Կորեական թվականներ

Կորեական լեզվում հաշվելու համար օգտագործվում են թվականների երկու տեսակ` բուն կորեական թվականներ և չինական ծագման թվականներ։

Թվականների կազմությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բուն կորեական և չինական թվականների համար 11-ից մինչև 19-ը գործում են միևնույն օրենքը` թվերը կազմվում են 10 թվի և միավորի թվի գումարման միջոցով։ Օրինակ`

15 = 10 + 5 = 십 (շիպ)+ 오 (о) = 십오 (շիբո) չինական թվականների համար

15 = 10 + 5 = 열 (յոլ) + 다섯 (թասսոդ) = 열다섯 (յոլթասսոդ) կորեական թվականների համար

20-99 թվերի համար գործում է նույն օրենքը, որի ընթացքում ավելանում է միավոր թվանշան, միայն տասնյակ նշանակող թվերի կազմը այլ է. չինական թվականները կազմվում են թվի մեջ 10 քանակի բազմապատկմամբ, երբ բուն կորեական թվականներում յուրաքանչյուր տասնյակ ունի իր անունը։ Օրինակ`

66 = 6 × 10 + 6 = 육 (յուկ; սեվերն. 륙) × 십 (շիպ + 육 (յուկ) → 육십육 (յուկսիմնյուկк; սեվերն. 륙십륙) չինական թվականների համար

66 = 60 + 6 = 예순 (յեսուն) + 여섯 (յոսոթ) = 예순여섯 (յեսունյոսսոթ) կորեական թվականների համար

Այն դեպքում, երբ թվանշանակարգում (տասնյակ, հարյուրավոր, հազարավոր և այլն) բազմապատկիչը միավոր է (10, 11…; 100, 101…; 1000, 1001…), ապա այն սղվում է։ «15» — 십오 «շիբո» (10 + 5), բայց ոչ 일십오 «իլշիբո» (1 × 10 + 5): Ինչպես չինական, այնպես էլ կորեական մեծ թվերը բաժանվում են 4 խմբի` հարյուր հազար - 100 000 = 10 × 10 000 = 십만 (շիմման), այլ ոչ 100 × 1000 (백천, փեգչան)։

Կարևոր է տարբերակել չինական և կորեական թվականները, քանի որ այդ թվականների կիրառելիության սահմանները համարյա երբեք չեն հատվում։ Օրինակ, չինական ծագման թվերը կարող են օգտագործվել դասական թվականներ`

십번 (շիպ թոն, հանչա 十番, «տասներորդ համար»);

열번 (յոլ բոն, չի օգտագործվում հանչա բառը, «տաս անգամ»)։

Բուն կորեական թվականներում տարիքի մատնանշման համար օգտագործվում է սայլ (살), իսկ փոխառյալ բառերի դեպքում` սե (세):

25 лет: 20 + 5 + «սայլ» = 스물다섯 살 (սիմուլթասսոդ սայլ),

25 лет: 2 × 10 + 5 + «սե» = 이십오 세 (իշիբօ սե)։

Չինական թվականները օգտագործվում են նաև րոպեների հաշվման ժամանակ։

35 րոպե = 3 × 10 + 5 + «փուն» (րոպե) = 삼십오 분 (սամշիբո բուն)։

Բուն կորեական թվանշանները օգտագործվում են ժամերը տասներկուժամյա համակարգում հաշվելու համար, ինչպես նաև 0:00 մինչև 12:00 24-ժամյա համակարգում ժամերը հաշվելու համար: 13:00 մինչև 24:00 ընկած ժամանակահատվածի ժամերը կարող են անվանվել միևնույն թվով։

세 시 (սե շի, գիշերվա կամ ցերեկվա ժամը 3),

십칠 시 (շիփջիլ շի си) или 열일곱 시 (յոլիլգոփ շի) — 17:00:

Հարյուրավոր թվի հաշվման ժամանակ օգտագործվում են չինական թվականներ` երբեմն կորեական թվականների հետ միախառնված.

101 կարող է կարդացվել ինչպես 백하나 (փեգհանա), այնպես նաև 백일 (փեգհիլ)։ Որոշ կորեական թվականներ փոփոխվում են հաշվային բառերից առաջ.

