Կրակելյուր
Կրակելյուր (ֆր.՝ craquelure), ճեղքեր, որոնք առաջանում են նկարների կամ ցանկացած այլ լաքապատ ծածկույթի (օրինակ՝ հին մեքենաների) ներկի կամ լաքի շերտերում։ Այն կարող է առաջանալ չորացման, ցնցման, ծերացման, միտումնավոր ձևավորման կամ դրանց համադրության արդյունքում։
Կրակելյուրները կարող են լինել ամբողջական՝ անցնելով նկարի միջի բոլոր շերտերով, կամ հայտնվել միայն որոշակի շերտերում։ Դրանք կարող են ծածկել ամբողջ նկարի մակերեսը կամ լինել միայն որոշակի հատվածներում։ Դրանց չափերը կարող են տատանվել՝ սկսած գրեթե աննկատելի, շատ բարակ, այսպես կոչված՝ «մազային» ճեղքերից մինչև բավականին խոշոր և տեսանելի ճեղքեր։
Ճեղքերը, որոնք խախտում են ներկի շերտի, լաքի կամ հիմքի ամբողջականությունը, կարող են ունենալ տարբեր բնույթներ և ուղղակիորեն կախված են առաջացման պատճառներից։ Ամենից հաճախ նման պատճառներ են հանդիսանում նախապատրաստական և ներկման գործընթացների տեխնոլոգիայի խախտումները, հիմքի և ներկերի սխալ պատրաստումը, ինչպես նաև ներկային շերտերի սխալ կիրառումը։
Բացի այդ, կրակելյուրների առաջացման պատճառ կարող է լինել նաև ոչ մասնագիտական մակարդակով կատարված վերականգնումը։
Կրակելյուրից ազատվելու համար, վերականգնողները լրացուցիչ ամրացնում են ներկային շերտը։ Այնուհետև կտավները պահվում են հատուկ պայմաններում՝ պահպանելով 21°C ջերմաստիճան և 45-55% խոնավություն։[1]
Սրբանկարչության մեջ, որտեղ հիմնականում օգտագործվում էր տեմպերա, լավ պատրաստված լևկասը, ներկային շերտի համեմատաբար փոքր հաստությունը և էմուլսիոն կապակցի (ձվի դեղնուցի) չորացման առանձնահատկությունները մասամբ պաշտպանում էին նկարի շերտը ճաքերից։ Սովորաբար, ձվի դեղնուցի դանդաղ չորացող առաձգական յուղը ներկային շերտին ճաքեր չի առաջացնում։ Կրակելյուրները հաճախ առաջանում են այն պատճառով, որ թարմ վերին ներկային շերտը ջրի կլանման հետևանքով ջրազրկում է բավարար չչորացած ստորին շերտը։ Արդյունքում, վերին շերտի չորացած թաղանթը ճաքճքում է։
Կերամիկայում կրակելյուրը, որը հաճախ նկատվում է ջնարակե ծածկույթի մեջ, սովորաբար ցանկալի ազդեցություն է և կոչվում է «կրաքլ»։ Սա հատկապես բնորոշ է չինական Գե ճենապակուն։ Կրակելյուրն իր բնույթով տարբերվում է կրեյզինգից, որն առաջանում է ջնարակի վառման ժամանակ խախտումների, ծերացման կամ վնասման հետևանքով։
Արհեստական հնեցում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ժամանակակից նկարչության և դեկորատիվ կիրառական արվեստի մեջ հաճախ հանդիպում են դեպքեր, երբ արհեստական միջոցներով ստեղծվում է ներկային շերտի ճաքճքման ազդեցություն։ Սա ստեղծագործությանը հաղորդում է «հնության» ոգի և յուրահատուկ հմայք։
Ճաքերի ցանցը ստացվում է հատուկ կրակելյուրային լաքերի կիրառմամբ։ Ստացված ճեղքերը ընդգծելու և առանձնացնելու համար դրանց մեջ լրացուցիչ ներծծում են յուղաներկեր, տուշ, պաստել կամ պատինավորման նյութեր։
Արհեստականորեն ստացված կրակելյուրները գրեթե միշտ տարբերվում են բնական ճանապարհով առաջացածներից, ինչը հաճախ օգնում է տարբերակել իսկական ստեղծագործությունը կեղծիքից։
Արհեստական հնեցման ժամանակ տարբերում են կրակելյուրի երկու տեսակ՝ մեկքայլանոց և երկքայլանոց։ Մեկքայլանոց կրակելյուրի դեպքում կիրառվում են հակադիր գույներով երկու ներկային շերտեր, որոնց միջև ավելացվում է կրակելյուրային լաքի շերտ, ապա կատարվում է չորացում։ Վերին շերտը ճաքճքում է՝ բացահայտելով ստորին շերտը։ Երկքայլանոց կրակելյուրի դեպքում կիրառվում են կրակելյուրային կազմի երկու տեսակներ՝ յուրաքանչյուրի միջանկյալ չորացմամբ։ Վերին շերտը ճաքճքում է, իսկ ճեղքերում ներծծվում են չոր պիգմենտներ կամ բիտումային մածուկ։ Ճեղքերի չափը և ձևը կախված են չորացման ժամանակից, լաքի կիրառման ուղղությունից և կրակելյուրային կազմի արտադրողից։
Գրականություն ցանկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Кракелюр // Краткий словарь терминов изобразительного искусства / Под общей редакцией Г. Г. Обухова. — М.: Советский художник, 1961. — С. 79. — 190 с. — 15 000 экз.
- Киплик Д. И. Техника живописи. — М.-Л.: Искусство, 1950.
- Реставрация станковой темперной живописи / Под ред. В. В. Филатова — М.: Изобразительное искусство, 1986.
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Что означает слово «кракелюр» и когда оно появилось?». www.culture.ru. Վերցված է 2024-08-17-ին.