Jump to content

Ալ-Նասիրիա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Ալ-Նասիրիա
արաբ․՝ الناصرية‎‎
ԵրկիրԻրաք Իրաք
ՀամայնքDhi Qar Governorate?
Հիմնադրված է1872 թ.
Մակերես1766 կմ²
ԲԾՄ7 մետր
Բնակչություն541 600 մարդ (2015)[1]
Հեռախոսային կոդ00964
Փոստային դասիչ64001
Ալ-Նասիրիա (Իրաք)##
Ալ-Նասիրիա (Իրաք)

Ալ-Նասիրիա (արաբ․՝ الناصرية‎‎), քաղաք Իրաքում, գտնվում է Բաղդադ քաղաքից 370 կմ հարավ-արևելք՝ Եփրատ գետի ափին։ Քաղաքն ունի 560,200 բնակչություն (2003 թ.), ինչը այն դարձնում է Իրաքի չորրորդ ամենամեծ քաղաքը Բաղդադից, Բասրայից և Մոսուլից հետո։ Քաղաքից ոչ հեռու գտնվում են հին շումերական քաղաքների (Ուր և Լարսա) ավերակները[2][3]։

Ալ-Նասիրիան տարածաշրջանային առևտրային կենտրոն է։ Շրջակա հողերն օգտագործվում են ոռոգվող գյուղատնտեսության համար։ Աճեցվում են խուրմա, բամբակ, բրինձ և ձավարեղեն։ Տարածված են անասնապահությունը և տարբեր արհեստներ[4]։

Քաղաքը հիմնադրվել է 1872 թվականին Շեյխ Նասիր Սադունի կողմից։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին մի ճակատամարտում, որում զոհվել է 533 անգլիացի և առնվազն նույնքան թուրք, Նասիրիան Օսմանյան կայսրության կողմից վերցվում է Բրիտանիայից[5]։ 2003 թվականին՝ կոալիցիոն ուժերի` Իրաք ներխուժման ժամանակ, Նասիրիայի մոտ տեղի է ունենում առաջին խոշոր մարտերից մեկը։ Ներկայումս քաղաքի մոտ կա ամերիկյան ռազմաօդային բազա[2][6][7]։

Օսմանյան շրջան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մանդայան պաշտամունքի տուն Նասիրիայում, 2016

Ալ-Նասիրիան հիմնադրվել է 1872 թվականին Մունթաֆիկ ցեղային համադաշնության շեյխ Նասիր ալ-Սադունի կողմից[6][8]։

Նույն թվականին քաղաքը դարձել է Մունթաֆիկ սանջակի («թաղամաս») վարչական կենտրոնը[6]։ Ալ-Նասիրիայի հիմնադրման ժամանակ Հարավային Իրաքում Մունթաֆիկ կլանի գերակայությունը գնալով ավելի էր զիջում օսմանյան կենտրոնացմանը։ Սակայն Նասիր փաշան օսմանցիների կողմից նշանակվում է նահանգի ղեկավար և ստանում մեծ հողատարածքներ Նասիրիայի շրջակայքում։ Նրա որդին՝ Սաադուն փաշան, դառնում է Նասիրիայի մութասարիֆը (հարկ հավաքող) և 1908 օսմանցիների անունից փաստացիորեն կառավարում է հարավային Իրաքը[9]։

20-րդ դարի սկզբին ալ-Նասիրիան ուներ մոտ 10000 մարդ բնակչություն։ Նրա բնակիչների մեծ մասը շիա արաբներ էին, ևս մոտ 1000 բնակիչ՝ սուննի արաբներ, 300 պարսիկներ, 200 եթովպացիներ, 150 հրեաներ, 50 թուրքմեններ, 50 քրդեր և 20 բնիկ քրիստոնյաներ։ Քաղաքը խոշոր առևտրային կենտրոն էր Օսմանյան Իրաքում։ Ներմուծում էր կաշի, հացահատիկ և յուղ։ Քաղաքն ուներ մոտ 600 լավ կառուցված քարե տներ, սակայն շենքերի ու տների մեծ մասը կառուցված էին չթրծված աղյուսներից։ Ալ-Նասիրիայում աշխատում էին մոտ 350 խանութներ և 5 խաներ (հյուրանոցներ)։ Քաղաքի շրջակայքում արմավենիներն առատ էին աճում։ Քաղաքը պաշտպանված չէր պարսպով, ինչպես մյուս խոշոր վարչական կենտրոնները։ Վարչական գործառույթներից բացի, այն ծառայում էր որպես կառավարական ֆորպոստ տարածաշրջանում[10]։.

