Կապորետոյի ճակատամարտ
| Կապորետոյի ճակատամարտ | |||
|---|---|---|---|
| Ավստրո-Հունգարի | |||
| |||
| |||
| Հակառակորդներ | |||
| Ավստրո-Հունգարիա, Գերմանական կայսրություն | Իտալիայի Թագավորություն | ||
| Հրամանատարներ | |||
| Օտտո ֆոն Բելով, Կոնրադ ֆոն Գոտցենդորֆ | |||
Կապորետոյի ճակատամարտ (հոկտեմբերի 24 - դեկտեմբեր 1917 թվական), Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում ավստրո-գերմանական ուժերի լայնամասշտաբ հարձակում իտալական բանակի վրա իտալական Կապորետո քաղաքի մերձակայքում: Առաջին աշխարհամարտի խոշորագույն ճակատամարտերից մեկն է:
Մինչ հարձակումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1917 թվականի աշնան սկզբին ավստրո-հունգարական բանակի դիրքը իտալական ռազմաճակատում զգուշավորություն է առաջացնում ավստրո-հունգարական ղեկավարության շրջանում: Ավստրիացիների դժվար վիճակը հետևանքն էր այն բանի, որ նույն թվականի ամռանը Իտալական թագավորական բանակը հարձակում էր գործել: Դրությունը կարող էր փրկել միայն նախահարձակ լինելը, ինչն իրագործելու համար ավստրիական ղեկավարությունը օգնություն է խնդրում Գերմանական կայսրությունից:
Գերմանական հրամանատարությունն արձագանքում է դաշնակցի խնդրանքին` Ավստրո-Հունգարիային տրամադրելով 7 դիվիզիա և 776 զենք: Կենտրոնական ուժերը ձևավորում են հարձակման խումբը, որ բաղկացած էր ավստրո-հունգարական 8 և գերմանական 7 դիվիզիաներից: Դրանք միավորվում են 14-րդ բանակում: Բանակն ուներ բավականաչափ ծանր հրետանի ճակատը ճեղքելու համար:
Ավստրո-հունգարական ղեկավարության պլանով 14-րդ բանակը հիմնական հարվածն է հասցնում Տոլմինոյի շրջանում: 1 կմ ճակատին բաժին էր հասնում 207-259 միավոր զենք: Զենքի այդպիսի խտությունն ամենաբարձրն է Առաջին համաշխարհային պատերազմում: 14-րդ բանակի հարձակմանը օժանդակում էին 11-րդ բանակը աջից և Իզոնցի 2-րդ բանակը ձախից:
Իտալացիներին հայտնի էր թշնամու ծրագրածը: Հետախուզությունը բացահայտել էր զորքերի վերադասավորումը և գերմանական զորքերի մուտքը իտալական ճակատ, սակայն իտալական բանակի ղեկավարությունը անհրաժեշտ միջոցառումներ չի ձեռնարկում:
Գրոհի սկիզբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1917 թվականի հոկտեմբերի 24-ի գիշերը ավստրո-գերմանական ուժերի հետանին սկսում է կրակել Իտալական թագավորական բանակի դիրքերի ուղղությամբ: Կիրառվում են նաև քիմիական արկեր: Կրակն արձակվում էր հրետանու դիրքերին, հաղորդակցման ուղիներին, ղեկավարման կենտրոններին: Շատ կարճ ժամանակում շարքից դուրս են գալիս թաքստոցները, բլինդաժները, խզվում են հաղորդակցական կապերը: Քիմիական հարձակումը տալիս է իր արդյունքը, քանի որ քիմիական պաշտպանության իտալական միջոցները անկատար էին: Իտալական պաշտպանությունը լիովին կազմալուծվում է:
Ժամը 8.00-ին ավստրո-գերմանական հետևակը անցնում է գրոհի, ճակատը երկու տեղից ճեղքվում է: Հարձակման առաջին ժամերին հարձակվողները առաջ են գնում մոտ 6 կմ` գրավելով Պլեցոն և Կապորետոն:
Հոկտեմբերի 26-ին ճեղքումը հասնում է 28-30 կմ լայնության և 10-15 կմ խորության: Իտալական թագավորական բանակի գլխավոր հրամանատար Լուիջի Կադորնան զորքերին հրամայում է նահանջել Տալյամենտո գետից: Իտալական բանակը զիջում է իր դիրքերը: Սակայն նահանջը նույնպես չի կազմակերպվում. իտալական բանակում տիրում էր խուճապը, որն ավելի էին ուժեղացնում հազարավոր փախստականների շարքերը:
