Մանկությունը գրականության մեջ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Մանկությունը գրականության մեջ, թեմա գրականության մեջ՝ կենտրոնացած է մանկությունից հասունություն անցման շրջանի վրա։ Այս տեսակի գրականությունը հիմնականում պատմվում է կամ երեխայի կամ արդեն հասունացած անձի անդրադարձ հայացքով[1]։ Մանկության մասին գրականությունը հաճախ ընթերցողին տալիս է բարոյական իմպերատիվ (Կատեգորիկ իմպերատիվի տեսակ)՝ սոցիալական կանոնները համատեղելու և հաճելի ժամանակ անցկացնելու հնարավորություն[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1960 թվականին ֆրանսիացի պատմաբան Ֆիլիպ Ալեսը հրատարակեց «L'enfant et la vie familiale sous l'ancien régime» գրքը, որից հետո մանկությունը դարձել է սոցիալական քննարկումների ակտիվ թեմա։ Իր աշխատության մեջ Ալեսը պնդում է, որ մանկության գաղափարը համեմատաբար նոր է զարգացել՝ որպես աղբյուր նշելով պատմական մեիդայի օրինակներ[3]։ Չնայած մանկությունը որպես մարդու կյանքի առանձին շրջան սկսել է դիտարկվել 16-րդ դարից, մանկության վերաբերյալ սոցիալական պատկերացումները զգալիորեն փոխվել են արվեստի, գրականության և փիլիսոփայության մեջ[4]։ Հաշվի առնելով մանկության մասին գաղափարախոսությունների երկար պատմությունը, մանկության առանձին ճանաչումը հեղափոխական էր։

Ի հակադրություն Ֆիլիպ Ալեսի, Նիկոլաս Օրմեը ներկայացրել է բազմաթիվ գրական, փաստագրական և հնագիտական աղբյուրներ, որոնք վկայում են, որ մանկությունը և երեխաների մշակույթը գոյություն է ունեցել Միջնադարի Անգլիայում։ Միջնադարում երեխաների և հասուն մարդկանց պատասխանատվությունների տարբերությունը վկայում է պատանեկության և հասունության միջև տարբերության մասին[5]։ Վաղ շրջանում այս զանազանումը նմանվում էր միջնադարյան հասարակությունում այլ դիխոտոմիաներին (օրինակ՝ կանանց և տղամարդկանց, ստրուկների և տերերի)[6]։

17-րդ դարում Ջոն Լոկքեի ստեղծագործությունները զգալի ազդեցություն ունեցան մանկության գաղափարի զարգացման վրա, մասնավորապես՝ երիտասարդության զագացման և կրթության հետ կապված։ Լոկքեի հիմնական գաղափարներից մեկն այն էր, որ երեխաները չունեն ի ծնե արժեքներ, փոխարենը դրանք ձեռք են բերում կյանքի ընթացքում՝ միջավայրի ազդեցության պատճառով։ Ինչպես նշում է իր «Some Thoughts Concerning Education» աշխատության մեջ՝ «Ես կարծում եմ, որ մեր հանդիպած բոլոր մարդկանց 10 մասից 9-ը, լավ կամ վատ, օգտակար կամ ոչ, պայմանավորված է նրանց կրթությամբ։»[7]։ Այս շրջանի մանկավարժական սովորույթները զարգացել են Լոկքի աշխատությունների հիման վրա[8]։ Բացի դա, հասարակությունը սկսել է երեխաներին դիտարկել որպես «ռացիոնալ արարածներ»[8]։

18-րդ դարում՝ Լուսավորության դարաշրջանում, Եվրոպայում նկատվում էր նոր փիլիսոփայական աշխատությունների աճ։ Փիլիսոփա Ժան-Ժակ Ռուսոն գրել է մանկության և կրթության մասին։ Ժան-Ժակ Ռուսոյի ամենահայտնի աշխատություններից է «Emile, or On Education»-ը[9]։ Ռուսոյի աշխատանքներից կարելի է դատել, որ նա բնական կրթության կողմնակից էր, որը մարդկանց հակումների, ոչ թե սոցիալական կառույցների կամ ստիպողական սովորույթների[10]։ Այդ ժամանակաշրջանի մանկավարժական պրակտիկան վրա մեծ ազդեցություն ունեցով ավանդական կրթության հանդեպ Ռուսոյի քննադատությունները։ Ռուսոն կարծում էր, որ ավանդական կրթական գործընթացները մերժում են բնական հակումները[11]։

Մանկական գրականությունը, մանկության մասին գրականության հետ միասին, ի հայտ է եկել 18-րդ դարի կեսերին որոշ գրողների մոտ, որը հիմնականում ներառում էր այն, ինչը դարավերջին հայտնի դարձավ «բարոյական հեքիաթներ» անվամբ[2]։

Հայտնի աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օլիվեր Թվիստի արկածները, Չարլզ Դիքենսի երկրորդ, իսկ անգլիական գրականության առաջին վեպը, որի գլխավոր հերոսը երեխա։ Վեպի հիմնական թեմաներից են՝ երեխաների չարաշահումը, անտեսումը, մանկական աշխատանքը[12]։

Ալիսը Հրաշքների աշխարհում, Լուիս Քերոլի գիրքը։ Քննարկում է անձի ինքնությունը մանկության ընթացքում, ինչպես նաև ինքնության և հասարակական հանգամանքների սոցիալ մշակութային կապը։ Վեպը բացահայտում է պատանեկության անցումային շարջանը Վիկտորյական դարաշրջան[13]։

