնուն: Երբ նրա հիվանդասենյակից խումբը վերջապես փախուստի է դիմում, այդ ավարտվում է նրանով, որ նրանք ճանապարհորդում և մնում են բժշկի և նրա կնոջ բնակարանում: Մյուս հիմնական կերպարներից մի քանիսը այցելել էին բժշկի գրասենյակ, երբ համաճարակը սկսեց տարածվել[1]:
Մուգ ակնոցով աղջիկը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մուգ ակնոցով աղջիկը նախկին մարմնավաճառ է, որն աշխատում է կես դրույք և վարակվել է իր հաճախորդից: Ըստ երևույթին, նա «սպիտակ կուրությամբ» վարակվել է այն ժամանակ, երբ կոնյուկտիվիտի պատճառով այցելել էր ակնաբույժին (այստեղից էլ մուգ ակնոցը): Առանց որևէ ձևականության նրան հեռացնում են հյուրանոցից և կարանտին տեղափոխում: Ներսում գտնվելիս նա միանում է այն մարդկանց փոքր խմբին, որոնք վարակված էին բժշկի գրասենյակում: Երբ զուգարան գնալիս ավտոմեքենայի գողը շոյում է նրան, մուգ ակնոցով աղջիկը հարվածում է նրան՝ այնպիսի վերք հասցնելով գողին, որի արդյունքում նա ի վերջո կմահանա: Ներսում գտնվելով նա նաև խնամում է շիլություն ունեցող տղային, որի մորը ոչ մի տեղ չեն գտնում: Պատմության վերջում, նա և սև վիրակապով ծերուկը սիրեկաններ են դառնում[1]:
Սև վիրակապով ծերուկը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սև վիրակապով ծերուկը առաջին մարդն է, որը միացել է առաջին հիվանդասենյակին: Նա իր հետ բերում է շարժական տրանզիստորային ռադիո, որի միջոցով կալանավորները լսում են նորությունները: Նա նաև խուլիգանական ջոկատի հիվանդասենյակի վրա հարձակված գլխավոր նախագծողն է՝ որոնք մթերում են օրապահուստը: Երբ խումբը դուրս է գալիս կարանտինից, ծերուկը դառնում է մուգ ակնոցով աղջկա սիրեկանը[1]:
Արցունքներով շունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արցունքներով շունը միանում է կույրերի փոքր խմբին, երբ նրանք լքում են կարանտինը: Չնայած նա հիմնականում հավատարիմ է բժշկի կնոջը, բայց և այնպես օգնում է ամբողջ խմբին՝ պաշտպանելով բոլորին շների ոհմակներից, որոնք օր օրի դառնում են ավելի սանձարձակ: Նրան անվանում են արցունքներով շուն, որովհետև նա միացավ խմբին, երբ լիզեց բժշկի կնոջ աչքերից հոսող արցունքները[1]:
Շիլ աչքերով տղան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շիլ աչքերով տղան բժշկի հիվանդն էր, որը, ամենայն հավանականությամբ, վարակված է: Նրան բերում են կարանտին առանց մոր և շուտով միանում է առաջին հիվանդասենյակի խմբին: Մուգ ակնոցով աղջիկը կերակրում է նրան և մոր պես խնամում[1]:
Մեքենայի գողը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այն բանից հետո, երբ առաջին կույր տղամարդը կուրացավ ճանապարհի երթևեկելի հատվածում, մեքենայի գողը նրան բերեց տուն և, այնուհետև, գողացավ իր մեքենան: Կուրանալուց անմիջապես հետո մեքենայի գողն ու առաջին կույրը կրկին հանդիպում են միմյանց կարանտինում, որտեղ նրանք շուտով կռվի են բռնկվում: Նրանք ժամանակ չեն ունենում լուծելու իրենց կոնֆլիկտը, քանի որ մեքենայի գողը պահակախմբի կողմից սպանված առաջին կալանավորն է դառնում: Նրան գնդակահարել են, երբ վերջինս փորձել է պահակներից դեղեր խնդրել իր վարակված ոտքի համար[1]:
