Իգոր Աբարենկով

Իգոր Աբարենկով;
Ծնվել է	մայիսի 13, 1931
Ծննդավայր	Լենինգրադ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Մահացել է	մարտի 6, 2023 (91 տարեկան)
Մահվան վայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և Ռուսաստան
Կրթություն	Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետ
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս
Աշխատավայր	Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան
Պարգևներ և ; մրցանակներ	; և Fok Prize?

Իգոր Վասիլևիչ Աբարենկով (ռուս.՝ Абаренков, Игорь Васильевич, մայիսի 13, 1931(1931-05-13), Լենինգրադ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - մարտի 6, 2023(2023-03-06), Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան), խորհրդային և ռուս ֆիզիկոս, ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Ռուսաստանի Դաշնության գիտության վաստակավոր գործիչ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1931 թվականի մայիսի 13-ին Լենինգրադում։ Ապրել է Չայկովսկու փողոցում։ Նրա ծնողները Եկատերինա Ալեքսանդրովնան և Վասիլի Վասիլևիչը եղել են ռազմական քիմիկոս ինժեներներ։ 1932 թվականին նրա հայրը տեղափոխվել է Մոսկվա, իսկ Իգորն ու մայրը մնացել են Լենինգրադում։ Մինչև 8 տարեկանը նրան դաստիարակել է Նինա Ալեքսանդրովնա տատիկը^[1]։

Հայրենական մեծ պատերազմի սկզբին մանկական գնացքով նրան ուղարկեցին Չելյաբինսկ։ 1943 թվականին նրա հայրը՝ այն ժամանակ հրետանու գեներալ-լեյտենանտ և լեգենդար «Կատյուշա» բազմակի հրթիռային համակարգի մշակողներից մեկը (որի ստեղծման համար նա արժանացել է Ստալինի մրցանակի և Լենինի 2 շքանշանի), գտավ իր որդուն և տարավ նրան Մոսկվա^[1]։

Պատերազմից հետո վերադարձել է Լենինգրադ՝ Չայկովսկու փողոցի նույն բնակարանը։ 1949 թվականին արծաթե մեդալով ավարտել է դպրոցը և ընդունվել Լենինգրադի պետական համալսարանի ֆիզիկայի բաժինը։ Ուսման ընթացքում եղել է Ուսանողական գիտական ընկերության խորհրդի, Կոմսոմոլի, Լենինգրադի պետական համալսարանի սպորտային թիմերի կուրսային բյուրոյի անդամ՝ հեծանվավազքի (1-ին կարգի) և արագ սահքի սպորտային թիմերի, դասավանդել է ֆիզիկա աշխատող երիտասարդների դպրոցում, և ստալինյան կրթաթոշակառու էր։ 1954 թվականին գերազանցությամբ ավարտել է համալսարանի տեսական ֆիզիկայի բաժինը, նույն թվականին տպագրվել է նրա առաջին գիտական հոդվածը^[1]։

1954-1957 թվականներին սովորել է ասպիրանտուրայում, 1959 թվականին Մ.Ի.Պետրաշենի ղեկավարությամբ պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն «F-կենտրոնների օպտիկական հատկությունների քվանտա-մեխանիկական հաշվարկը ալկալի-հալիդային բյուրեղներում կետային ցանցի մոտարկումում» թեմայով»^[1]։

1957-1960 թվականներին եղել է կրտսեր գիտաշխատող, 1960-1964 թվականներին՝ Լենինգրադի պետական համալսարանի գիտահետազոտական ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող։ Նաև 1962-1963 թվականներին պրակտիկա է անցել Քեմբրիջի համալսարանի Քավենդիշ լաբորատորիայում, իսկ 1967 թվականին՝ Իլինոյսի համալսարանում։ 1964-1979 թվականներին եղել է Լենինգրադի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի դոցենտ, իսկ 1976 թվականին պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն «Մոդելային պոտենցիալ մեթոդը պինդ մարմինների էլեկտրոնային կառուցվածքի տեսության մեջ» թեմայով։ 1979 թվականից՝ պրոֆեսոր, 1991-1996 թվականներին՝ քվանտային մեխանիկայի ամբիոնի վարիչ^[1]։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կինը՝ Սվետլանա Գեորգիևնա Աբարենկովա (ծնվել է 1931 թվականի դեկտեմբերի 6-ին), ֆիզիկոս, ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու։
Դուստրը՝ Նինա Իգորևնա Աբարենկովա, տեսական ֆիզիկոս, ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու։
Երկու որդի, վեց թոռ^[2]։