Աննան կանաչ կտուրներից, կանադացի գրող Լուսի Մոդ Մոնդգոմերիի 1908 թվականին գրած վեպ։ Վեպը պատմում է 11֊ամյա որբ աղջկա՝ Անն Շիրլիի արկածների մասին[14]։

Հարրի Փոթեր (վիպաշար) Ջոան Ռոուլինգի՝ 7 մասից բաղկացած վիպաշար։ Հրաշագործ որբ տղայի, Հարրի Փոթերի, և իր ընկերների կյանքի մասին պատմող վիպաշար[15]։

Ժամանակակից հայ գրականության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Գառ-ախպերիկ, գրող, քաղաքական գործիչ Վանո Սիրադեղյանի պատմվածքներից։ Հայ գրականության քիչ ստեղծագործություններից, որտեղ նկարագրվում է մանկական մահացությունը։ Պատմվածքի պատմում է պահացած երեխայի մեծ եղբայրը՝ դեպքերից տարիներ անց[16]։ «Կաթնեղբայրը» ֆիլմը նկարահանվել է այս պատմվածքի հիման վրա[17]։
  • Էդ գիշեր, Համբարձում Համբարձումյանի պատմվածքի հերոս երեխան պատմում է ծնողների և առհասարակ հասարակության մեջ պատերազմից հետո ամուսինների լարված հարաբերությունների և իր վրա դրանց ազդեցության մասին[18]։
  • Գուշակություններ հայելիներով, Հրաչյա Սիրաբեկյանի պատմվածքը պատմում է վաղ տարիքում մորը կորցրած մի տղայի մասին, որը կորցնում է նաև հորը։ Պատմվածքը քննարկում է տղայի հոգեկան աշխարհի վրա ծնողի կորստի ազդեցությունը[19]։
  • Թափանցիկ շշեր, Արան Պաչյանի պատմվածքում ներկայացվում է հարբեցող հոր և իր որդու հարաբերությունները՝ տղայի վաղ տարիքից սկսած մինչև հասունացում[20]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Engel, Susan (1999). «Looking Backward: Representations of Childhood in Literary Work». Journal of Aesthetic Education. 33 (1): 50–55. doi:10.2307/3333736. JSTOR 3333736.
  2. ↑ 2,0 2,1 «Moral and instructive children's literature». The British Library (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  3. ↑ Ariès, Philippe (1996). Centuries of Childhood. London: Pimlico. ISBN 978-0712674584. OCLC 35116935.
  4. ↑ Norozi, Sultana Ali; Moen, Torill (2016). «Childhood as a Social Construction». Journal of Educational and Social Research (անգլերեն). 6 (2): 75–80. doi:10.5901/jesr.2016.v6n2p75. ISSN 2240-0524.
  5. ↑ Orme, Nicholas (1995). «The culture of children in medieval England». Past and Present (անգլերեն). 148 (1): 48–88. doi:10.1093/past/148.1.48. ISSN 0031-2746. JSTOR 651048.
  6. ↑ Shahar, Shulamith (1992). Childhood in the Middle Ages. London: Routledge. ISBN 978-0415073295. OCLC 26361712.
  7. ↑ Locke, John. Some Thoughts Concerning Education and of the Conduct of the Understanding. Eds. Ruth W. Grant and Nathan Tarcov. Indianapolis: Hackett Publishing Co., Inc. (1996), 10; see also Tarcov, 108.
  8. ↑ 8,0 8,1 Bynum, Gregory Lewis (2015). «Conceptions of Childhood in the Educational Philosophies of John Locke and John Dewey». Forum on Public Policy Online (անգլերեն). 2015 (2). ISSN 1556-763X.
  9. ↑ Boone, Troy. «Jean-Jacques Rousseau». Representing Childhood. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
  10. ↑ Gianoutsos, Jamie. «Locke and Rousseau: Early Childhood Education». The Pulse. Baylor University. 4: 1–23.
  11. ↑ Monroe, Paul (2010). Brief course in the history of education. Bibliobazaar. ISBN 978-1143050176. OCLC 815735226.
  12. ↑ Pekařová, Kateřina (2014). The Theme of Childhood in Oliver Twist (Bachelor thesis). Masaryk University.
  13. ↑ Flegar, Željka; Wertag, Tena (2015). «Alice Through the Ages: Childhood and Adaptation». Libri et Liberi: časopis Za Istraživanje Dječje Književnosti I Kulture (անգլերեն). 4 (2). ISSN 1848-3488.
  14. ↑ Carter, Colin (2016). «Anne of Green Gables: Childhood, Feminism, and the Canadian story» (անգլերեն). {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  15. ↑ McGavock, Karen (2010). «Harry Potter and the Deconstruction of Childhood». {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  16. ↑ «Պատմվածքը grapaharan.org կայքում». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 20-ին.
  17. ↑ «Վանո Սիրադեղյանի «Գառ-ախպերիկ» պատմվածքի հիման վրա նկարահանված «Կաթնեղբայր» ֆիլմը կցուցադրվի այսօր». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 12-ին.
  18. ↑ Համբարձում Համբարձումյան | Էդ գիշեր
  19. ↑ ՀՐԱՉՅԱ ՍԱՐԻԲԵԿՅԱՆ | Գուշակություններ հայելիներով
  20. ↑ ԹԱՓԱՆՑԻԿ ՇՇԵՐ / Արամ Պաչյան
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մանկությունը_գրականության_մեջ&oldid=9807408» էջից