Ալ-Նասիրիա
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Ալ-Նասիրիա | ||
| արաբ․՝ الناصرية | ||
 | ||
| Երկիր |  Իրաք | |
| Հիմնադրված է | 1872 թ. | |
| ԲԾՄ | 7 մետր | |
| Բնակչություն | ▼541 600 մարդ (2015)[1] | |
| ||
Ալ-Նասիրիա (արաբ․՝ الناصرية), քաղաք Իրաքում, գտնվում է Բաղդադ քաղաքից 370 կմ հարավ-արևելք՝ Եփրատ գետի ափին։ Քաղաքն ունի 560,200 բնակչություն (2003 թ.), ինչը այն դարձնում է Իրաքի չորրորդ ամենամեծ քաղաքը Բաղդադից, Բասրայից և Մոսուլից հետո։ Քաղաքից ոչ հեռու գտնվում են հին շումերական քաղաքների (Ուր և Լարսա) ավերակները[2][3]։
Ալ-Նասիրիան տարածաշրջանային առևտրային կենտրոն է։ Շրջակա հողերն օգտագործվում են ոռոգվող գյուղատնտեսության համար։ Աճեցվում են խուրմա, բամբակ, բրինձ և ձավարեղեն։ Տարածված են անասնապահությունը և տարբեր արհեստներ[4]։
Քաղաքը հիմնադրվել է 1872 թվականին Շեյխ Նասիր Սադունի կողմից։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին մի ճակատամարտում, որում զոհվել է 533 անգլիացի և առնվազն նույնքան թուրք, Նասիրիան Օսմանյան կայսրության կողմից վերցվում է Բրիտանիայից[5]։ 2003 թվականին՝ կոալիցիոն ուժերի` Իրաք ներխուժման ժամանակ, Նասիրիայի մոտ տեղի է ունենում առաջին խոշոր մարտերից մեկը։ Ներկայումս քաղաքի մոտ կա ամերիկյան ռազմաօդային բազա[2][6][7]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օսմանյան շրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ալ-Նասիրիան հիմնադրվել է 1872 թվականին Մունթաֆիկ ցեղային համադաշնության շեյխ Նասիր ալ-Սադունի կողմից[6][8]։
Նույն թվականին քաղաքը դարձել է Մունթաֆիկ սանջակի («թաղամաս») վարչական կենտրոնը[6]։ Ալ-Նասիրիայի հիմնադրման ժամանակ Հարավային Իրաքում Մունթաֆիկ կլանի գերակայությունը գնալով ավելի էր զիջում օսմանյան կենտրոնացմանը։ Սակայն Նասիր փաշան օսմանցիների կողմից նշանակվում է նահանգի ղեկավար և ստանում մեծ հողատարածքներ Նասիրիայի շրջակայքում։ Նրա որդին՝ Սաադուն փաշան, դառնում է Նասիրիայի մութասարիֆը (հարկ հավաքող) և 1908 օսմանցիների անունից փաստացիորեն կառավարում է հարավային Իրաքը[9]։
20-րդ դարի սկզբին ալ-Նասիրիան ուներ մոտ 10000 մարդ բնակչություն։ Նրա բնակիչների մեծ մասը շիա արաբներ էին, ևս մոտ 1000 բնակիչ՝ սուննի արաբներ, 300 պարսիկներ, 200 եթովպացիներ, 150 հրեաներ, 50 թուրքմեններ, 50 քրդեր և 20 բնիկ քրիստոնյաներ։ Քաղաքը խոշոր առևտրային կենտրոն էր Օսմանյան Իրաքում։ Ներմուծում էր կաշի, հացահատիկ և յուղ։ Քաղաքն ուներ մոտ 600 լավ կառուցված քարե տներ, սակայն շենքերի ու տների մեծ մասը կառուցված էին չթրծված աղյուսներից։ Ալ-Նասիրիայում աշխատում էին մոտ 350 խանութներ և 5 խաներ (հյուրանոցներ)։ Քաղաքի շրջակայքում արմավենիներն առատ էին աճում։ Քաղաքը պաշտպանված չէր պարսպով, ինչպես մյուս խոշոր վարչական կենտրոնները։ Վարչական գործառույթներից բացի, այն ծառայում էր որպես կառավարական ֆորպոստ տարածաշրջանում[10]։.