Առաջին կույր տղամարդը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին տղամարդը, կուրանում է երթևկելի հատվածի կեսին, երբ կանգած էր կարմիր լույսի տակ: Նրան անմիջապես տեղափոխում են տուն, այնուհետև` բժշկի աշխատասենյակ, որտեղ վարակում է մնացած բոլոր հիվանդներին: Նա առաջին հիվանդասենյակի առաջին հիվանդներից է: Նա նաև առաջինն է, որը վերականգնել է իր տեսողությունը, երբ վերջապես ավարտվել է համաճարակը[1]:
Առաջին կույր տղամարդու կինը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին կույր տղամարդու կինը շուտով կուրանում է՝ կարանտի մեջ գտնվող ամուսնուն օգնելու ժամանակ: Կարանտինում նրանք վերամիավորվում են մաքուր պատահականությամբ: Ներսում հայտնվելուն պես նա միանում է առաջին հիվանդասենյակին, բժշկի և բժշկի կնոջ հետ միասին: Երբ խուլիգանների պալատը սկսում է պահանջել, որ կանայք քնեն իրենց հետ, որպեսզի կերակրեն նրանց, առաջին կույր տղամարդու կինը կամավոր գնում է, ի համերաշխություն մյուսների[1]:
Հրացանով տղամարդը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հրացանով տղամարդը խուլիգանների պալատի առաջատարն է, որն արգելափակում է սննդի մատակարարումը կարանտինում: Նա և իր պալատը ուժով վերցնում են օրապարենը և սպառնում են գնդակահարել բոլոր նրանց, ովքեր չեն ենթարկվի: Այս պալատի հիվանդները շորթում են այլ կալանավորներից իրենց արժեքավոր իրերը և փոխանակում են սննդի հետ և երբ ապարանջաններն ու ժամացույցները սպառվում են, նրանք սկսում են բռնաբարել կանանց: Նա ավելի ուշ դանակահարվում է բժշկի կնոջ կողմից[1]:
Կույր հաշվապահը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս մարդը այն մարդկանցից չէ, որը տառապում է «սպիտակ հիվանդությամբ», քանի որ ծնվելուց ի վեր նա կույր է եղել: Նա հիվանդասենյակում միակն է, որը կարողանում է բրայլ կարդալ և գրել, և գիտի ինչպես օգտագործել ձեռնափայտը: Բացի այդ նա խուլիգանների պալատի հրանցանով տղամարդու խմբի երկրորդ մարդն է: Երբ բժշկի կինը սպանում է հրացանով տղամարդուն, կույր հաշվապահը վերցնում է ատրճանակը և փորձում է նշան բռնել, բայց նա իսկապես աջակցության կարիք ունի: Նա մահանում է, երբ բռնաբարության զոհերից մեկը վառում է պալատը[1]:
Ոճը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ինչպես Սարամագոյի շատ գործեր, այս վեպը նույնպես պարունակում է բազմաթիվ երկար, շնչասպառ նախադասություններ, որոնցում ստորակետները փոխարինում են վերջակետներին, չակերտներին, կետ-ստորակետներին և կրկնակետերին: Երկխոսության շուրջ չակերտների բացակայությունը նշանակում է, որ բանախոսի ինքնությունը (կամ փաստը, որ երկխոսություն է տեղի ունենում) ընթերցողի համար անհասկանալի կարող է լինել: «Կուրություն» վեպում համապատասխան կերպարների անվանումների բացակայությունը բնորոշ է Սարամագոյի վեպերից շատերին (օրինակ՝ «Բոլոր անունները»): Հերոսները փոխարենը նկարագրվում են նկարագրական անվանումներով, ինչպիսիք են՝ «բժշկի կինը», «մեքենայի գողը» կամ «առաջին կույր տղամարդը»: Հաշվի առնելով կերպարների կուրությունը՝ այս անուններից ոմանք հեգնական են թվում («շիլ տղան» կամ «մուգ ակնոցով աղջիկը»):