Մահացել է 2023 թվականի մարտի 6-ին^[1]։

Գիտամանկավարժական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբարենկովի գիտական հետաքրքրությունները ներառում էին քվանտային տեսությունը և պինդ վիճակի տեսությունը։ Մինչ Մեծ Բրիտանիայում պրակտիկայի սկսելը, նա արդեն ուներ զգալի գիտական նախադրյալներ կեղծ պոտենցիալի տեսության վերաբերյալ, մասնավորապես, հրապարակման պատրաստած հոդվածը (Վ.Ֆ. Բրացևի հետ միասին) «Արդյունավետ ներուժի մեթոդը», որը հրապարակվել է ամսագրում։ «Լիտվական ֆիզիկական հավաքածու» 1963 թվականի առաջին եռամսյակում։ Աբարենկովի գիտական հետաքրքրությունները ներառում էին քվանտային տեսությունը և պինդ վիճակի տեսությունը։ Մինչ Մեծ Բրիտանիայում պրակտիկայի սկսելը, նա արդեն ուներ զգալի գիտական նախադրյալներ կեղծ պոտենցիալի տեսության վերաբերյալ, մասնավորապես, հրապարակման պատրաստած հոդվածը (Վ.Ֆ. Բրացևի հետ միասին) «Արդյունավետ ներուժի մեթոդը», որը հրապարակվել է 1963 թվականի առաջին եռամսյակում ամսագրում «Լիտվական ֆիզիկական հավաքածու»^[1]։

Ֆոլկեր Հայնեի հետ գիտական քննարկումների ժամանակ Աբարենկովը հղացավ իրական ներուժը մոդելային կիսատեղական կեղծ պոտենցիալով փոխարինելու գաղափարը։ Այսպես ծնվեց մոդելային կեղծ պոտենցիալը, որը շուտով ֆիզիկայի և պինդ վիճակի տեսության գիտական գրականության, մենագրությունների և համալսարանական դասագրքերում սկսեցին անվանել Հայնե-Աբարենկովի մոդելի կեղծ պոտենցիալ։ Կեղծ պոտենցիալների տեսության վերաբերյալ գաղափարները հետագայում մշակվել են նրա կողմից առաջարկված և մշակված բազմազան ներուժի մեթոդով՝ բյուրեղում իոնների ալիքային ֆունկցիաները հաշվարկելու համար, որը կիրառվել է մեծածավալ MgO բյուրեղի էլեկտրոնային կառուցվածքի և դրա մակերևույթի հաշվարկման համար (հետ միասին. Ի.Մ. Անտոնովա), ինչպես նաև կովալենտային քիմիական կապերի մոդելավորման համար բաժանելի կեղծ պոտենցիալների կառուցման վերաբերյալ իր աշխատություններում (Ի. Ի. Տուպիցինի հետ միասին)։ Նա նշանակալի ներդրում է ունեցել լայն բաց դիէլեկտրիկների ատոմների, մոլեկուլների, պինդ մարմինների և կեղտաջրերի կենտրոնների քվանտային տեսության տարբեր հարցերի մշակման գործում։ Նա մշակեց իոնային բյուրեղներում երկու և երեք մասնիկների փոխազդեցության մանրադիտակային տեսություն, որը Լևդինի դասական աշխատությունների մշակումն ու ընդհանրացումն էր իոնային բյուրեղներում համախմբվածության ուժերի տեսության վերաբերյալ, առաջարկեց ապակե ձևավորող քվազիհամալիր հասկացությունը և Ապակու էլեկտրոնային կառուցվածքի հաշվարկման կիսաէմպիրիկ մեթոդ, հրապարակված աշխատություններ Wigner բյուրեղի և բնության RVB վիճակների ուսումնասիրության (Ռեզոնացիոն-Վալանս-Բոնդի վիճակ)։ Փորձարարների հետ համագործակցությամբ մասնակցել է նաև կիրառական աշխատանքների, որոնցից առանձնանում է «Ֆերմի մակերեսը և պղնձի ջերմաուժը» (Մ.Վ. Վեդերնիկովի հետ միասին) աշխատությունը^[1]։