Բրիտանական և հաշիմիտական վարչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ անգլիացիները գրավում են քաղաքը։ 1915 թվականի հուլիսին մոտ 400 բրիտանացի և հնդիկ զինվորներ և մինչև 2000 թուրքեր սպանվում են Նասիրիայի համար 1915 թվականի հուլիսի 24-ի ճակատամարտում[11]։
1920 թվականին ալ-Նասիրիան ուներ 6523 բնակիչ։ Բնակչությունը էթնիկորեն բազմազան էր։ Բնակիչների 72,7%-ը մուսուլման արաբներ էին, 8%-ը՝ հրեաներ, 9,7%-ը՝ մանդեացիներ, 4,6%-ը՝ պարսիկներ։
1930 թվականին Նասիրիայում հիմնադրվել է Իրաքի կոմունիստական կուսակցության առաջին բջիջը։ Քաղաքի բնիկներից էր Ֆուադ ալ-Ռիկաբին` իրաքյան Բաաս կուսակցության հիմնադիրը։ Այդ ժամանակ Բաասը հիմնականում բաղկացած էր ալ-Նասիրիայի բնիկներից, մասնավորապես՝ Ռիկաբիի ազգականներից[12]։
Ներկա ժամանակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1991 թվականի Պարսից ծոցի պատերազմի ընթացքում ալ-Նասիրիան նշված է հեռավոր կետ, մինչև որը կոալիցիոն ուժերը ներթափանցում են Իրաք ԱՄՆից 82 օդադեսանտային դիվիզիայի և 101 օդադեսանտային դիվիզիայի տարրերով, որոնք գնում էին քաղաքից դուրս գտնվող գլխավոր ճանապարհով։ 1991 թվականի մարտին` պատերազմի վերջում` ամերիկյան զորքերի դուրսբերումից հետո, ալ-Նասիրիայի շիաների բնակչությունը մասնակցում է Իրաքի նախագահ Սադամ Հուսեյնի կառավարման դեմ ապստամբությանը։ Ապստամբությունը դաժանորեն ճնշվում է Իրաքի բանակի և հանրապետական Գվարդիոլայի կողմից` խաղաղ բնակչության շրջանում։ Ալ-Նասիրիայի բնակիչներից շատերը սպանվում են Իրաքի կառավարական ուժերի կողմից։ Մինչև 2003 թվականի պատերազմը ալ-Նասիրիան Իրաքի խոշորագույն կրոնական համայնքներից մեկի` Մանդեի կենտրոն։
Պատերազմ Իրաքում (2003-2010)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2003 թվականի մարտին ալ-Նասիրիան առաջին խոշոր մարտերից մեկի վայրն էր (ներխուժումը Իրաք)։ Ռազմավարական հետազոտությունների միջազգային ինստիտուտից Ֆիլիպ Միտչելն այսպես է նկարագրել քաղաքի ռազմավարական կարևորությունը «Գվարդիան» թերթին տված հարցազրույցում։
|
Նասիրիա վարչական և ռազմական շտաբը կարևոր ռազմավարական կետ է Եփրատում։ Այս բոլոր պատճառներով Նասիրիան լավ պաշտպանված է, որը կարող է դանդաղեցնել ներխուժումը մի որոշ ժամանակ | 
|
[13]:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ http://www.citypopulation.de/Iraq-Cities.html
- ↑ 2,0 2,1 Mockaitis, 2013, p. 291)
- ↑ Field Museum of Natural History, 1940, p. 258.
- ↑ Ալ-Նասիրիա հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
- ↑ Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts World War I: encyclopedia. — ABC-CLIO, 2005. — С. 829. — 1661 с. — ISBN 1851094202
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Çetinsaya, 2006, p. 88.
- ↑ Dabrowska and Hann, 2008, p. 268.
- ↑ Dickson, 1949, p. 554.
- ↑ Dickson, 1949, p. 556.
- ↑ Lorimer, 1915, pp. 163—164.
- ↑ Tucker, Spencer World War I: encyclopedia. — ABC-CLIO, 2005.
- ↑ Al-Ali, 2007, p. 74.
- ↑ http://www.guardian.co.uk/Iraq/Story/0,2763,919692,00.html Gains in south spur thrust in Baghdad