Թվական	Կորեական արտասանություն				Հապավում
Թվական	Հանգիլ	Նոր ռոմանացում	Ռոմանացում	Տառադարձություն	Հանգիլ	Նոր ռոմանացում	Ռոմանացում	Տառադարձություն
1	하나	hana	hana	հանա	한	han	հան
2	둘	dul	tul	թուլ	두	tu	թու
3	셋	set	ses	սեթ	세	se	սե
4	넷	net	net	նեթ	네	ne	նե
20	스물	seumul	sŭmul	սիմուլ	스무	sŭmu	սիմու

1, 2, 3, 4, և 20 թվերը հաշվելու համար օգտագործվում են հատուկ ձևեր, որոնք կազմվում են վերջին տառի սղությամբ։

한 번 հան փոն (մի անգամ),
두 개 թու քե (երկու իրեր),
세 시 սե շի (երեք ժամ), Հյուսիասային Կորեայում այս դեպքերում օգտագործվում են չինական 삼 «սամ» թվականը. 삼시 «սամ շի»,
네 명 նե մյոն (չորսը),
스무 마리 սիմու մարի (քսան կենդանի)։

Նմանօրինակ գործընթաց տեղի է ունենում չինական թվականների հետ.

오뉴월 օնյուվոլ (մայիս և հունիս)
유월 յուվոլ (հունիս)
시월 շիվոլ (հոկտեմբեր)

Մի քանի բառերից առաջ բուն կորեական «3» և «4» թվականները ունեն յուրահատուկ տեսք.

석 달 սոք տալ (երեք ամիս)
넉 잔 նոք չան (չորս բաժակ)

Թվեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թվեր	Փոխառյալ թվեր			Բուն կորեական թվեր
Թվեր	Հանչա	Հանգիլ	Հնչյունաբանություն	Հանգիլ	Հնչյունաբանություն
0	零/空	영 (ԿԺԴՀ ։ 령), 공	յոն (ԿԺԴՀ։ րյոն), կոն	-	-
1	一	일	իլ	하나	հանա
2	二	이	ի	둘	թուլ
3	三	삼	սամ	셋	սեթ
4	四	사	սա	넷	նեթ
5	五	오	օ	다섯	թասսոդ
6	六	육 (ԿԺԴՀ։ 륙)	юк (КНДР: рюк)	여섯	յոսոդ
7	七	칠	ջիլ	일곱	իլգոպ
8	八	팔	փալ	여덟	յոդոլ
9	九	구	կու	아홉	ահոփ
10	十	십	շիփ	열	յոլ
11	十一	십일	շիփիլ	열 하나	յոլհանա
12	十二	십이	շիփի	열 둘	յոդուլ
13	十三	십삼	շիփսամ	열 셋	յոլսեթ
14	十四	십사	շիփսա	열 넷	յոլնեթ
15	十五	십오	շիփո	열 다섯	յոլթասսոդ
16	十六	십육 (ԿԺԴՀ։ 십륙)	շիմնյուկ^{прим. 1} (ԿԺԴՀ։ շիմնյուկ)	열 여섯	յոլյեսոթ
17	十七	십칠	շիփչիլ	열 일곱	յոլիլգոփ
18	十八	십팔	շիփփհալ	열 여덟	յոլյեդոլ
19	十九	십구	շիփկու	열 아홉	յոլահոփ
20	二十	이십	իսիփ	스물	սիմուլ
30	三十	삼십	սամշիփ	서른	սորին
40	四十	사십	սաշիփ	마흔	մահին
50	五十	오십	օսիփ	쉰	սվին
60	六十	육십 (ԿԺԴՀ։ 륙십)	յուքշիփ (ԿԺԴՀ։ րյուքսիփ)	예순	յեսուն
70	七十	칠십	ջիլշիփ	일흔	իլհին
80	八十	팔십	փհալշիփ	여든	յոդին
90	九十	구십	քուսիփ	아흔	ահին
100	百	백	փեք	온^{прим. 2}	он
1000	千	천	ջոն	즈믄^{прим. 2}	չիմին
10000⁴	萬	만	ման	드먼 / 골^{прим. 2}	թիմոնн / քոլ
100 000 000 ⁸	億	억	օք	잘^{прим. 2}	չալ
10¹²	兆	조	չօ	울^{прим. 2}	ուլ
10¹⁶	京	경	քյոն	-	-
10²⁰	垓	해	հէ	-	-
10²⁴	秭	자	չա	-	-
10²⁸	穰	양	յան	-	-
10³²	溝	구	քու	-	-
10³⁶	澗	간	քան	-	-
10⁴⁰	正	정	չոն	-	-
10⁴⁴	載	재	չէ	-	-
10⁴⁸	極	극	քիկ	-	-
10⁵² or 10⁵⁶	恒河沙	항하사^{прим. 4}	հանհասա	-	-
10⁵⁶ or 10⁶⁴	阿僧祇	아승기^{прим. 4}	ասինքի	-	-
10⁶⁰ or 10⁷²	那由他	나유타^{прим. 4}	նայութհա	-	-
10⁶⁴ or 10⁸⁰	不可思議	불가사의^{прим. 4}	փուլգասաիյ	-	-
10⁶⁸ or 10⁸⁸	無量大數	무량대수^{прим. 4}	մուրյանդեսու	-	-