Բրիտանական և հաշիմիտական վարչություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համեմունքների խանութ Նասիրիայում

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ անգլիացիները գրավում են քաղաքը։ 1915 թվականի հուլիսին մոտ 400 բրիտանացի և հնդիկ զինվորներ և մինչև 2000 թուրքեր սպանվում են Նասիրիայի համար 1915 թվականի հուլիսի 24-ի ճակատամարտում[11]։

1920 թվականին ալ-Նասիրիան ուներ 6523 բնակիչ։ Բնակչությունը էթնիկորեն բազմազան էր։ Բնակիչների 72,7%-ը մուսուլման արաբներ էին, 8%-ը՝ հրեաներ, 9,7%-ը՝ մանդեացիներ, 4,6%-ը՝ պարսիկներ։

1930 թվականին Նասիրիայում հիմնադրվել է Իրաքի կոմունիստական կուսակցության առաջին բջիջը։ Քաղաքի բնիկներից էր Ֆուադ ալ-Ռիկաբին` իրաքյան Բաաս կուսակցության հիմնադիրը։ Այդ ժամանակ Բաասը հիմնականում բաղկացած էր ալ-Նասիրիայի բնիկներից, մասնավորապես՝ Ռիկաբիի ազգականներից[12]։

Ներկա ժամանակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նասիրի դպրոցների երեխաները մասնակցում են 2009 թվականին Ուրի Զիկուրատի բացմանը (այն փակվել է 2003 թվականին ԱՄՆ ներխուժումից հետո)։ Զիկուրատը կառուցվել է մ.թ.ա 2100 թվականին։ Շումերների թագավոր Ուր-Նամմու.

1991 թվականի Պարսից ծոցի պատերազմի ընթացքում ալ-Նասիրիան նշված է հեռավոր կետ, մինչև որը կոալիցիոն ուժերը ներթափանցում են Իրաք ԱՄՆից 82 օդադեսանտային դիվիզիայի և 101 օդադեսանտային դիվիզիայի տարրերով, որոնք գնում էին քաղաքից դուրս գտնվող գլխավոր ճանապարհով։ 1991 թվականի մարտին` պատերազմի վերջում` ամերիկյան զորքերի դուրսբերումից հետո, ալ-Նասիրիայի շիաների բնակչությունը մասնակցում է Իրաքի նախագահ Սադամ Հուսեյնի կառավարման դեմ ապստամբությանը։ Ապստամբությունը դաժանորեն ճնշվում է Իրաքի բանակի և հանրապետական Գվարդիոլայի կողմից` խաղաղ բնակչության շրջանում։ Ալ-Նասիրիայի բնակիչներից շատերը սպանվում են Իրաքի կառավարական ուժերի կողմից։ Մինչև 2003 թվականի պատերազմը ալ-Նասիրիան Իրաքի խոշորագույն կրոնական համայնքներից մեկի` Մանդեի կենտրոն։

Պատերազմ Իրաքում (2003-2010)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2003 թվականի մարտին ալ-Նասիրիան առաջին խոշոր մարտերից մեկի վայրն էր (ներխուժումը Իրաք)։ Ռազմավարական հետազոտությունների միջազգային ինստիտուտից Ֆիլիպ Միտչելն այսպես է նկարագրել քաղաքի ռազմավարական կարևորությունը «Գվարդիան» թերթին տված հարցազրույցում։

Նասիրիա վարչական և ռազմական շտաբը կարևոր ռազմավարական կետ է Եփրատում։ Այս բոլոր պատճառներով Նասիրիան լավ պաշտպանված է, որը կարող է դանդաղեցնել ներխուժումը մի որոշ ժամանակ

[13]:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. http://www.citypopulation.de/Iraq-Cities.html
  2. 2,0 2,1 Mockaitis, 2013, p. 291)
  3. Field Museum of Natural History, 1940, p. 258.
  4. Ալ-Նասիրիա հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում 
  5. Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts World War I: encyclopedia. — ABC-CLIO, 2005. — С. 829. — 1661 с. — ISBN 1851094202
  6. 6,0 6,1 6,2 Çetinsaya, 2006, p. 88.
  7. Dabrowska and Hann, 2008, p. 268.
  8. Dickson, 1949, p. 554.
  9. Dickson, 1949, p. 556.
  10. Lorimer, 1915, pp. 163—164.
  11. Tucker, Spencer World War I: encyclopedia. — ABC-CLIO, 2005.
  12. Al-Ali, 2007, p. 74.
  13. http://www.guardian.co.uk/Iraq/Story/0,2763,919692,00.html Gains in south spur thrust in Baghdad