Կանաչ գոտի (Իսրայել)
Կանաչ գոտի (կանաչ գիծ) (եբրայերեն՝ הקו הירוק), սահմանազատման գիծ 1948-1949 թվականների արաբա-իսրայելական պատերազմի ավարտից հետո, Իսրայելի, մի կողմից և Լիբանանի, Սիրիայի, Տրանսիորդանիայի (ներառյալ նրա` մինչև 1967 թվականը գրաված Հորդանան գետի արևմտյան ափը) միջև[1], իսկ մյուս կողմում Եգիպտոսն է (ներառյալ Գազայի հատվածը` գրավված մինչև 1967 թվականը)։
Սահմանազատման գիծը, մի կողմից, արտացոլում է ռազմական գործողությունների ուժերը ռազմական գործողությունների ավարտի ժամանակահատվածի համար, իսկ մյուս կողմից՝ դա փոխզիջումային տարբերակ է ՄԱԿ-ի կողմից առաջարկված հրեական պետության սահմանները որոշելու համար։ Որոշ շրջաններ համընկնում են Պաղեստինի բաժանման ընթացքում 1947-ին ՄԱԿ-ի հատուկ հանձնախմբի առաջարկած սկզբնական սահմանի հետ, մասնավորապես, Եգիպտոսի հետ սահմանի երկայնքով Նեգևի անապատում (հետագայում այդտեղ արաբական պետությանը հատկացված տարածքները զգալիորեն ավելացան)։ Նույնը վերաբերում է Արևմտյան ափի սահմանի որոշ հատվածներին՝ կրկնելով 1947 թվականի սկզբնական պլանի սահմանները (Աֆուլահ արվարձան, սահմանի հյուսիսային հատվածը` Հորդանան գետի երկայնքով, Կարկուրայի շրջան, սահմանակից է Թուլքարմից հարավ, Ալ-Դակիրայի արվարձան)։ Հորև գործողության արդյունքում ստեղծված Էլ-Աուջայում ապառազմականացված գոտին, ըստ էության, դադարեց գոյություն ունենալ 1955 թվականի սեպտեմբերի 21-ին։
1949—1967 թվականները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մինչև 1967-ի վեցօրյա պատերազմը, չնայած 1949-ին Արաբական կառավարությունների[2][3][4][5] հետ զինադադարի համաձայնագրերին, ահաբեկիևների(ըստ արաբական բնորոշման` ֆիդայինների) խմբավորումները անընդհատ ներթափանցում էին Իսրայել Կանաչ գծի միջոցով[6]. նրանք սպանեցին իսրայելական քաղաքացիական անձանց։ Իսրայելի գլխավոր շտաբի պետ Մոշե Դայանի վկայակոչած տվյալների համաձայն՝ միայն 1949 թվականից մինչև 1954-ի կեսերը ընկած ժամանակահատվածում, մի շարք պետական սահմաններում ամսական միջինը 1000 միջադեպ է եղել, որոնց մեծ մասը Իսրայել-Հորդանանյան սահմանին։ Միայն այս սահմանում 1.069 բախում է տեղի ունեցել զինված մարադյորների հետ և 3573 զինված կողոպուտի դեպք։ 513 իսրայելացիներ սպանվեցին և վիրավորվեցին։
Իսրայելական բանակն իր հերթին արշավանքներ է իրականացրել արաբական երկրների կողմից վերահսկվող տարածքների վրա։ Իսրայելը նման գրոհները համարեց որպես արաբական կողմից գրոհների պատասխան, բայց, ըստ ՄԱԿ-ի և հարևան արաբական պետությունների, նման գործողություններ իրականացվել են հրադադարի մասին պայմանավորվածությունների խախտման արդյունքում։ Այս գործողությունների ընթացքում Հորդանանում զոհվեցին հարյուրավոր մարդիկ, այդ թվում՝ քաղաքացիական անձինք, ավերվեցին կառույցներ՝ տներ և հասարակական շենքեր։ Կիբիայում ամենահայտնի արշավանքը, որը, կախված իսրայելական զորքերի գործողությունների գնահատականից, տարբեր աղբյուրներ անվանում են Կիբիայում իրականացված գործողություն, Կիբիայում տեղի ունեցած միջադեպ կամ Կիբիայում տեղի ունեցած կոտորած, որը իրականացվել է Յեհուդ գյուղում տեղի ունեցած ահաբեկչությունից հետո, որի արդյունքում զոհվել են մի կին և երկու փոքր երեխաներ, և տուժել են ընտանիքի մյուս անդամները։
Բացի այդ, հազարավոր արաբ փախստականներ փորձել են գծով ներթափանցել իրենց գյուղերում թողած նախկին տները։ Իսրայելի իշխանությունները խստորեն ճնշեցին նման փորձերը։ Փախստականներին թույլ չեն տվել տեղափոխվել նախկին տներ և տեղահանել են։ Ոմանց հաջողվել է արտահոսել դեպի արաբներով բնակեցված իսրայելական գյուղերը՝ հույս ունենալով մնալ այնտեղ, բայց նրանց բռնել են։ 1950-ին հարյուրից ավելի այդպիսի ներխուժողներ վայրէջք կատարեցին Արավայի անապատում և հրամայեցին երթով շարժվել դեպի Հորդանանի սահման՝ առանց սննդի և ջրի։ Արդյունքում մահացավ մոտ 20 մարդ։ Այս միջադեպից հետո, որը ցնցեց հասարակական կարծիքը ինչպես Իսրայելում, այնպես էլ նրա սահմաններից դուրս, միջսահմանային ներթափանցումների քանակը մի փոքր նվազեց։ Ըստ Բենի Մորիսի, Իսրայելի սահմանային խախտումները հասել են 1952-ին, երբ գրանցվել են 16000 նման միջադեպեր և 1955-ին նվազել ու հասել են 4350 սահմանային խախտումների։ Մորիսը կարծում է, որ հանցագործների 10%-ից պակասը «քաղաքական դրդապատճառներով կամ բռնի ուժով» են դարձել հանցագործներ։ Միևնույն ժամանակ, նա ինքն է նշում, որ «ժամանակ առ ժամանակ և տնտեսական դրդապատճառներով սկաուտները սպանեցին կամ վիրավորեցին իսրայելացիներին և ոչնչացրեցին նրանց ունեցվածքը... Ոմանք, անկասկած, զգացին ... որ, գողանալով իսրայելական ունեցվածքը, նրանք նաև վրեժ են լուծում Իսրայելից»[7]։