Կուրության պատճառով տուժած քաղաքը երբեք չի անվանվում, ոչ էլ նշվում է երկիրը: Տրվում են մշակույթի մի քանի հստակ նույնականացումներ, որոնք նպաստում են վեպի ժամանակին և համընդհանուրությանը: Որոշ նշաններ ակնարկում են, որ երկիրը Սարամագոյի Պորտուգալիայի հայրենիքն է, գլխավոր հերոսը նկարագրվում է չորիսո ուտելիս, որը կծու երշիկ է, և որոշակի երկխոսությունը բնօրինակ պորտուգալերենով կիրառվում է ծանոթ դիմելու ձևերի «տու» երկրորդ անձի եզակի բայաձևը (տարբերություն, որը բացակայում է Բրազիլիայի մեծ մասում): Եկեղեցին, իր բոլոր սուրբ պատկերներով, հավանաբար կաթոլիկ բազմազանությունն է խորհրդանշում:
Շարունակությունը և վերամշակումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2004 թվականին Սարամագոն գրեց «Կուրություն» վեպի շարունակությունը, որը հայտնի «Լուսավորում» (Ensaio sobre a lucidez,բառացի անգլերեն թարգմանությունը՝ ակնարկ պարզության մասին), անվանմամբ, և որը նույնպես թարգմանվել է անգլերեն: Նոր վեպի իրադարձությունները ծավալվում են նույն երկրում, որտեղ որ ծավալվել էին «Կուրություն» վեպի իրադարձությունները և դրանում գործում են միևնույն հերոսներից մի քանիսը:
«Կուրության» անգլալեզու ֆիլմը էկրանավորվել է Ֆերնանդո Մեյրելիշի կողմից: Նկարահանումները սկսվել են 2007 թվականի հուլիսին, իսկ գործող աստղերը՝ բժշկի դերում Մարկ Ռուֆալոն է, իսկ բժշկի կնոջ դերում՝ Ջուլիան Մուրը: Ֆիլմը ցուցադրեց Կաննի 2008 թվականի կինոփառատոնը[2]:
2007 թվականին 59E59 թատրոններում Դրամա Դեսկ մրցանակ հաղթող Գոդլայթ թատրոնային ընկերությունը[3] [4] բեմադրեց «Կուրություն»-ը Նյու Յորքի թատրոնի թատերական պրեմիերայում: Այս բեմական տարբերակը ադապտացվել և ղեկավարվել է Ջո Տնետալոյի կողմից: Առաջին կույր տղամարդու դերում էր Մայք Ռոշը[4][5][6]:
Բեմադրման բացօթյա ադապտացիան առաջին անգամ բեմադրվել է 2010 թվականի հունիսին լեհական Teatr KTO-խմբի կողմից: Այն ժամանակվանից ի վեր այն ներկայացվել է մի շարք վայրերում, ներառյալ Էդինբուրգի համալսարանի Հին Քվադ քոլեջում՝ Էդինբուրգի 2012 թվականի փառատոնի ընթացքում:
Մահվանից քիչ առաջ Սարամագոն գերմանացի կոմպոզիտոր Աննո Շրեյերին իրավունք տվեց վեպի հիման վրա նկարահանել օպերա: Լիբրետոն գրված է գերմաներենով՝ Կերսթին Մարիա Փոհլերի կողմից: Վեպի գերմաներեն թարգմանության պես, օպերայի վերնագիրն է՝ «Die Stadt der Blinden»: Դրա առաջին ներկայացումը տեղի ունեցավ 2011 թվականի նոյեմբերի 12-ին Ցյուրիխի օպերայի տանը:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 «Blindness Characters». GradeSaver.
- ↑ Chang, Justin (2008-05-14). «Blindness Movie Review». Variety. Վերցված է 2008-05-14-ին.
- ↑ «Patti LuPone Hosts Drama Desk Awards May 23». Playbill. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-03-12-ին.
- ↑ 4,0 4,1 http://m.theepochtimes.com/news/7-4-6/53764.html(չաշխատող հղում)
- ↑ Goldberg, Myla. «In Saramago's 'Blindness,' A Vision Of Human Nature». NPR.org. NPR. Վերցված է 26 December 2016-ին.
- ↑ Miller, Andrew. «Zero Visibility». www.nytimes.com. The New York Times. Վերցված է 26 December 2016-ին.