Հարձակման շարունակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անգլիան և Ֆրանսիան, տեսնելով Իտալիայի ողբերգական վիճակը, դաշնակիցներին օգնելու պատրաստակամություն են հայտարարում:
1917 թվականի հոկտեմբերի 30-ին Իտալիա են մտնում անգլիական և ֆրանսիական դիվիզիաները: Դա բարենպաստ ազդեցություն է ունենում իտալական զորքերի վրա: Կապորետոյի մարտերից հետո Իտալիայի կառավարությունը հրաժարական էր տվել: Նոր կառավարությունը` Վիտորիո Էմանուել Օռլանդոյի գլխավորությամբ վճռական քայլեր է ձեռնարկում ճակատում դիրքերն ամրացնելու համար:
1917 թվականի նոյեմբերի 8-ին Լուիջի Կադորնան պաշտոնաթող է արվում, նրա տեղում նշանակվում է Արմանդո Դիազը:
Իտալացիներին չի հաջողվում պահել նահանջողներին Տալյամենտո գետի շրջանում, իսկ ավստրո-գերմանական ուժերը շարունակում էին հարձակումը: Իտալական բանակը ստիպված էր շարունակել նահանջը մինչև Պյավե գետը: Ավստրիական հարձակումը սկսում է դանդաղել, կտրվում է կապը զորքի որոշ մասերի միջև: Չկային անհրաժեշտ ուժեր վերականգնվելու համար. իտալական բանակը ժամանակավոր հանգստի հնարավորություն է ստանում: Նոյեմբերի 9-ին իտալական վերջին ուժերը ուղարկվում են Պյավեով: Իտալական բանակը իր տարածքից նահանջել էր 70-110 մ:
Իտալական բանակը խոշոր կորուստներ է կրում ինչպես մարդկային ուժերի տեսանկյունից, այնպես էլ զինամթերքով: Իտալական բանակը ստիպված էր մարտի դաշտ ուղարկել 18-ամյա նորակոչիկների, որոնք նոր էին միայն հասել ռազմաճակատ:
1917 թվականի նոյեմբերի 11-ից 19-ը հարձակումը վերսկսվում է, որի արդյունքում իտալացիներին հաջողվում է պահպանել ունեցած դիրքերը:
Հարձակման ավարտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հարձակման «երկրորդ ալիքի» ընթացքում (1917 թվականի նոյեմբերի 11-19) իտալացիները նույնիսկ սկսեցին հակահարվածներ կազմակերպել` չթողնելով, որ ավստրո-գերմանական ուժերը գրավեն Պյավե գետի ամրությունները:
1917 թվականի նոյեմբերի 29-ին իտալական պաշտպանության նոր ամրացված գիծն արդեն պատրաստ էր: Պաշտպանությունում մեծ տեղ են զբաղեցնում անգլիական և ֆրանսիական զորքերը: Դեկտեմբերի սկզբին հարձակումը դադարում է. իտալական բանակին հաջողվում է կազմակերպել պաշտպանական նոր գիծ:
Կապորետոյի ճակատամարտի արդյունքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կապորետոյի ռազմագործողությունը Առաջին համաշխարհային պատերազմի ամենանշանակալից ճակատամարտերից է: Նրանում երկու կողմերից մասնակցություն են ունեցել ավելի քան 2.5 միլիոն մարդ: Ավստրո-գերմանական ղեկավարությունը իրականացրել է իր ոչ շատ հաջող գործողություններից մեկը, ինչը հաջողվել էր խիստ գաղտնիության սկզբունքի, զորքերի քողարկման, կարճատև հրետանային նախապատրաստությունների շնորհիվ: Իտալական բանակում փոխվեց ղեկավարությունը, իսկ իտալական ռազմաճակատում հայտնվեցին Անտանտի զորքերը:
Գրականության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կապորետոյի ճակատամարտը և իտալական զորքերի նահանջը նկարագրված են Էռնեստ Հեմինգուեյի «Հրաժեշտ զենքին» վեպում:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1914—1918 թթ. Առաջին համաշխարհային պատերազմի պատմությունը / խմբագրվել է Ի. Ի. Ռոստունովայի կողմից. — М.: Նաուկա , 1975. — Т. 2. — 608 с.
- Мировые войны XX века: В 4 кн. / Ин-т всеобщей истории. — М.: Наука, 2002. — ISBN 5-02-008804-8
- Кн. 1: Первая мировая война: Ист. очерк / Отв. ред. Г. Д. Шкундин. — 2002. — 686 с.: ил. ISBN 5-02-008805-6 (в пер.)
| ||||||