Մի շարք աշխատանքներ նվիրված են եղել նրա կողմից նախկինում առաջարկած ներդրման պոտենցիալ մեթոդի մշակմանը, որը հիմք է հանդիսացել բյուրեղային ներկառուցման ժամանակակից տեսության համար (կլաստերի «ընկղմելու» տեսությունը բյուրեղի մեջ), որը նա մշակել է վերջերս։ Փորձելով իր ուսուցիչների՝ Վ.Ա.Ֆոքի և Մ.Ի.Պետրաշենի ակնհայտ ազդեցությունը, նա մեծ հետաքրքրություն է ցուցաբերել տեսության մաթեմատիկական ասպեկտների նկատմամբ, ինչը արտացոլվել է Համիլտոնյան մոդելների համար Հարթրի-Ֆոքի հավասարումների ոչ գծային հատկությունների ուսումնասիրության վերաբերյալ նրա աշխատություններում, մոդելային համակարգերի հակաֆերոմագնիսական վիճակի բնույթի ուսումնասիրության վերաբերյալ հոդվածներում, ինչպես նաև պինդ մարմինների տեսության մեջ OPV (ուղղահայաց հարթ ալիքների) մեթոդի հիմքի գերբնակեցման, Հեյթլեր-Լոնդոնի մեթոդի ֆունկցիաների ամբողջական համակարգի, բյուրեղային ներուժի և դիվերգենտ շարքերի գումարման մասին հոդվածներում ( Տուպիցինի հետ միասին), իոնային բյուրեղի խտության մատրիցայի կլաստերային տարրալուծման մասին (Ի. Մ. Անտոնովայի հետ միասին), առաջին կարգի կրճատված խտության մատրիցի սպին կառուցվածքի և սպին-բևեռացված վիճակների վրա (Ս. Ն. Զագուլյաևի հետ միասին)^[1]։

Նա իր աշխատանքներում լայնորեն կիրառել է նաև թվային մեթոդներ։

Աբարենկովի բազմաթիվ հետազոտություններ իրականացվել են աշխարհի առաջատար գիտական կենտրոնների՝ Քեմբրիջի Քավենդիշ լաբորատորիայի և Լոնդոնի համալսարանական քոլեջի (UCL) գիտնականների հետ համատեղ։ Աբարենկովը երկու անգամ դարձել է Մեծ Բրիտանիայի թագավորական ընկերության «P. L. Kapitsa Fellowship»-ի դափնեկիր, իսկ 2000 թվականին ընտրվել է Բրիտանական ֆիզիկական ընկերության իսկական անդամ^[1]։

30 տարի (1976-2006թվականներին), էստաֆետը վերցնելով Մ.Ի.Պետրաշենի ձեռքից, նա ղեկավարել է ԼՈՄԻ-ում պինդ վիճակի տեսության մասին համաքաղաքային հանրահայտ գիտական սեմինարը, որն ինքն իր ուսուցչի հիշատակին անվանել է Մ.Ի.Պետրաշենի սեմինար^[1]։

Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի ֆիզիկայի, քիմիական և մաթեմատիկական-մեխանիկական ֆակուլտետներում դասախոսել է քվանտային մեխանիկայի, քվանտային քիմիայի և պինդ վիճակի ֆիզիկայի վերաբերյալ։ Ուսանողների հարցումներով նա ճանաչվել է Լենինգրադի պետական համալսարանի/Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի լավագույն դասախոս։ Նա Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի և Լոնդոնի և Քեմբրիջի համալսարանների հինգ համատեղ նախագծերի համատնօրենն էր։ Նա բազմիցս եղել է գիտական ճամփորդությունների Անգլիա, Ֆրանսիա, Գերմանիա և Իտալիա^[1]։

Հեղինակ է ութսուն գիտական հոդվածների և երկու մենագրությունների։

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբարենկով Ի.Վ., Բրատցև Վ.Ֆ., Տուլուբ Ա.Վ. Քվանտային քիմիայի սկիզբը. - Մոսկվա։ Բարձրագույն դպրոց, 1989. - 303 p. — ISBN 5-06-000492-9։
Աբարենկով Ի.Վ., Զագուլյաև Ս.Ն. Քվանտային մեխանիկայի ամենապարզ մոդելները. - Սանկտ Պետերբուրգ։ Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի հրատարակչություն, 2004. - 126 էջ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 «Кафедра квантовой механики». fock.phys.spbu.ru. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.
↑ Физический факультет. Выпуск 1954 года (годы учёбы 1949–1954) / сост. О. М. Распопов, Н. И. Стрекопытова, С. Г. Абаренкова. — СПб.: Издательство Ивана Лимбаха, 2004. — 192 с.

[:0-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 «Кафедра квантовой механики». fock.phys.spbu.ru. Վերցված է 2023 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.

[2] Физический факультет. Выпуск 1954 года (годы учёбы 1949–1954) / сост. О. М. Распопов, Н. И. Стрекопытова, С. Г. Абаренкова. — СПб.: Издательство Ивана Лимбаха, 2004. — 192 с.

[1]

[2]