Հենրի Հեյս
| Հենրի Հեյս | |
|---|---|
| Ծննդյան ամսաթիվ | նոյեմբերի 10, 1954 |
| Ծննդավայր | Միսսուրի, ԱՄՆ |
| Մահվան ամսաթիվ | հունիսի 6, 1997 (42 տարեկան) |
| Մահվան պատճառ | electrocution? |
| Սպանություն | |
Հենրի Ֆրենսիս Հեյս (անգլ.՝ Henry Francis Hays, նոյեմբերի 10, 1954, Միսսուրի, ԱՄՆ - հունիսի 6, 1997), ամերիկացի մարդասպան, Կու-կլուքս-կլանի անդամ, որը մահապատժի է ենթարկվել 1981 թվականին Մոբիլ քաղաքում իրականացված աֆրոամերիկացի Մայքլ Դոնալդի դաժան սպանության համար։ Հենրի Հեյսի հայտնի է դարձել այն բանի շնորհիվ, որ նա ԿԿԿ-ի միակ անդամն է, որը մահապատժի է ենթարկվել 20-րդ դարում[1]։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հենրի Ֆրենսիս Հեյսը ծնվել է 1954 թվականի նոյեմբերի 11-ին Միսուրի նահանգում՝ Բեննիի և Օփալ Հեյսի ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ Բեննի Ջեք Հեյսը, UKA կազմակերպության տարածաշրջանային առաջնորդն էր, որն ամենամեծն էր ԿԿԿ-ի կազմում[2]։ Հենրին մեծացել է Միսսուրիում և ստացել է կրոնական կրթություն, այցելել է կաթոլիկ եկեղեցու գանձատներից մեկը։ Պատանեկության տարիներին նա տարվել է հիպիների փիլիսոփայությամբ և միացել այդ ենթամշակույթի ընկերություններից մեկին, ինչի պատճառով նրա և նրա հոր միջև կոնֆլիկտ է տեղի ունեցել։ Որոշ ժամանակ Հենրին աշխատում էր որպես ավտոմեքենաների կայանող։ Հետագայում նա որոշում է կայացրել վերադառնալ ընտանիք և կարգավորել հակամարտությունը, ինչի համար հայրը նրան որոշակի պայմաններ է դրել և ստիպել է անդամակցել ԿԿԿ-ին։ Ընդհանուր առմամբ՝ Բեննի Հեյսը վիճել է իր որդու հետ մոտ 7 տարի[3]։
1981 թվականի մարտի 20-ի երեկոյան Մոբիլի փողոցներից մեկում Հենրի Հեյսը և Ջեյմս Նոուլզը (17 տարեկան) զենքի սպառնալիքով իրենց մեքենայի մեջ են գրավել աֆրոամերիկացի Մայքլ Դոնալդին (19 տարեկան)։ Առևանգողները տղային տեղափոխել են հարևան փողոց, որտեղ մարտի 21-ի վաղ առավոտյան դաժան ծեծի են ենթարկել և լինչել՝ ծառի վրա կախելով այն տան դիմաց, որտեղ ապրել է Բեննի Հեյսը։ Ոստիկանությունը չի կարողացել երիտասարդի սպանությունը կապել ԿԿԿ-ի հետ։ Ոստիկանությունը ձերբակալել է երեք կասկածյալների, որոնք առնչություն չեն ունեցել սպանության հետ և շուտով ազատ է արձակել նրանց։ 1981 թվականի հունիսին հետաքննությունը գրեթե դադարեցվել էր։ Սպանության հիմնական շարժառիթը հայտարարվել Է թմրանյութերի առևտրի մեջ Դոնալդի ներգրավումը, թեև հետագայում դրա վերաբերյալ ապացույցները չեն հայտնաբերվել[4]։
Այն հայտարարությունից հետո, որ Դոնալդի սպանության գործը փակման եզրին է, նրա հարազատները բողոքի երթ են կազմակերպել ոստիկանների կամայականությունների և կոռումպացված պաշտոնյաների դեմ։ Պիկետին աջակցելու է եկել Ջեսսի Ջեքսոնը, ընդամենը քաղաքի փողոցներ են դուրս եկել շուրջ 8000 մարդ։ Հասարակական նման արձագանքից հետո հետաքննությունը վերսկսվել է։ 1983 թվականին քննությանը հաջողվել է գտնել վկա, որը ցուցմունք է տվել Ջեյմս Նոուլզի դեմ՝ հայտարարելով, որ նա ներկայացել է 1981 թվականի մարտի 21-ի երեկույթին՝ արյունոտ վերնաշապիկով։ Երկրորդ վկան հայտարարել է, որ Հեյսը խոստովանել է իր սպանությունը։ 1983 թվականի հունիսին ձերբակալելով երկու կասկածյալներին՝ ոստիկանները խաչաձև հարցաքննություն են կազմակերպել, որի ժամանակ Նոուլզը չի դիմացել և գործարքի գնացել արդարադատության հետ։ Նոուլզը խոստովանել է Դոնալդի սպանությունը, պատմել է սպանության մանրամասները և ցուցմունք տվել Հենրի Հեյսի վրա[4]։