Ծանոթություն.

Ծանոթություն 1. այստեղ գործում են կորեական հնչյունաբանության օրենքները։
Ծանոթություն 2. այս թվականները համարվում են հնացած և չեն օգտագործվում։
Ծանոթություն 3. այս թվերի անվանումները բուդդայական տեքստերի խոսքեր են, հասարակ կյանքում դրանք չեն օգտագործվում։ Գիտնականները հաճախ վիճում են այդ բառերի թվային հստակ իմաստների շուրջ։
Ընդհանրապես, 1020-ից բարձր թվականները հիմնականում չեն օգտագործվում։

Արտասանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաշվային բառերի և թվերի սկզբնական բաղաձայնները, որոնք հաջորդում են բուն կորեական «յոդոլ» (ութ) և «յոլ» (տաս) թվականներին, հնարավորին չափով դառնում են լարված։

열 셋 յոլսեթ (13) արտասանվում է ինչպես 열쎗 յոլսսյոթ;
여덟 권 յոդոլկվոն (ութ գիրք) արտասանվում է ինչպես 여덜꿘 յոդոլկկվոն

Մի քանի թվականներ ունեն երկար ձայնավորներ (2։ 둘, 3: 셋, 4:넷), բայց այլ թվականների հետ զուգորդման կամ բառակապակցությունների հետ դրանք դառնում են կարճ (12, 13, 14…): Թվականների մեջ գործում են նաև բոլոր հասարակ հնչյունաբանական փոփոխությունները. 66 (예순 여섯) արտասանվում է 예순녀섣 (յեսուննյոսոթ), իսկ 70 (칠십)` 칠씹 չհիլսսիփ։

Կորեական թվականների հետ օգտագործվող վերջածանցները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

번(番), 호(號), 차(次), 회(回) վերջածանցները միշտ օգտագործվում են չինական թվականների և արաբական թվերի հետ.

Մետրոպոլիտենի համար երկու գիծ - (이호선, հանչա 二號線, իհոսան), Ուղի համար 37 (37번국도, հանչա 37番國道): Առանց համարի և համարով թվերը չեն կարող փոխարինել միմյանց, օրինակ 906호(號) նշանակում է «906 բնակարան»` որպես փոստային հասցե, իսկ 906 առանց «호» չի կարող նշանակել գրասենյանկ կամ բնակարան։ (제, 第)` «չէ» բառը հիմնականում օգտագործվում է մի քանի դեպքերի հաջորդականությունը կազմելու համար, օրինակ` Օլիմպիադան։

Ֆինանսական թվեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաճառականության մեջ օգտագործվում են թվեր, որոնք գրված են հանչայում, որպեսզի կեղծումներից ու միարժեքությունից հնարավոր լինի խուսափել

1	일	一	壹
2	이	二	貳
3	삼	三	參
7	칠	七	柒
10	십	十	拾
100	백	百	佰
1000	천	千	仟

Հեռախոսահամարների և այլ հաջորդական թվերի թելադրման ժամանակ թվերի չինական 1 և 2 թվերի անվանումները փոխարինվում են բուն կորեականով։ Օրինակ`

555—1212 արտասանվում է о-о-о, հանա-թուլ-հանա-թուլ (오오오 하나둘하나둘) о-о-о, իլ-ի-իլ-ի փոխարեն (오오오 일이일이), քանի որ չինական թվերը հեշտ է շփոթել։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կորեերեն

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

J.J. Song The Korean language: Structure, Use and Context (2005 Routledge) pp. 81ff.