Արաբա-իսրայելական պատերազմից հետո (1947–1949), Իսրայելն ընդունեց մոտ մեկ միլիոն հրեա փախստականների, հիմնականում արաբական երկրներից։ Ըստ Մերոն Բենվենիստիի, միայն 1951-ի վերջին Իսրայել ժամանել էին մոտ 700.000 փախստական (1948-ին` 100 հազար, 1949-ին` 240 հազար, 1950-ին` 170 հազար, 1951-ին` 175 հազար)։ 1951-ի վերջին ժամանողների թիվը գերազանցեց ընդունելությունների քանակը, և «կլանման մեխանիզմը, որը փորված է այս բեռի ծանրության տակ»։ Նրանցից շատերը վերաբնակեցվել են արաբ փախստականների թողած բնակավայրերում։
Վեցօրյա պատերազմից հետո
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վեցօրյա պատերազմից հետո «Կանաչ գիծը» դադարեց հրադադարի պահպանման գիծ լինել, բայց քաղաքական կարգավիճակ ստացավ արաբ-իսրայելական հակամարտության լուծման գործում։
ՄԱԿ-ի բանաձևերի համաձայն՝ Կանաչ գծից դուրս տարածքները համարվում են գրավյալ Իսրայելը։ Մյուս կողմից, Իսրայելը Գոլանի բարձունքները և ամբողջ Երուսաղեմը համարում է իր տարածքի մի մասը (այն հավելում է այդ տարածքները), և 1967-ին առգրավված մնացած հողերը սահմանում է որպես վիճելի։ Հավելվածը անվավեր է ճանաչվել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 1981 թվականի դեկտեմբերի 17-ի բանաձևով և դատապարտվել է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից 2008 թվականին։
Իրավիճակը բարդանում է նրանով, որ Կանաչ գծի սահմաններից դուրս կա արաբական զգալի բնակչություն, առանց Իսրայելի քաղաքացիություն ունենալու և հրեական բնակավայրեր, որոնք Իսրայելի կողմից ստեղծվել են այնտեղ 1967 թվականի պատերազմից հետո։ Դժվարություններ են առաջանում նաև այն պատճառով, որ Թել Ավիվ-Երուսաղեմ թիվ 1 ավտոճանապարհը, որը կառուցվել է 1967 թվականից հետո, հատվում է Կանաչ գծի հետ Լաթրունի տարածքում։
2005 թվականի օգոստոսին, Վարչապետ Արիել Շարոնի իրականացրած «միակողմանի անջատման» արդյունքում Իսրայելը զորքերը դուրս բերեց Գազայի հատվածից՝ վերացնելով այնտեղ գտնվող բոլոր հրեական բնակավայրերը։ Բացի այդ, Սամարիայի հյուսիսային մասում ոչնչացվել է 4 բնակավայր։
Արևմտյան ափի մյուս հրեական բնակավայրերի հնարավոր տարհանման հարցը Իսրայելի կառավարության և Պաղեստինի ներկայացուցիչների միջև խաղաղության համաձայնագրի բանակցությունների հիմնական գայթակղիչ նյութերից և Իսրայելում առկա ներքաղաքական ամենաքննիչ հարցերից մեկն է։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ после оккупации Западного берега и последующей практически не признанной его аннексии, Трансиордания была само-переименована в королевство Иордания
- ↑ Israel-Egypt Armistice Agreement (February 24, 1949)
- ↑ Israel-Lebanon Armistice Agreement (March 23, 1949)
- ↑ Israel-Jordan Armistice Agreement (April 3, 1949)
- ↑ Israel-Syria Armistice Agreement (July 20, 1949))
- ↑ 1948-1967: Major Terror Attacks
- ↑ Sacred Landscape The Buried History of the Holy Land since 1948 Արխիվացված 2008-10-06 Wayback Machine Meron Benvenisti. см. READ AN EXCERPT // Chapter 5
- Իսրայելի աշխարհագրություն
- Արաբա-իսրայելական հակամարտություն
- Իսրայելի սահմաններ
- Իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտություն
- Վիճելի տարածքներ Մերձավոր Արևելքում
- Լիբանանի աշխարհագրություն
- Ասիայի վիճելի տարածքներ
- Տարածքային վեճեր
- Սիրիայի պատմություն
- Պաղեստինի պատմություն
- Հորդանանի պատմություն
- Եգիպտոսի պատմություն
- Իսրայելի պատերազմներ
- Սիրիայի աշխարհագրություն
- Պաղեստինի աշխարհագրություն
- Հորդանանի աշխարհագրություն
- Իսրայելի պատմություն