Սպանության շարժառիթը ռասայական ատելությունն ու վրեժխնդրությունն էր աֆրոամերիկացի Ջոզեֆ Անդերսոնի կողմից իրականացված ոստիկանի սպանության համար[5]։ Անդերսոնի դատը տեղի է ունեցել 1981 թվականի գարնանը Մոբիլում։ Անդերսոնը մոտ էր հանցագործության արդարացմանը, և 1981 թվականի մարտի 20-ին Բեննի Հեյսը կարգադրել էր սպանել որևէ սևամորթ մարդու՝ ի պատասխան Անդերսոնի հնարավոր ազատ արձակման[6]։ Հենրի Հեյսը հերքել է իր մասնակցությունը սպանությանը և պնդել իր անմեղությունը։ Այնուամենայնիվ, Ջեյմս Նոուլզի ցուցմունքների հիման վրա[7] Հեյսը 1983 թվականի դեկտեմբերի 20-ին մեղավոր է ճանաչվել Մայքլ Դոնալդի սպանության մեջ և 1984 թվականի փետրվարի 2-ին դատապարտվել մահապատժի էլեկտրական աթոռի վրա[8]։ Ջեյմս Նոուլզը հետաքննության հետ համագործակցելու համար խուսափել է մահապատժից և ցմահ բանտարկություն ստացել[9]։
Կյանքի հետագա բոլոր տարիները Հեյսն անցկացրել է մահապարտների խցում՝ սպասելով մահապատժի «Holman Correctional Facility» բանտում։ 1988 թվականին նրա հորը նույնպես սպանության մեղադրանքներ են ներկայացվել, սակայն Բեննի Հեյսը մահացել է մինչև 1993 թվականի դատավճռի կայացումը[10]։ Անազատության մեջ գտնվելով՝ Հենրին մի քանի հարցազրույց են տվել։ Իր վերջին հարցազրույցում, որը նա տվել էր մահապատժից մի քանի ամիս առաջ, Հենրին պատմել է իր կենսագրության որոշ մանրամասներ և շարունակել պնդել, որ ինքը առնչություն չունի 1981 թվականի մարտին տեղի ունեցած սպանության հետ։ Նրա հանցակիցը՝ Ջեյմս Նոուլզը, 2008 թվականին՝ 25 տարի բանտում անցկացնելուց հետո, պայմանական վաղաժամկետ ազատման իրավունք է ստացել։ Նոուլզը միջնորդություն է ներկայացրել և 2010 թվականին ազատ է արձակվել՝ բանտարկության մեջ անցկացնելով մոտ 27 տարի[11]։
Հենրի Ֆրենսիս Հեյսը մահապատժի է ենթարկվել 1997 թվականի հունիսի 6-ին[12]։ Մահապատժից առաջ Հեյսը մեղքերը խոստովանել է քահանային։ Հեյսի մահից հետո քահանա Բոբ Սմիթը խախտել է խոստովանության գաղտնիքը՝ հայտարարելով, որ մահապատժի ենթարկվածը 40 րոպե տևողությամբ խոստովանության ժամանակ խոստովանել Է Մայքլ Դոնալդի առևանգումն ու սպանությունը[13]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «White supremacist execution. Friday 6 June 1997».
- ↑ «The United Klans of America. May 16, 2000». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 9-ին.
- ↑ «Time short for former klansmen concicted killing. 1997».
- ↑ 4,0 4,1 «The Woman Who Beat The Klan. Published: November 1, 1987».
- ↑ «Josephus R. ANDERSON v. STATE. 1983».
- ↑ «The United States District Court» (PDF).
- ↑ «KLANSMAN TELLS OF ABDUCTING AND HANGING BLACK AP Published: December 8, 1983».
- ↑ «ALABAMA JUDGE OVERRULES JURY, SENTENCES A KLANSMAN TO DEATH. Published: February 3, 1984».
- ↑ «U.S. JURORS AWARD $7 MILLION DAMAGES IN SLAYING BY KLAN. Published: February 13, 1987».
- ↑ «Bennie Hays, Actions Led To Klan Downfall. August 9, 1993».
- ↑ «What happened to James Knowles and Frank Cox?».
- ↑ «Klan Member Put to Death In Race Death. Published: June 6, 1997».
- ↑ «Ex-klan Member Confessed To Lynching, Minister Says, June 10, 1997». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.